Προσκυνητές μιας άλλης εποχής

της Κύας Τζήμου Εικόνες: Γιάννης Τζιμπρές

Η εικόνα της μαντήλας στο κεφάλι μιας γυναίκας με ξένιζε πάντα. Την φορούσε η γιαγιά μου θυμάμαι όταν μάζευαν καπνά στα χωράφια, αλλά μόνο για να προφυλάσσεται απ΄τον ήλιο. Στο σπίτι ποτέ. Ούτε στην εκκλησία την θυμάμαι. Ως παιδί δεν είχα συνδέσει ποτέ το τσεμπέρι με τον συντηρητισμό ή την ευσέβεια. Στο μυαλό μου την έχω συνδέσει με άλλες θρησκείες όχι με τον ορθόδοξο χριστιανισμό. Αλλά στους ορθόδοξους χριστιανούς της Ρωσίας, που είναι και παλαιοημερολογίτες, η κάλυψη της κεφαλής πριν την είσοδο σε ένα ιερό χώρο, είναι ένας κανόνας που εμπεριέχεται αυστηρά στο θρησκευτικό πρωτόκολο που αφορά στους κανόνες που καθορίζουν την ενδυμασία των γυναικών. Η κώμη σε κοινή θέα μέσα στην εκκλησία ισοδυναμεί με έλλειψη σεβασμού απέναντι στο Θείο.

Η διαστάυρωση μου στον δρόμο με γκρουπ που ολοφάνερα λόγω ενδυμασίας παραπέμπουν σε σύγχρονους «προσκυνητές» αλλά και οι ιδιαίτερες φωτογραφίες που μου έστειλε ο Γιάννης ήταν αφορμή για σκέψεις σε μια περίοδο που ο τουρισμός τείνει να γίνει η μοναδική σίγουρη πηγή εσόδων μιας ολόκληρης χώρας. Και φυσικά σε μια πόλη γεμάτη με παλαιοχριστιανικές και βυζαντινές εκκλησίες και θρησκευτικά μνημεία, οι προοπτικές είναι μεγάλες. Παρόλα αυτά ο θρησκευτικός τουρισμός δεν είναι ιδιαίτερα οργανωμένος στην πόλη μας αλλά η μεγάλη προσέλευση τουριστών μέσω της συμμετοχής τους σε οργανωμένα πακέτα όπως το πρόγραμμα “Τα βήματα του Αποστόλου Παύλου στην Ελλάδα” ή και οι επισκέπτες που προσελκύθηκαν από τις περσινές εκδηλώσεις του Έτους Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου δημιουργούν την ανάγκη για καλύτερη οργάνωση των λεγόμενων «θρησκευτικών πακέτων», αφού το είδος αυτού του τουρισμού γίνεται σε οργανωμένα γκρουπ. Το συγκεκριμένο γυναικείο γκρουπ της φωτογραφίας βλέπουμε πως έχει και τη συνοδεία ιερωμένου που προφανώς εκτελεί και χρέη ξεναγού.

Ο θρησκευτικός τουρισμός δεν είναι κάποια καινούρια έννοια, πρόσφατα επινοημένη. Πρόκειται μάλλον για την παλαιότερη μορφή ταξιδιωτικής μετακίνησης στην ιστορία της ανθρωπότητας. Οι πρώτοι τουρίστες ήταν προσκυνητές σε κάποιο από τους ιερούς τόπους λατρείας ανά τον κόσμο. Καραβάνια προσκυνητών μετακινούνταν εκ παλαιόθεν, συνήθως στις χρονικές στιγμές του εορτασμού κάποιας θρησκευτικής γιορτής. Τα ταξίδια για θρησκευτικούς σκοπούς ήταν ουσιαστικά τα πρώτα ταξίδια αναψυχής που καταγράφηκαν σε διάφορες περιοχές του κόσμου, ανεξαρτήτως θρησκεύματος.

Στο σήμερα το ποσοστό του θρησκευτικού τουρισμού δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητο και η οργάνωση συγκεκριμένων διαδρομών και πακέτων έχει μπει στο πρόγραμμα και υποστηρίζεται από τα Υπουργεία Τουρισμού και τις τοπικές αρχές. Η ορθόδοξη Εκκλησία μετρά 225 εκατομμύρια πιστών σε όλο τον κόσμο και βρίσκεται στην τρίτη θέση μετά την καθολική Εκκλησία (με 1.050.000.000 πιστούς) και το Ισλάμ με (900.000.000 πιστούς). Η πλειονότητα των ορθοδόξων ανήκει στη Ρωσική ορθόδοξη Εκκλησία. Εκτός από τους Έλληνες, ορθόδοξοι λαοί είναι οι Βούλγαροι, οι Σέρβοι, πολλοί από τους κατοίκους των υπολοίπων ανατολικών χωρών, ένα ποσοστό αμερικανών (πρόκειται για μετανάστες από την Ευρώπη) και η πλειονότητα των Αιθιόπων.Μάλιστα η η είσοδος πολλών από τις ανατολικές χώρες στην Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται να  διευκολύνει την πρόσβαση τουριστών με θρησκευτικά κίνητρα και στην Ελλάδα, με τον τουρισμό του είδους να γνωρίζει συνεχή αύξηση.

Η εκκλησία φυσικά είναι η πρώτη που υποστηρίζει με κάθε τρόπο τον θρησκευτικό τουρισμό, αφού τον βλέπει και σαν ένα τρόπο έμμεσου προσυλητισμού, ιδίως στη σύγχρονη εποχή που το ποίμνιο απομακρύνεται από τη συστηματική άσκηση λατρείας. Γιατί σαφώς θρησκευτικό τουρισμό δεν κάνουν μόνο οι θρησκευόμενοι αλλά και γενικότερα όσοι από τους τουρίστες ενδιαφέρονται για τον πολιτισμό και τα μνημεία. Μία πρώτη επίσκεψη σε ένα μοναστήρι ή ναό, δεν αποκλείεται να καταλήξει να επαναλαμβάνεται τακτικά. Τρανταχτό παράδειγμα οι επισκέψεις στο Άγιον Όρος όπου πολλοί το επισκέφτονται για να θαυμάσουν την αρχιτεκτονική των μοναστηριών ή από περιέργεια για το θρησκευτικό «άδυτο» και καταλήγουν να επιστρέφουν συχνά ομολογώντας πως η κατάνυξη του τόπου εμπνέει πίστη και εσωτερική ανάταση.

Ενδεικτικά ο αριθμός των εισερχόμενων τουριστών που εξυπηρετεί η εταιρία Mouzenidis Travel στην Ελλάδα, που ειδικεύεται στον τουρισμό από τις ανατολικές χώρες και κυρίως τη Ρωσία, από το 1998 ως το 2013, έχει αυξηθεί 60 φορές. Στο άμεσο μέλλον, η εταιρία σχεδιάζει να ξεπεράσει τον αριθμό του 1 εκατομμυρίου εισερχόμενων τουριστών ανά έτος.