Πολιτιστικά του θέρους-Μια λοξή ματιά
Το ΥΠΠΟ σηματοδοτεί την συγκεντρωτική, εξουσιαστική από τα πάνω προσέγγιση των πραγμάτων, ενισχύοντας και αναπαράγοντας εμφατικά τη γνωστή ομογενοποιητική πρακτική.
Λέξεις: Βασίλης Νιτσιάκος
Στη μνήμη του Μωυσή Ελισάφ
Το καλοκαίρι είναι κατεξοχήν περίοδος πολιτιστικών εκδηλώσεων. Είναι ενδιαφέρον να ρίξει κανείς μια ματιά στο περιεχόμενο αυτών των δρωμένων. Από το Υπουργείο Πολιτισμού μέχρι τον Πολιτιστικό Σύλλογο του πιο μικρού χωριού.
Το Υπουργείο με τον τίτλο ” Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός” σηματοδοτεί την συγκεντρωτική, εξουσιαστική από τα πάνω προσέγγιση των πραγμάτων, ενισχύοντας και αναπαράγοντας εμφατικά τη γνωστή ομογενοποιητική πρακτική. Με δυο λόγια, αναπαράγει την πολιτιστική αιχμαλωσία της περιφέρειας, θεωρώντας έτσι κι αλλιώς τις περιφερειακές και τοπικές ταυτότητες μικρογραφίες ή παραλλαγές του εθνικού προτύπου και οδηγώντας τις όποιες ιδιαιτερότητες, πόσο μάλλον τις ετερότητες, σε θάνατο εξ ασφυξίας, για να χρησιμοποιήσω μια μετριοπαθή έκφραση.
Στην κλίμακα της περιφέρειας, αν γίνεται κάτι είναι σαν προέκταση του κεντρικού και ως εφαλτήριο πρόσδεσης και αφο οίωσης του περιφερειακού στο κεντρικό. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί κανείς να μιλήσει ουσιαστικά για πολιτιστική αυτοδιοίκηση. Άλλωστε, οι αιρετοί αυτής της κλίμακας είναι κατά κανόνα κομματικά στελέχη.
Σε ό,τι αφορά τους Δήμους, μπορεί να παρατηρήσει κανείς προσπάθειες φωτισμένων, πάντως λίγων, δημαρχων που διαθέτουν και υλοποιούν οράματα σπουδής και ανάδειξης της τοπικότητας, της πολιτισμικής πολυμορφίας, συμπεριλαμβανομένων και των ετεροτήτων, μακρυά από τοπικιστικές και φολκλορικές κορώνες.Μια τέτοια περίπτωση υπήρξε αυτή του αειμνήστου Μωυσή Ελισάφ.
Κατά τα άλλα, παρατηρείται μια πληθώρα εκδηλώσεων ποικιλλώνυμων Συλλόγων που ασχολούνται γενικώς με την “παράδοση”, κυρίως τη χορευτική, με κύριο άξονα το πανηγύρι του χωριού ή θεματικά “τριήμερα” ( σαρδέλας, ντομάτας, πατάτας, προβατίνας κ.λπ.).
Όλα αυτά εστιάζουν στην “προβολή” τοπικών προϊόντων πλαισιωμένη με θεάματα, όπως συναυλίες με “φίρμες” λαϊκοδημοτικού τραγουδιού και διάφορες αναβιώσεις εθίμων φολκλορικής κοπής. Κι εδώ υπάρχουν βεβαίως εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Οι εξαιρέσεις αυτές αφορούν κυρίως σε συσσωματώσεις νέων επιστημόνων με έμφαση στο γνωστικό τους αντικείμενο, το οποίο επανασυνδέουν ουσιαστικά και δημιουργικά με σχετικές πρακτικές του παρελθόντος σε τοπικά παραδείγματα. Μια τέτοια ομάδα είναι το “Μπουλούκι”.
Σε όλα τα παραπάνω θα μπορούσα να προσθέσω τα διάφορα “ανταμώματα” εθνοτικών και εθνοτοπικών ομάδων ( Σαρακατσάνων, Ποντίων, Βλάχων κ.λπ.), τα οποία αξίζουν ιδιαίτερης προσοχής και χρήζουν συστηματικής και επισταμένης μελέτης, διότι συνδέονται με τις αντίστοιχες ταυτότητες και τις επιτελέσεις τους, είτε με παρελάσεις, είτε με αναπαρασταάσεις, είτε με πανηγυρικούς λόγους και κυρίως βέβαια με χορούς και τραγούδια.
Μια πρώτη παρατήρηση θα είχε να κάνει κι εδώ με τη χρήση του εθνοτοπικού ως μέσου πρόσδεσης στο εθνικό, με χαρακτηριστική πλειοδοσία μάλιστα ως προς την αυτοχθονία, τη γνησιότητα, την καθαρότητα και την αρχαιότητα. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι εσχάτως γίνεται εμφατική καταγωγική αναφορά στους Μολοσούς και μάλιστα ακόμα και στον μολοσσικό σκύλο ως τεκμήριο.
Αυτό το τελευταίο παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον για το πώς από το πολιτισμικό ολισθαίνουμε στο βιολογικό, δηλαδή στον ίδιο τον βιολογισμό…Και βέβαιο ο βιολογισμός όλοι γνωρίζουμε ή πρέπει να γνωρίζουμε με τι ισοδυναμεί!
*Ο Βασίλης Νιτσιάκος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, όπου από το 2006 κατέχει θέση καθηγητή της Κοινωνικής Λαογραφίας.
