Πρόληψη πυρκαγιών μέσω της εκπαίδευσης
Η πρόληψη είναι πιο αποτελεσματική από την καταστολή στην καταπολέμηση των πυρκαγιών
Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν σήμερα ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα και πολλές χώρες της ανατολικής Μεσογείου. Έχουν γίνει πλέον μια τρομακτική νέα κανονικότητα κατά την καλοκαιρινή περίοδο.
Οι περιβαλλοντολόγοι κρούουν συνεχώς τον κώδωνα του κινδύνου για συχνότερες και με μεγαλύτερη ένταση πυρκαγιές λόγω των παρατεταμένων κυμάτων καύσωνα. Οι περισσότερες φωτιές στην Ελλάδα και στην Κύπρο, όπως διαπιστώνεται και από τα στατιστικά στοιχεία που παρατίθενται παρακάτω, προκαλούνται από παράγοντες όπως σκουπίδια στα δάση, γόπες και σπίρτα, γεωργικές εργασίες, βραχυκυκλώματα καλωδίων της ΔΕΗ, παράνομες χωματερές και ανθρώπινα λάθη.
Πιο συγκεκριμένα, το απόγευμα της Τρίτης (26.07.2022) η αστυνομία προχώρησε σε δύο προσαγωγές για τη φωτιά που ξέσπασε στη Μάνδρα της Αττικής. Πρόκειται για δύο άτομα, μια γυναίκα ημεδαπή και ένα άνδρα αλλοδαπό, οι οποίοι προσήχθησαν στο ανακριτικό της Ελευσίνας. Όπως μετέδωσαν τα ΜΜΕ, η 55χρονη γυναίκα, κάτοικος του οικισμού του Νέου Πόντου που εκκενώθηκε προληπτικά, φέρεται να έκαιγε ξερά χόρτα και κλαδιά στην αυλή του σπιτιού της με την βοήθεια του αλλοδαπού.
Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στην καταστροφική φονική πυρκαγιά στο Μάτι που στοίχισε τη ζωή σε 102 συνανθρώπους μας και προκάλεσε ανυπολόγιστες υλικές καταστροφές. Ήταν 23 Ιουλίου του 2018 όταν η πύρινη λαίλαπα, που ξεκίνησε από την φωτιά που άναψε ένας 65χρονος στο Νταού Πεντέλης για να κάψει κλαδιά. Κάπως έτσι πιθανότατα θα έγινε στη Βαρυμπόμπη, την Εύβοια και την Πελοπόννησο. Οι ειδικοί είναι ξεκάθαροι και οι αριθμοί αμείλικτοι. Οι δασικές πυρκαγιές για την περίοδο 2000-2021 οφείλονται κατά το 85% σε ανθρωπογενείς παράγοντες 987 στο πλήθος, εκ των οποίων το 34% είναι σκόπιμες (337) και το 66% οφείλονται σε αμέλεια (650).
Έχει αναγνωριστεί ευρέως ότι η πρόληψη είναι η πιο αποτελεσματική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών. Η πρόληψη και η εκπαίδευση του ανθρωπίνου δυναμικού, θα βοηθήσει κατά πολύ στον περιορισμό των πυρκαγιών που οφείλονται στο ανθρώπινο λάθος. Τι κάνει το κράτος προς αυτή την κατεύθυνση; Για την περίοδο 2016-2020, το 83,95% των συνολικών κρατικών πόρων κατευθύνεται προς την καταστολή και μόλις το 16,05% προς την πρόληψη.
Οι Κατευθυντήριες Γραμμές του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών Δασικών Πυρκαγιών (EFFIS) για τη διαχείριση πυρκαγιών αναφέρουν ότι: «Η πρόληψη πυρκαγιών μπορεί να είναι το πιο οικονομικό και αποδοτικό πρόγραμμα περιορισμού των πυρκαγιών που μπορεί να εφαρμόσει ένας οργανισμός ή μια κοινότητα».
Η πρόληψη ανεπιθύμητων, καταστροφικών πυρκαγιών είναι πάντα λιγότερο δαπανηρή από την καταστολή τους. Ακόμη και χώρες με καλά προετοιμασμένες πυροσβεστικές δυνάμεις, εξοπλισμένες με εξελιγμένα επίγεια και εναέρια μέσα και έχοντας στο δυναμικό τους σημαντικό αριθμό πυροσβεστών, δεν μπόρεσαν να σταματήσουν μια σειρά από μεγάλης κλίμακας καταστροφικές πυρκαγιές τα τελευταία χρόνια. Μετά από αρκετές δεκαετίες εστίασης στην καταστολή των δασικών πυρκαγιών τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, επί του παρόντος υπάρχει μια σημαντική ανεπάρκεια στην πρόληψη των πυρκαγιών.
Αν και είναι αποδεκτό ότι η πρόληψη είναι πιο αποτελεσματική από την καταστολή στην καταπολέμηση των πυρκαγιών, είναι επείγον να δοθεί μεγάλη ώθηση στην πρόληψη των πυρκαγιών, ιδίως με την ακόλουθη προτεραιότητα: Η πρόληψη θα πρέπει να επικεντρωθεί στην «αειφόρο διαχείριση των δασών» και στην «αειφόρο διαχείριση των αγροτικών περιοχών», για να περιοριστεί ο κίνδυνος πυρκαγιών, ιδίως στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής. Και αυτό θα μπορεί να επιτευχθεί με την προαγωγή της γνώσης και της εκπαίδευσης για την πρόληψη των πυρκαγιών. Πρέπει να εφαρμοστούν προγράμματα επιστημονικής εφαρμοσμένης έρευνας για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής και την πρόληψη των πυρκαγιών στα σχολεία, στα πανεπιστήμια αλλά και σε τοπικούς φορείς στις επιμέρους πόλεις και επαρχίες της χώρα μας.
Όλα τα εκπαιδευτικά προγράμματα θα πρέπει να περιλαμβάνουν την ευαισθητοποίηση και την εκπαίδευση για τα δάση και τη δασοκομία. Θα πρέπει να παραχθεί εκπαιδευτικό υλικό για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, προκειμένου να προωθηθεί η πρόληψη των δασικών πυρκαγιών και η ευαισθητοποίηση των νέων μας. Η πρόληψη μέσω της εκπαίδευσης είναι το πιο αποτελεσματικό εργαλείο σε ένα πλαίσιο περιορισμένων πόρων.
