Πολιτική επιροή και αμεροληψία

του Γιώργου Σταματιάδη, δικηγόρου

Η πρόσληψη της Περιστέρας Μπαζιάνα στο πανεπιστήμιο Δ. Μακεδονίας ως έκτακτο διδακτικό προσωπικό (καθεστώς 407) προκάλεσε έντονες συζητήσεις. Με αφετηρία τη συγκεκριμένη υπόθεση, μπορούμε να επιχειρήσουμε ορισμένες γενικότερες παρατηρήσεις.

Σύμφωνα με μια αρκετά δημοφιλή άποψη, η σύντροφος του πρωθυπουργού έχει, εκ της θέσης της και μόνο, την ειδική υποχρέωση να μη διεκδικήσει θέση στο δημόσιο πανεπιστήμιο, παρότι διαθέτει τα απαραίτητα προσόντα. Σημειωτέον ότι η υποχρέωση λογίζεται ως ειδική γιατί συνδέεται αποκλειστικά με το πρόσωπό της και δεν είναι μεταβιβάσιμη. Για να είναι πλήρης η εικόνα, θα πρέπει περαιτέρω να ληφθεί υπόψη ότι η θέση της ως πρωθυπουργική σύντροφος είναι προσωρινή, επειδή και ο πρωθυπουργός είναι προσωρινός, και «παρεπόμενη», δεδομένου ότι δεν ασκεί ευθέως εξουσία η ίδια.

Μας ενδιαφέρει εν προκειμένω αποκλειστικά το ηθικό και όχι νομικό επίπεδο και δε λαμβάνεται καθόλου υπόψη το γεγονός ότι η Περιστέρα Μπαζιάνα δεν έχει απεμπολήσει τα συνταγματικά της δικαιώματα ως πολίτης αυτής της χώρας, επειδή ο σύντροφός της εκλέχτηκε πρωθυπουργός.

Το ερώτημα μπορεί να διατυπωθεί γενικότερα ως εξής: έχει, εκ της θέσης της και μόνο, την ειδική υποχρέωση να αποφεύγει να διεκδικεί δημόσια θέση/αξίωμα/πρόσοδο, παρότι ενδεχομένως καλύπτει τις εκάστοτε τυπικές και ουσιαστικές προϋποθέσεις;

Σε κάθε ηθική εξέταση είναι προαπαιτούμενο να διακρίνονται οι σημαντικές πτυχές της κρινόμενης κατάστασης. Διαφορετικές αρχές ή κανόνες τυγχάνουν εφαρμογής ανάλογα με το τί λογίζεται ως σημαίνον σε κάθε περίπτωση.

Εν προκειμένω, κρίσιμο στοιχείο για τη θεμελίωση της ειδικής υποχρέωσης αποχής αποτελεί η διαπιστωμένη αποτυχία διαφύλαξης της διαδικαστικής δικαιοσύνης. Αν ο κάτοχος της ειδικής θέσης πολιτικής επιρροής είναι αθλητής ή σκακιστής και διαγωνίζεται εντός ενός πλαισίου που διασφαλίζει την ίση μεταχείριση όλων των συμμετεχόντων, τότε δεν προκύπτει ειδική υποχρέωση αποχής από τον αγώνα και από τα οφέλη που συνεπάγεται πιθανή νίκη. Γιατί; Γιατί απλούστατα το τελικό αποτέλεσμα θα είναι τυφλό στην πολιτική επιρροή και δε θα έχει αδικηθεί κανένας, είτε αυτό είναι στις προθέσεις του κατόχου της επιρροής είτε όχι.

Αν ωστόσο το αποτέλεσμα της υπό κρίση διαδικασίας διαμορφώνεται από την πολιτική επιρροή και δεν επικρατούν συνθήκες αμεροληψίας, τότε θεμελιώνεται υποχρέωση αποχής του κατόχου της πολιτικής θέσης από τη διεκδίκηση, ως ειδικότερη έκφραση της γενικής υποχρέωσης που έχει ο καθένας να μην καταχράται προς ίδιον όφελος την επιρροή του, απ’όπου και αν προέρχεται αυτή, και να μη αδικεί τους συμπολίτες ή συνανθρώπους του.

Ποιος θα κρίνει αν η διαδικασία είναι αμερόληπτη και δίκαιη; Υποχρεούται ο κάτοχος της πολιτικής επιρροής να γνωρίζει ποιες διαδικασίες είναι αμερόληπτες και ποιες όχι; Ως πού εκτείνεται η ειδική υποχρέωση χρονικά; Ποιοι είναι οι ωφελούμενοι/αποδέκτες της εν λόγω υποχρέωσης; Τα πρακτικά αυτά ερωτήματα είναι δυσαπόκριτα.

Παραμένει ωστόσο αληθές ότι η ανισότητα στην πολιτική επιρροή, στο βαθμό που δεν έχει εξαλειφθεί ως φαινόμενο, δεν πρέπει να μεταφράζεται σε ανισότητα στους πόρους. Πέραν της ηθικής, πολιτικά κρίσιμο ζήτημα είναι η θέσπιση και λειτουργία ενός αμερόληπτου κοινωνικού κράτους δικαίου.