Πού βρίσκεται σήμερα η ψυχή της Θεσσαλονίκης;

Λέξεις: Ισίδωρος Ζουργός

Εικόνα: Αφροδίτη Μιχαηλίδου

Τα νερά του Θερμαϊκού αντιφεγγίζουν τον διττό χαρακτήρα της πόλης. Η Θεσσαλονίκη έχει δύο φεγγίτες μέσα από τους οποίους παρατηρεί και ερμηνεύει τον εαυτό της.

Ο ένας κοιτάζει προς ένα μακρόσυρτο ιστορικό παρελθόν με τα ρωμαϊκά μεγαλεία, τη βυζαντινή πνευματικότητα, την ομιχλώδη οθωμανική κυριαρχία κι έναν αινιγματικό 20ο αιώνα γεμάτο πρόσφυγες και σκοτεινές σελίδες. Πρόκειται κυριολεκτικά, όπως έχει ειπωθεί, για μια πόλη απόντων και φαντασμάτων.

Από τον άλλο φεγγίτη το πρόσωπό της, εμφανώς συνοφρυωμένο, ατενίζει το παρόν την ώρα που αγωνίζεται να διαχειριστεί την καθημερινότητά της. Τα προβλήματά της γνωστά: Είναι η πόλη με το λιγότερο πράσινο στην Ευρώπη, που τυραννιέται καθημερινά από το κυκλοφοριακό, τη μόλυνση και τα σκουπίδια, τους μουντζουρωμένους τοίχους και τα σπασμένα πεζοδρόμια, παρότι, είναι αλήθεια αυτό, πως η τωρινή δημοτική αρχή δίνει συνεχώς δείγματα μεγαλύτερης ευαισθησίας και ορθολογικότερης διαχείρισης.

Στη συλλογική μνήμη πάντως των κατοίκων της στέκει καρφιτσωμένη η φλύαρη παροχολογία των τελευταίων δεκαετιών, ένα πραγματικό μνημόνιο υποσχέσεων. Η Θεσσαλονίκη έζησε επί μακρόν συντροφιά με ένα βουητό, με τον ρόχθο ενός καταρράκτη από μεγαλόπνοες προτάσεις, φαραωνικά σχέδια παρέμβασης και ανάπλασης, ενώ η ίδια η καθημερινότητα της πόλης αντανακλούσε την εμπειρία μιας διαρκούς επιδείνωσης. Μετρό που κόντεψε να ξεπεράσει τον τριακονταετή πόλεμο – οι παλαιότεροι θυμούνται εκείνες τις τρύπες στα τέλη του ’80 σαν υποτιθέμενη αρχή σήραγγας, μια απόπειρα πέρα από κάθε ρεαλισμό και σοβαρότητα. Εκείνα τα καραβάκια μόνιμης θαλάσσιας συγκοινωνίας, κάποιο τελεφερίκ (ναι, το ακούσαμε κι αυτό).

Θέλοντας όμως να ξεφύγουμε από τη διαρκή γκρίνια του παρόντος μπορούμε άραγε να διακρίνουμε κάτι άλλο, κάτι που στέκει παράμερα;

Πώς είναι η πόλη σήμερα; Σίγουρα αντιφατική ενώ για τους περισσότερους επισκέπτες μάλλον γοητευτική. Αυτό βέβαια μας χαροποιεί και μας ωθεί να αμβλύνουμε την όποια τοξική κριτική. Αν η πόλη έχει μια τέτοια άσχημη εικόνα, γιατί τότε ασφυκτιά από επισκέπτες; Ίσως έχουμε ανάγκη από μια αναπροσαρμογή του βλέμματος, κάποιοι θα το έλεγαν αισθητικό συμβιβασμό.

Έχει άραγε η πόλη προοπτικές; Και ποιες είναι αυτές;

Η τοπογραφία της προσφέρει δεκάδες χιλιόμετρα ακτής και γειτνίαση με τη Χαλκιδική και τον Όλυμπο. Διαθέτει ένα μεγάλο λιμάνι συνυφασμένο με την ταυτότητά της. Υπάρχει μια ομαλή ενδοχώρα και κοντινά σύνορα με βαλκανικά κράτη που αναζητούν κι αυτά το μέλλον τους.

Πού βρίσκεται όμως σήμερα η ψυχή της πόλης; Η Ιστορία και τα μνημεία δεν είναι η μοναδική φωλιά για να στήσει εκεί το νοικοκυριό της.

Η πάλλουσα συνείδηση περνάει μέσα από τα μουσεία και τις αρχαιότητες, κοντοστέκεται στα γαστριμαργικά στέκια αλλά πού μένει; Έχω την αίσθηση πως κατοικεί στην καρδιά των νέων ανθρώπων. Η πολύχρονη σχέση της πόλης με τη νεολαία οφείλεται κατά κύριο λόγο στα πανεπιστήμιά της. Οφείλεται και στην ίδια τη δομή της, η οποία δεν περιέχει ζώνες άτυπου αποκλεισμού, αλλά έχει ένα κέντρο ανοιχτό σε όλους, που έλκει καθημερινά νέους και νέες από όλες τις συνοικίες. Είναι μια πόλη με έντονους αστικούς μύθους, κυρίως ως συλλογική μνήμη χιλιάδων φοιτητών που τη γνώρισαν χρόνια πριν, οι οποίοι, κι αν σήμερα ζουν κάπου μακριά, τη νοσταλγούν. Ήταν βλέπεις τα νεανικά χρόνια, τα καλύτερα χρόνια τους. Η σύγχρονη εικόνα και μυθολογία της έχει συγγένεια με τη φοιτητική ζωή και τη μνήμη της. Αυτή η μυθολογία συνεχίζεται και σήμερα με τους αλλοδαπούς φοιτητές, τους ψηφιακούς νομάδες και τους επισκέπτες των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Είναι μια σκυταλοδρομία που έχει πάρει τον δρόμο της, παραδίπλα και η Ιστορία κι αυτό είναι το δικό μας χρέος, να τη γράψουμε πάνω σ’ αυτήν τη σκυτάλη.

*Ο Ισίδωρος Ζουργός είναι συγγραφέας.

**Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύτηκε στο επετειακό τεύχος της parallaxi για τα 35 χρόνια