Προσφυγικό: Από τις ψυχώσεις στην διέξοδο

Λέξεις: Στράτος Σιαφολέας

Είναι προφανές ότι στην Ευρώπη δεν καταφθάνουν πλέον πρόσφυγες από την Συρία, αλλά και μετανάστες από Αφγανιστάν, Πακιστάν, Ιράκ, Λιβύη, Βόρεια Αφρική, Υποσαχάρια Αφρική, και άλλα μέρη.

Είναι λογικό να διαπιστώνουμε και αναγκαίο να παραδεχόμαστε ότι η χώρα δεν μπορεί να απορροφήσει δυσανάλογο αριθμό μεταναστών και ότι τα νησιά του Βορείου Αιγαίου δεν μπορούν να φιλοξενούν διαρκώς πρόσφυγες και μετανάστες σε αριθμούς που να είναι ίσοι ή και μεγαλύτεροι από τον αριθμό των κατοίκων.

Παρ’ όλα αυτά να ξαναπώ πως το 2015, κυρίως η Λέσβος, αλλά και Χίος και Σάμος, αντιμετώπισαν με επιτυχία – και με αυτό εννοώ κυρίως με ανθρωπιά και αποτελεσματικότητα – διελεύσεις προσφύγων σε νούμερα που είναι αδιανότητα. Η Λέσβος ειδικά υπήρξε το νησί από το οποίο πέρασαν το 2015 και 2016 ενάμιση εκατομμύριο μετανάστες.

Για όποιους δεν μπορούν να συλλάβουν τι σημαίνει αυτό σας λέω, πως ασχολούμαι επαγγελματικά για 20 χρόνια στο εξωτερικό σύμβουλος διοικήσεων πόλεων που διοργανώνουν Ολυμπιακούς Αγώνες. Οι Ολυμπιακές πόλεις προγραμματίζουν για τουλάχιστον 7 χρόνια (πρακτικά, αρκετά περισσότερα αν προσθέσεις το διάστημα που σχεδιάζουν την διεκδίκηση) τη φιλοξενία 10.000 αθλητών και άλλων τόσων τεχνικών και εκατοντάδων χιλιάδων θεατών. Μιλάμε για μητροπολιτικά κέντρα εκατομμυρίων κατοίκων, με εμπειρία, προϋπολογισμό δισεκατομμυρίων, παγκόσμιας εμβέλειας τεχνογνωσία, σύγχρονες εγκαταστάσεις, και κρατικό μηχανισμό υποστήριξης σε ύψιστη ετοιμότητα. Και πάλι γονατίζουν από τα προβλήματα. Και δε μιλάμε για μικρές χώρες. Μιλάμε για Αγγλία, Κίνα, Ρωσία, Καναδά κλπ. Το ότι η Λέσβος άντεξε οφείλεται πρωτίστως στις τοπικές κοινωνίες και τις δημοτικές αρχές. Πώς να το πω, οι άνθρωποι είναι κάτι μεταξύ σούπερμαν σουπεργούμαν και ηρώων.

Από εκεί και πέρα, διάφοροι λαϊκιστές, στα νησιά του Βορείου Αιγαίου, αλλά και στη κεντρική πολιτική σκηνή, ξεκίνησαν τότε και συνεχίζουν και σήμερα να διακινούν ψέματα και μύθους, τα οποία δεν λύνουν το πρόβλημα των κατοίκων των νησιών, ούτε αντιμετωπίζουν την ανθρωπιστική κρίση, αλλά απλώς εξυπηρετούν “την πάρτη τους”.

Δηλαδή την δυνανότητά τους να εκλέγονται και να καταλαμβάνουν μια καρέκλα εξουσίας.

Μπορούμε να μιλάμε για πρόσφυγες και να τους διαχωρίζουμε από τους μετανάστες, αλλά αυτό είναι μια ΤΕΧΝΗΤΗ διάκριση που κάνει και η Ευρώπη, προσπαθώντας να κρύψει το πρόβλημα. Οι πρόσφυγες είναι αυτοί που φτάνουν κυνηγημένοι από πόλεμο ή κινδυνεύει η ζωή τους από το καθεστώς της χώρας στην οποία ζουν, και συνεπώς σύμφωνα με τους κανονισμούς δικαιούνται προστασίας και ασύλου. Ενώ οι δεύτεροι, οι μετανάστες, δεν δικαιούνται διότι προέρχονται από ασφαλείς χώρες. Η Συρία δεν είναι ασφαλής χώρα λοιπόν, ενώ τάχα το Αφγανιστάν και το Ιράκ ορίζονται ως ασφαλείς… (Χθες στο Ιράκ σκοτώθηκαν σαράντα σε συγκρούσεις που οδηγούν σε ένταση του εμφυλίου για παράδειγμα).

Μπορούμε να αποκαλούμε τους ανθρώπους μετανάστες ή λαθρομετανάστες (στο μεταξύ αυτός ο όρος δεν υφίσταται, ο σωστός είναι “παράτυποι” μετανάστες), αλλά οι γλωσσικές ακροβασίες δεν θα λύσουν κανένα θέμα.

Οι άνθρωποι αυτοί φτάνουν στα Ελληνικά νησιά και περνάνε τα σύνορα στον Έβρο (παρά το τείχος και τα ψέματα που λένε υπουργοί ότι τάχα έχει σφραγιστεί η δίοδος από εκεί), κυνηγημένοι από πολέμους, εμφύλιες συγκρούσεις, απειλή για φυλάκιση και βασανισμούς, πείνα, φτώχεια, και αρρώστια. Η κλιματική αλλαγή, που δεν την έχουμε πάρει σοβαρά, επιτείνει το πρόβλημα καθώς η έλλειψη νερού και η αύξηση θερμοκρασίας καταστρέφει τις σοδειές και ο αγροτικός πληθυσμός αφήνει την ύπαιθρο και συνωστίζεται στις πόλεις.

Αυτό αυξάνει την ένταση στις πόλεις και ευνοεί εμφυλίους και συρράξεις. Για παράδειγμα, ο Tom Friedman των New York Times έχει επιχειρηματολογήσει πως η έκρηξη των διαδηλώσεων στη Δαμασκό της Συρίας κατά του Άσαντ έχει την ρίζα της στη μαζική μετανάστευση από την Συριακή ύπαιθρο στην πρωτεύουσα, και την αδυναμία του ολοένα αυξανόμενου πληθυσμού να επιβιώσει σε αυτήν.

Στην υποσαχάρια Αφρική ο πληθυσμός των νεαρών Αφρικανών μεταξύ 20-30 χρονών έχει μεγαλώσει εκθετικά. Δουλειές δεν υπάρχουν. Το μέλλον είναι σκοτεινό. Η διαφθορά και ο πλουτισμός αυτών που είναι στην εξουσία (και στηρίζονται από την Δύση), δεν αφήνει κανένα περιθώριο για μια υποφερτή ζωή. Ποια είναι η μόνη επιλογή;

H μόνη επιλογή των δυστυχισμένων αυτών ανθρώπων, είναι αυτή που θα κάναμε και εμείς αν ήμασταν στη θέση τους: θα πηγαίναμε πάση θυσία στην Ευρώπη. Μα με βάρκες, μα περνώντας τα σύνορα, φράχτες και ναρκοπέδια, περπατώντας ατέλειωτα χιλιόμετρα, πουλώντας ότι είχαμε για να δωροδοκήσουμε συνοριακούς φύλακες και να πληρώσουμε διακινητές, θα πηγαίναμε πάσει θυσία στην Ευρώπη. Διότι η εναλλακτική είναι ο θάνατος.

Εξ’ ου και είναι ΑΣΥΛΗΠΤΑ ΧΑΖΗ (εκτός από ΝΤΡΟΠΙΑΣΤΙΚΗ) η άποψη πως αν τάχα οι συνθήκες στη κάθε Μόρια είναι πολύ χειρότερες από ότι σήμερα (λες και σήμερα δεν είναι φρικτές), οι άνθρωποι αυτοί θα περιμένουν την επόμενη σφαγή στη χώρα τους. Όσο χάλια και να γίνει η κάθε Μόρια, είναι καλύτερη από τον αφανισμό στις πατρίδες τους, και όποιος λέει κάτι άλλο, είναι εκτός από χυδαίος και ηλίθιος. (Έλεος).

Συνεπώς τι να κάνουμε; Να ανοίξει η Ελλάδα τα σύνορά της και να υποδεχθεί εκατομμύρια πρόσφυγες; Κανείς νοήμον δε ισχυρίζεται κάτι τέτοιο. Αλλά καλό είναι να αναγνωρίσουμε την πραγματικότητα, ώστε να αναπτύξουμε όλο το απαραίτητο πλέγμα των πολιτικών, αποτροπής, διαχείρισης, φιλοξενίας, απορρόφησης που να βασίζονται στον ανθρωπισμό, στο διεθνές δίκαιο και στην κοινή λογική.

Τα σύνορα δεν μπορούν να σφραγιστούν. ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ. Βεβαίως πρέπει να μην είναι αφύλακτα για να περνάει όποιος θέλει, όπως θέλει, όποτε θέλει, αλλά ΒΑΡΚΑ που έχει ξεκινήσει από Τουρκία (γιατί οι εκεί αρχές κάνουν παιχνίδι), και φτάνει στα Ελληνικά χωρικά ύδατα και σκίζεται και βουλιάζει, το διεθνές δίκαιο και (για να μη πω η βασική ανθρώπινη ηθική) λέει πως διασώζεις τους πρόσφυγες και τους φέρνεις στη χώρα. Τίποτα δεν σταματάει αυτή τη δοκιμασμένη τακτική.

Παρεμπιπτόντως, ανεξάρτητα από την ανεπάρκεια της κρατικής υποδομής από τη μία και τις μπαρούφες των ακροδεξιών κρετίνων από την άλλη, η διαδικασία ασύλου είναι καθορισμένη και οργανωμένη με βάση τους Ευρωπαϊκούς κανονισμούς. Οι άνθρωποι αυτοί δεν έρχονται εδώ με τίποτα φοβερά λεπτομερή χαρτιά που περιγράφουν με ασφαλή και πλήρη τεκμηρίωση την τραγωδία την οποία αντιμετωπίζουν στους τόπους προέλευσης. ΕΔΩ ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΙΔΙΟΙ πάμε να πουλήσουμε ένα ακίνητο ή να κάνουμε μια συναλλαγή με το δημόσιο και μπλέκουμε χρόνια ατέλειωτα στο χάος των απαραίτητων δικαιολογητικών, στην γραφειοκρατία και στον χαρτοπόλεμο. Αλλά αναρωτιόμαστε τάχα γιατί ένας θαλασσοπνιγμένος, τρομαγμένος, ταλαιπωρημένος άνθρωπος δεν έχει τα χαρτιά που χρειάζεται για να αποδείξει το δικαίωμά του στο άσυλο μέσα σε μία μέρα;

Επειδή ξέρω την διαδικασία από δικαστή που δικάζει τέτοιες υποθέσεις στα νησιά, γίνονται προσκεκτικές συνεντεύξεις για να γίνει αντιληπτό τι αντιμετωπίζει ο καθένας πρόσφυγας. Αν τον επιστρέψουμε στον τόπο προέλευσης κινδυνεύει η ζωή του, θα τον δολοφονήσουν, θα τον βασανίσουν, θα τον βιάσουν, θα τον βάλουν φυλακή; Αυτά δεν είναι πράγματα που ανιχνεύονται εύκολα, και τα εξετάζουν ειδικοί, που πρέπει όχι απλώς να μιλάνε την γλώσσα, αλλά να γνωρίζουν την περιοχή προέλευσης και τα συγκεκριμένα προβλήματα. Και για αυτό είναι εξαιρετικά χρονοβόρα. Όταν λοιπόν ακούω πως τώρα θα υπάρξει εντατικοποίηση και θα προσλάβουμε και άλλους ξέρω-γω εκατό υπαλλήλους να εξετάζουν αιτήσεις και τάχα θα αρχίσουμε να στέλνουμε πίσω δεκάδες χιλιάδες μετανάστες στις χώρες προέλευσης (ΑΝ λέμε αυτές τους δέχονται), καταλαβαίνω πως πρόκειται είτε για άγνοια, είτε για αφέλεια, είτε για απάτη.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΚΑΤ’ ΑΡΧΗΝ: ΟΤΑΝ ΑΚΟΥΤΕ ΕΥΚΟΛΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΤΙΣ ΛΕΝΕ ΕΙΝΑΙ ΕΙΤΕ ΑΣΧΕΤΟΙ, ΕΙΤΕ ΨΕΥΤΕΣ, ΕΙΤΕ ΚΑΙ ΤΑ ΔΥΟ.

Αυτό δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρξουν πολιτικές για το προσφυγικό. Υπάρχουν και δεν είναι γραμμένες σε πλάκες σαν του Μωυσή. Χρειάζονται διαμόρφωση, με συνεκτίμηση της κατάστασης στη κάθε χώρα, αλλά πρέπει να βασίζονται σε κάποιες αρχές με πρώτη από όλα, την κατάκτηση της αντίληψης που έχουμε στην Ευρώπη για την αξία της κάθε ανθρώπινης ύπαρξης ανεξάρτητα από τον τόπο προέλευσης, το χρώμα του δέρματος, την θρησκευτική αντίληψη, τα πολιτικά πιστεύω, και τον σεβασμό που πρέπει να δείχνουμε.

Ξεκινώντας από αυτό, ας θυμόμαστε ότι ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΔΕΝ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ ΠΟΤΕ-ΜΑ ΠΟΤΕ-ΜΑ ΠΟΤΕ αν δεν αντιμετωπιστούν τα αίτια του, ο πόλεμος και η φτώχεια. Και για αυτό η χώρα πρέπει να επιδιώξει μια σοβαρή συζήτηση στην Ευρώπη, αξιοποιώντας της υπάρχουσες συμμαχίες και δημιουργώντας καινούργιες.

Μια τέτοια επιλογή είναι απαραίτητη, για να σταματήσουν πολιτικές και υποκρισίες, που τελικά βλάπτουν τους πάντες. Δε μπορεί για παράδειγμα – και το λέω με σεβασμό προς τη χώρα – η Γερμανία να πρωτοστατεί στις πωλήσεις όπλων οι οποίες διευκολύνουν τις πολεμικές συγκρούσεις και μετά να αναρωτιέται γιατί τα εκατομμύρια των προσφύγων φτάνουν στο Βερολίνο.

Χωρίς ειλικρινείς, σοβαρές, βιώσιμες πολιτικές, δεν θα υπάρξει λύση, και η Ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να πρωτοστατήσει μαζί και με τις άλλες χώρες που πλήττονται από την κρίση (Ιταλία πρωτίστως αλλά και Ισπανία), αλλά και με Τουρκία, για την δημιουργία τέτοιων πολιτικών.

Μετά, η Ευρώπη όπως και η Ελλάδα, πρέπει να συνεκτιμήσουν τι σημαίνει για αυτές το μεταναστευτικό, όχι μόνο ως πρόβλημα, αλλά και ως λύση.

Υπάρχει κρίση υπογεννητικότητας, έλλειψη νέου κόσμου που θα υποστηρίξει τα συνταξιοδοτικά συστήματα, τα συστήματα παροχής υγείας και δημόσιων υπηρεσιών. Μια Ευρώπη με πληθυσμό που γερνάει και όλο και λιγότερο νέο κόσμο που από τα εισοδήματά του που φορολογούνται πληρώνονται οι συντάξεις, δεν θα αντέξει. Συνεπώς, πέρα από το ηθικό ζήτημα, υπάρχει και ένα ζήτημα πρακτικό.

Έχουν προταθεί και έχω διαβάσει διάφορες εναλλακτικές πολιτικές από λελογισμένη και οργανωμένη ένταξη μεταναστών στις Ευρωπαϊκές χώρες, μέχρι προσωρινές και εποχιακές άδειες εργασίες που θα επιτρέπουν σε κάποιους να ταξιδεύουν να μένουν για να εργαστούν και να επιστρέφουν στις χώρες προέλευσης.

Έτσι και αλλιώς, όσοι από εμάς έχουμε ταξιδέψει και ζήσει κάπου για δουλειά γνωρίζουμε πως κανείς δεν φεύγει από το μέρος που μεγάλωσε και ζει για να πάει και να ζήσει αλλού, εκτός αν είναι από ανάγκη.

Στην αναζήτηση πολιτικών για την κρίση του προσφυγικού δεν είμαστε μόνοι, να κοιτάμε τον γαλάζιο ουρανό, Σάββατα πρωί και να στοχαζόμαστε λύσεις. Υπάρχουν σκοτεινά κέντρα που εργάζονται συστηματικά και μεθοδικά προκειμένου να την αξιοποιήσουν για δικό τους όφελος και για να καταστρέψουν την Ευρωπαϊκή δημοκρατία. Φασίστες, ρατσιστές, εθνικιστές, ολιγάρχες, τυρρανικά καθεστώτα, αδίστακτοι διακινητές ανθρώπων και όπλων, έχουν άλλες στοχεύσεις.

Αυτό σημαίνει ότι σαν κοινωνία πρέπει να είμαστε ψύχραιμοι, να έχουμε ανοικτό μυαλό και να σκεφτούμε πώς θα καταστρώσουμε ένα σχέδιο για μια σοβαρή βιώσιμη αντιμετώπιση της κατάστασης. Στην Ελλάδα μεγάλη ευθύνη πέφτει στους πολιτικούς της σημερινής κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης καθώς και σε όσους έχουν λόγο και επιρροή στη δημόσια συζήτηση (πχ Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης). Φτηνά παιχνίδια, για εντυπωσιασμούς, για μικρά, προσωρινά πολιτικά κέρδη δεν θα ωφελήσουν κανέναν. Το έδειξαν τα παραμύθια που ειπώθηκαν σε Λέσβο και Χίο, τώρα που πια εξάντλησαν την χρησιμότητά τους για όλους.

Έχει περάσει ο καιρός των ψεμάτων, των ψυχώσεων και των φαντασιώσεων για το προσφυγικό. Μια εθνική και ευρωπαϊκή αντιμετώπιση είναι η μοναδική διέξοδος.