Ποια διάλεξη θέλετε να αναγνώσω σήμερα;

του Γιώργου Αγγελόπουλου

Στις 26 Οκτωβρίου 1938, ο κοινωνιολόγος και φιλόσοφος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Αβροτέλης Ελευθερόπουλος έπρεπε, ως πρύτανης, να εκφωνήσει τον πανηγυρικό της ημέρας. Στην τελετή συμμετείχαν ο βασιλιάς Γεώργιος, διπλωμάτες άλλων χωρών, οι αρχές της πόλης και οι καθηγητές του πανεπιστημίου. Ο λόγος του Ελευθερόπουλου είχε λογοκριθεί από το γενικό διοικητή Μακεδονίας, Γεώργιο Κυρίμη. Ανεβαίνοντας στο βήμα ο Ελευθερόπουλος ρώτησε δημόσια το Γεώργιο: «Μεγαλειότατε, έχω εις τας χείρας μου δύο λόγους. Έναν του κ. Κυρίμη και έναν ιδικόν μου. Ποιον θέλετε να σας αναγνώσω;» Ο έμπειρος Γεώργιος απάντησε λέγοντας «Μα φυσικά τον ιδικόν σας». Στο λόγο του ο Ελευθερόπουλος εξέφρασε θετικά σχόλια για τη βαλκανική διπλωματική πολιτική του Ελ. Βενιζέλου, ζήτημα άρρηκτα συνδεόμενο με τις περί μειονοτήτων αντιλήψεις. Το ίδιο βράδυ μεταφέρθηκε κρατούμενος στην Ασφάλεια. Στις 2 Δεκεμβρίου του κοινοποιήθηκε έγγραφο απομάκρυνσής του από το Πανεπιστήμιο λόγω των απόψεων του. Στο έγγραφο αναφέρονταν: «Πρεσβεύων… ασυδότως παραδοξολόγους θεωρίας και φρονών ότι ως φιλόσοφος δεν υπόκειται εις έλεγχον… δεν παραλείπει να καυτηριάζη  το ήδη υφιστάμενον πολίτευμα…». Ο Α. Ελευθερόπουλος δεν ήταν ούτε ριζοσπάστης, ούτε αριστερός, ούτε αναρχικός. Ήταν ένας κλασικός φιλελεύθερος αστός διανοούμενος, πολέμιος των σοσιαλιστικών ιδεών, που έχαιρε βαθύτατης εκτίμησης ακόμα και ανάμεσα στους μαρξιστές των αρχών του 20ου αιώνα.

Στις 22 Απριλίου 2014 ανταλλάχθηκε στο Twitter μια αποκαλυπτική στιχομυθία μεταξύ του διευθυντή του Γραφείου Τύπου του πρωθυπουργού, Γιώργου Μουρούτη και του βουλευτή της ΝΔ, Ανδρέα Ψυχάρη. Tα σχόλια ανταλλάχθηκαν με αφορμή τις – πραγματικές ή υποτιθέμενες – απόψεις του αν. καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου, Δημήτρη Χριστόπουλου, υποψήφιου ευρωβουλευτή κόμματος της αντιπολίτευσης. Γράφει ο Γ. Μουρούτης: «Για να μην ξεχνιόμαστε, ο Χριστόπουλος που αμφισβητεί τη Συνθήκη της Λωζάννης πληρώνεται από τους φόρους μας για να διδάσκει τα παιδιά μας». Ο Ανδρέας Ψυχάρης σχολιάζει:  «Φαντάζομαι ότι η κυβέρνηση θα μπορούσε να κάνει κάτι για αυτό…». Ο Μουρούτης ανταπαντά επισημαίνοντας ότι «Τι να κάνει; Τα πανεπιστήμια αυτοδιοικούνται…». Δεν είναι δυστυχώς η πρώτη φορά που διαβάζουμε αντίστοιχες προτροπές από στενούς συνεργάτες του Πρωθυπουργού. Tα αυτά έγραψε χωρίς αναστολές ο Φαήλος Κρανιδιώτης σε άρθρο του στις 2 Ιουνίου 2013. Αναφερόμενος στους «αποδομητές πανεπιστημιακούς» που «κοπρίζουν την ιδεολογική διαστροφή τους στο κοινωνικό σώμα» πρότεινε: «Αφού δεν διώκεται το μίσος για την πατρίδα, για να τους βάλουμε βαθιά στη φυλακή, πρέπει να έχουν τουλάχιστον την ίδια υπόλοιπη αντιμετώπιση με αυτή για τους παιδεραστές: Διαπόμπευση, κοινωνική απομόνωση και εκδίωξη από την εκπαίδευση».

Το σημαντικό σε αυτά τα μηνύματα δεν είναι οι περί μειονοτικών ζητημάτων απόψεις του Δ.  Χριστόπουλου. Και ο Α. Ελευθερόπουλος άλλωστε είχε τις δικές του απόψεις για τα διπλωματικά και μειονοτικά ζητήματα στα Βαλκάνια. Στη θέση του Δ. Χριστόπουλου θα μπορούσε αύριο να βρεθεί ένας βιολόγος λόγω των απόψεων του για τη θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου (που μπορούν να αναγνωστούν και ως αντίθετες σε μια συγκεκριμένη αντίληψη περί της δημιουργίας του κόσμου), ένας θεολόγος λόγω των απόψεων του περί συγκρητισμού των θρησκευτικών τελετών (που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως αιρετικές), ένας γεωπόνος λόγω των απόψεων του για τις καταστροφικές συνέπειες της μαζικής χρήσης φυτοφαρμάκων (που θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι υπονομεύουν την καλή φήμη των ελληνικών αγροτικών προϊόντων) κλπ. Το σημαντικό είναι ότι για πρώτη φορά μετά το 1974 τίθεται, από τα πλέον υπεύθυνα χείλη, ζήτημα ιδεολογικών διακρίσεων ανάμεσα σε αυτούς που αξίζει να «πληρώνονται και να διδάσκουν τα παιδιά μας» και σε αυτούς που δεν αξίζει. Διακρίσεων για τις οποίες η κυβέρνηση «θα μπορούσε να κάνει κάτι» αν δεν υπήρχε το αυτοδιοίκητο των πανεπιστημίων. Το επίδικο πλέον μεταφέρεται από την οικονομική πολιτική στον πυρήνα του δημοκρατικού πολιτεύματος: στη λειτουργία των θεσμών, στο σεβασμό της ιδεολογικής ελευθερίας, στη δυνατότητα να ακούγονται και να διδάσκονται δημοκρατικά όλες οι απόψεις. Οι στενοί συνεργάτες του Πρωθυπουργού δημόσια αμφισβητούν όρους, βάσει των οποίων οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας μας θεμελίωσαν το κοινωνικό συμβόλαιο που απομακρύνει το ενδεχόμενο νέων περιπετειών δικτατοριών, θεσμικής εκτροπής και δημιουργίας παρακράτους.

Στους κυρίους Μουρούτη, Ψυχάρη και Κρανιδιώτη επισημαίνουμε ότι στη σημερινή Ελλάδα δεν υπάρχει κανένα καθεστώς του μεσοπολέμου. Στον Πρωθυπουργό θα επισημάνουμε τις ευθύνες του στις 25 Μαΐου. Η υπέρβαση της ανθρωπιστικής κρίσης και η αντιμετώπιση της ολιγαρχίας των κρατικοδίαιτων εργολάβων και των ΜΕGάλων καναλιών θα επιτευχθεί σε συνθήκες πλήρους σεβασμού της δημοκρατίας. Κανείς, σε αυτόν τον τόπο, δεν πρόκειται να ξαναρωτήσει «ποια διάλεξη θέλετε να αναγνώσω σήμερα;».