Πώς θα είναι η επόμενη μέρα ή πώς ήταν η προηγούμενη μέρα

Λέξεις: Ορέστης Ανδρεαδάκης

“…και ο μελλούμενος χρόνος περιέχεται στον περασμένο χρόνο…” Τόμας Έλιοτ, Τέσσερα Κουαρτέτα.

Ένας ολόκληρος αιώνας πέρασε ήδη από την προηγούμενη μέρα. Ένας αιώνας ιδανικής εξιδανίκευσης του παρελθόντος και φοβικής ενατένισης του μέλλοντος ο οποίος θα ορίζει για πάντα την μετάβαση σε μια νέα εποχή.

Ήταν ένας αιώνας συμπυκνωμένος σε δυο ή τρεις μήνες. Στην αρχή ανέμελος και γεμάτος αυτοπεποίθηση, μετασχηματίστηκε σε άρνηση και κατέληξε σε καθολικό φόβο, σε οικουμενική καραντίνα, σε οικονομικό πανικό, σε υπαρξιακό σοκ. Και μετά ήρθαν τα ερωτήματα για την επόμενη μέρα και την επιστροφή στην κανονικότητα. Σε ποια κανονικότητα αναφερόμαστε όμως;

Η δυο φορές βραβευμένη με Όσκαρ Αμερικανή ηθοποιός Τζέιν Φόντα (με αφορμή την καμπάνια «Create Art For Earth», πρωτοβουλία της βρετανικής αίθουσας τέχνης Serpentine, στην οποία συμμετέχει μαζί με δεκάδες άλλους καλλιτέχνες) διερωτήθηκε, μιλώντας στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, πριν από μερικές ημέρες: «“Κανονικό” σημαίνει να λιώνουν οι πάγοι, να εξαφανίζονται είδη, να πολλαπλασιάζονται οι πρόσφυγες, εξαιτίας του κλίματος;».

Η θρυλική αβάν γκαρντ λονδρέζικη γκαλερί απευθύνθηκε σε καλλιτέχνες που θέλουν να διαμορφώσουν το μέλλον και ετοιμάζει ένα μεγάλο πρόγραμμα με τίτλο “Back to Earth”, με εκστρατείες οι οποίες ανταποκρίνονται στην περιβαλλοντική κρίση, με την υποστήριξη συνεργαζόμενων οργανισμών και δικτύων.

Η αλήθεια είναι βέβαια ότι δεν είναι η πρώτη φορά που κρούεται αυτός ο (συγκεκριμένος) κώδωνας του (συγκεκριμένου) κινδύνου. Ακόμη και εμείς, εδώ στην Θεσσαλονίκη -στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου- ασχοληθήκαμε με αυτά τα θέματα και πέρσι και φέτος. Το κεντρικό αφιέρωμα του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, του Μαρτίου του 2019, είχε τίτλο “Γιατί να κοιτάζουμε τα ζώα”. Παρά την αρχική ειρωνεία που δεχτήκαμε (να τα λέμε και αυτά!) καταφέραμε να θέσουμε ορισμένα κεφαλαιώδη ερωτήματα για την διαταραγμένη σχέση του ανθρώπου με τα υπόλοιπα έμψυχα όντα και να προβληματιστούμε για απαραίτητες αλλαγές νοοτροπίας. Ο βραβευμένος με Όσκαρ Ελληνοαμερικανός ντοκιμαντερίστας Λούι Ψυχογιός, είχε σοκάρει το κοινό με τις (σπαρακτικά προφητικές) προειδοποιήσεις του.

Ανάλογο είναι και το κεντρικό αφιέρωμα του 22ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (που επρόκειτο να αρχίσει στις 5 Μαρτίου, αλλά τελικά πέρασε online) και το οποίο καταπιάνεται με την Ανθρωπόκαινο Εποχή και την μανία του ανθρώπου να καταστρέφει, να υποτάσσει, να χειραγωγεί τη φύση πιστεύοντας ότι είναι το “περιούσιο είδος” της Δημιουργίας. Και αρκούσε ένας, αόρατος στο γυμνό μάτι, ιός για να αποδείξει ότι δεν είναι! Όταν ετοιμάζαμε αυτό το αφιέρωμα η μισή Αυστραλία είχε παραδοθεί στις φλόγες και όταν αναγκαστήκαμε να αναβάλουμε το Φεστιβάλ, ολόκληρος ο κόσμος είχε παραδοθεί σε αυτό τον ιό.

Η Ανθρωπόκαινος Εποχή- η εποχή της βλακείας, της αλαζονείας και του αυτάρεσκου καταναλωτισμού- μας έχει ήδη καταβροχθίσει. Για ποια επόμενη μέρα και για ποια επιστροφή να μιλήσουμε λοιπόν; Ή όπως πολύ σοφά το έθεσε η αειθαλής μάγκας του αμερικανικού σινεμά Τζέιν Φόντα: «Μπορεί να ξεπεράσουμε αυτήν την πανδημία και να επιστρέψουμε στην κανονικότητα ή μπορεί να συνειδητοποιήσουμε ότι το “κανονικό” ήταν το πρόβλημα και να επιλέξουμε ένα καλύτερο μονοπάτι».

*Ο Ορέστης Ανδρεαδάκης είναι διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.