Παγκόσμια Ημέρα του Ρομά Ολοκαυτώματος: 50 χρόνια μετά

Πενήντα χρόνια συμπληρώνεται από την 2α Αυγούστου 1944 όταν εξοντώθηκαν στο Άουσβιτς-Μπιρκενάου σε θαλάμους αερίων 3.000 Ρομά, μεταξύ αυτών και 800 παιδιά.

Αυτός είναι και ο λόγος που η ημέρα αυτή επιλέχθηκε το 2015 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως η «Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης του Ρομά Ολοκαυτώματος». 

Ένα Ολοκαύτωμα ξεχασμένο και άγνωστο για πολλά χρόνια, μιας και μόλις το 1985 η Γερμανία αναγνώρισε πως οι διώξεις των τσιγγάνων κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που στοίχισαν τη ζωή σε παραπάνω από 500.000 ανθρώπους, είχαν ως στόχο τον αφανισμό τους.

Η Ελλάδα ήταν από τις χώρες στις οποίες οι τσιγγάνοι δεν βίωσαν διώξεις και σκληρά μέτρα από τους Γερμανούς σε αντίθεση με τους Εβραίους, ειδικά της Θεσσαλονίκης που κυριολεκτικά αφανίστηκαν στα Στρατόπεδα συγκέντρωσης, για αυτό και το Ρομά Ολοκαύτωμα ήταν για χρόνια σχετικά άγνωστο και δεν υπήρχαν εκτενείς αναφορές.

Ακόμα και οι ίδιοι οι τσιγγάνοι ελάχιστα γνώριζαν για τις συνθήκες της σκληρής τους καταδίωξης σε όλη την Ευρώπη η οποία κορυφώθηκε μεν κατά τα έτη 1940- 1944 αλλά προϋπήρχε από τα χρόνια που υπέστησαν διωγμούς, βασανιστήρια και θανάτους σε όλη την Ευρωπαϊκή επικράτεια.

Είναι θετικό που τα τελευταία χρόνια αυτή η συνθήκη αλλάζει και ολοένα και περισσότεροι ενδιαφέρονται για αυτό το μέχρι πρότινος άγνωστο κομμάτι της Ευρωπαϊκής ιστορίας. Μάλιστα ο βουλευτής επικρατείας, πρώην Γενικός Γραμματέας κοινωνικής αλληλεγγύης και καταπολέμησης της φτώχειας κύριος Γεώργιος Σταμάτης, ο οποίος πολύ πρόσφατα εκλέχθηκε Γενικός Εισηγητής για τα θέμα Ρομά στο Συμβούλιο της Ευρώπης, έχει αρκετά συχνά αναφερθεί στην ανάγκη το Ολοκαύτωμα και γενικότερα η ιστορία των Ρομά να μπει στην διδακτέα σχολική ύλη και να βγει από την αφάνεια.

Ο ίδιος βρίσκεται ως απεσταλμένος της Ελλάδας στο Άουσβιτς σε όλες τις εκδηλώσεις μνήμης για το Ολοκαύτωμα. Σύλλογοι, σωματεία, Κέντρα κοινότητας με Παραρτήματα Ρομά και μη κυβερνητικές οργανώσεις τα τελευταία χρόνια διοργανώνουν ενημερωτικές εκδηλώσεις μνήμης και το ερευνητικό ενδιαφέρον της σχέσης των τσιγγάνων με τις κατοχικές δυνάμεις είναι αυξημένο. 

Οι Ρομά από την πρώτη στιγμή της κατοχής αποτέλεσαν απειλή για την καθαρότητα του Γερμανικού Έθνους και έπρεπε να εξοντωθούν. Τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις για τους τσιγγάνους μας πάνε πολλά χρόνια μακριά όταν κάνουν την πρώτη εμφάνιση τους επί Ευρωπαϊκού εδάφους τον 10ο αιώνα.

Σε αρκετά βασίλεια και αυτοκρατορίες (Ρουμανία, Γαλλία, Ισπανία, Γερμανία) χρησιμοποιούνται ως χαμηλόμισθοι εργάτες, είτε ως δούλοι που ζούσαν σε ένα καθεστώς αυστηρών διώξεων. Το προυπάρχον αυτό κλίμα αντιτσιγγανισμού βοήθησε στην συστηματική τους εξόντωση αλλά δεν ήταν από μόνο του αρκετό. Χρειάστηκε κάτι παραπάνω, που να νομιμοποιεί τον εγκλεισμό και την θανάτωση και αυτό το προσέφερε στον ναζιστικό καθεστώς απλόχερα η επιστήμη. Αρχικά η βιολογία που έπρεπε μέσα από έρευνες να αποδείξει περίτρανα ότι «έχουν το κακό στο αίμα τους» και στην συνέχεια μια σειρά από κοινωνιολόγους που μέσα από έρευνες θα υποστηρίξουν πως η «διαφορετική  κουλτούρα» δημιουργεί τόσο μεγάλο χάσμα που είναι αδύνατη η κοινωνική τους ένταξη.

Για το σκοπό αυτό το 1936 ο Ρίτερ ιδρύει το «τμήμα έρευνας φυλετικής καθαρότητας», το οποίο δίνει την δικαιολογία που χρειάζονται οι Ναζιστές για την εξόντωση των Ρομά.

Ο Ρίτερ είχε συνεχείς επαφές και επικοινωνία με τα στρατόπεδα εξόντωσης. Δεκάδες επιστήμονες χρηματοδοτήθηκαν την εποχή του Ράιχ, δεν τιμωρήθηκαν ποτέ και μάλιστα μετά το τέλος του πολέμου συνέχισαν την λαμπρή τους καριέρα εντός και εκτός Γερμανίας. Μέχρι και σήμερα, δεν έχει γίνει καμία έρευνα εις βάθος για το ρόλο της επιστήμης στην εξόντωση των Εβραίων και των Ρομά παρόλο που η Ερευνητική κοινότητα στην Γερμανία χρηματοδοτούσε τα πειράματα του Μέγκελε. 

Το «τμήμα έρευνας φυλετικής καθαρότητας», με τις δημοσιεύσεις και τα συμπεράσματά του, έβαλε την επιστημονική βάση που δικαιολογούσε το φακέλωμα και τον εγκλεισμό των Ρομά σε στρατόπεδα, ως μια φυλή με βιολογική αντικοινωνική συμπεριφορά, που η συγκέντρωσή τους και τα μέτρα καταναγκαστικής εργασίας θα τους προσέφεραν την δυνατότητα ένταξης σε μια ασφαλή και καθαρή Γερμανία. Τα στρατόπεδα εργασίας ήταν μόνο η αρχή καθώς ακολούθησε η μαζική τους εξόντωση στα στρατόπεδα θανάτου. 

Το Γερμανικό κράτος στην συνέχεια αρνήθηκε να αναγνωρίσει τους Ρομά ως θύματα του Ναζισμού, υποστηρίζοντας πως δεν εκδιώχθηκαν για ρατσιστικούς λόγους αλλά εξαιτίας της παραβατικής τους συμπεριφοράς! Το 1963, το Ομοσπονδιακό δικαστήριο αναθεώρησε τις αποφάσεις αυτές και το 1985 το Γερμανικό κράτος αναγνώρισε επίσημα τους Ρομά ως θύματα των Ναζί.

Το τέλος του πολέμου και η συνειδητοποίηση της ολοκληρωτικής καταστροφής της Ευρώπης κατά την διάρκεια του Β Παγκοσμίου πολέμου δεν ήταν αρκετά για να ξεριζώσουν βαθιά παγιωμένες απόψεις και θεωρίες περί φυλετικής καθαρότητας, ανώτερων ανθρώπων και να εξαλείψει στερεότυπα και προκαταλήψεις αιώνων.

Με την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων στην Ρωσία και την πρώην Γιουγκοσλαβία ο Ρομά πληθυσμός  κυρών των περιοχών με πολεμικές συγκρούσεις κυνηγήθηκε ανελέητα από εθνικιστές και έζησε ένα δεύτερο Ολοκαύτωμα. Οι Ρομά θεωρούμενοι ως «διαφορετικοί» ένα ξένο σώμα του εθνικού κορμού δεν συνηθίζουν να πολεμάνε. Ωστόσο πληρώνουν φόρο αίματος σε κάθε πολεμική σύρραξη. Στον πόλεμο που διεξάγεται στην Ουκρανία βρίσκονται και πάλι στο στόχαστρο και των Ουκρανών αλλά και των Ρώσων. 

Ο αντιτσιγγανισμός είναι δύσκολο να καταπολεμηθεί γιατί έχει βαθιές ρίζες και ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης του όπως και κάθε άλλη μορφή στερεοτύπων ρατσισμού και προκαταλήψεων είναι η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση γύρω από θέματα διακρίσεων. Η Ευρώπη μπαίνει για άλλη μια φορά σε μια σκληρή δοκιμασία και πρέπει να αντιμετωπίσει τον ρατσισμό και την ξενοφοβία που φουντώνουν τα τελευταία χρόνια λόγο της προσφυγικής, οικονομικής, περιβαλλοντικής, κλιματικής κρίσης και τα εύκολα θύματα πέραν των μεταναστών και προσφύγων είναι οι μη προνομιούχοι. 

Την απάντηση για το πως συντηρούνται τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις και πως ο φόβος και το μίσος  γίνονται  κυρίαρχα όπλα της κοινωνίας την δίνουν οι κατά καιρούς δημόσιες δηλώσεις στην τηλεόραση σε ζώνη αυξημένης τηλεθέασης δημοσιογράφων, συνδικαλιστών και πολιτικών που έχουν εκλεγεί από τον Ελληνικό λαό και εκπροσωπούν την χώρα μας και στην Ευρώπη.  

Αφροδίτη Λατινοπούλου – Ευρωβουλευτής, πρόεδρος της Φωνής Λογικής

«Οι Ρομά χρόνια λαμβάνουν επιδόματα για να κλέβουν, να ληστεύουν, δεν πληρώνουν φόρους, παντρεύουν ανήλικα παιδιά, επιτίθενται σε γιατρούς, δεν πηγαίνουν σχολείο, οπλοφορούν, καταπατούν ξένη ιδιοκτησία και πουλάνε την ψήφο τους. Και η κυβέρνηση τους χαϊδεύει».

«Όλοι γνωρίζουν ότι κλέβουν και λεηλατούν κομμάτια σιδηροδρόμων για να τα μεταπωλούν στο παράνομο παραεμπόριο. Τώρα θα μάθουμε τι κάνουν οι γύφτοι στην Ελλάδα;»

Σταύρος Μπαλάσκας – Συνδικαλιστής αστυνομικός

«Θα τους πάμε αίμα, θα τους πάμε αίμα τώρα, κάθε λίγο και λιγάκι. Θα γίνονται επιχειρήσεις με ΟΠΚΕ και ΕΚΑΜ μέσα στα σπιτάκια τους, θα τα κόψουμε αυτά τα πραγματάκια»

Λίνα Κλείτου – δημοσιογράφος

«Το ηθικό δίδαγμα και το ρητό αυτής της ιστορίας είναι ότι όποιος κλέβει για λίγα στα 16, στα 20 μπορεί να σκοτώσει για λιγότερα!» 

«Κι αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι η πολιτεία έχει διαχρονικές ευθύνες γιατί χαϊδεύει αυτού του είδους την παραβατικότητα, γιατί ποτέ δεν μπόρεσε να επιβάλλει κανόνες ενσωμάτωσης»

Αλέξης Κούγιας ποινικολόγος 

«Θα πρέπει να ανησυχεί ιδιαίτερα ο ΣΥΡΙΖΑ για τη σύνθεση των ανθρώπων που ψήφισαν. Δηλαδή αν τελικά είναι οι Ρομά, αν τελικά είναι αυτοί με τις ιδιαιτερότητες, αν είναι οι ταλαιπωρημένοι των φυλακών, εάν είναι οι λαθρομετανάστες που πήραν διαβατήρια..»

«… είναι μειωμένης ανεξαρτησίας όσο αναφορά την ψήφο… διαφορετικά ψηφίζει ο ελεύθερος επαγγελματίας τον οποίον “έλιωσε” η κυβέρνηση…» 

Σοφία Βουλτεψη  πρώην υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου 

«Είναι πρόβλημα ένας καταυλισμός σε κατοικημένη περιοχή… δίπλα στους Ρομά ζουν άνθρωποι»

Ηλίας Κασιδιάρης 

«Ξεφορτωθείτε τα ανθρώπινα σκουπίδια»

Γιώργος Ορφανάκος, Υποψήφιος βουλευτής Χρυσής Αυγής

«Ως γνωστόν το σχολείο είναι ταμπού στη γυφτοκουλτούρα. Μηδαμινό το ποσοστό των γυφτόπαιδων στα σχολεία. Πώς θα συμμετάσχουν στα κοινωνικά δρώμενα μιας πολιτισμένης κοινωνίας, όταν στο DNA τους είναι έμφυτη η παραβατικότητα και η υποκουλτούρα;»

Θανάση Δαβάκης βουλευτής ΝΔ

  «…απαγορεύω σε οποιονδήποτε αθίγγανο, γύφτο και δεν συμμαζεύεται να με ψηφίσει». 

«λυπάμαι τα παιδάκια το οποία γεννιόνται από αυτούς τους ανθρώπους χωρίς να το θέλουνε και την κατάσταση στην οποία βρίσκονται».

Κυριάκος Βελόπουλος Πρόεδρος της Ελληνικής Λύσης 

 «Όταν θα μπουκάρει ο κάθε Ρομά θα τον κάνει κόσκινο, όταν θα μπαίνει ο Ρομά στον σπίτι μου θα τον περάσω πριονοκορδέλα».

Η ιστορική καταγραφή του Ολοκαυτώματος αποτελεί χρέος, προς έναν λαό που κακοποιήθηκε όχι μόνο ως προς τον τρόπο που του συμπεριφέρθηκαν επί Ευρωπαϊκού εδάφους, αλλά και ως προς την αποσιώπηση της ιστορίας, σε μια προσπάθεια υποβάθμισης των δεινών που είχαν οι Ρομά υποστεί και συνεχίζουν σε μεγάλο βαθμό να υφίστανται.