Πρωταπριλιάτικος βασιλικός

του Γιώργου Αγγελόπουλου

Η θεία Νίκη φύτευε βασιλικούς, τρεις γλάστρες στο μπαλκόνι της, πάντα πριν από εμάς. Τους είχε για καμάρι και «για ελπίδα». Της είχε μείνει από τότε που ήταν νοσηλεύτρια στο 424 Γ.Σ.Ν. την περίοδο του Εμφυλίου, υπεύθυνη του θαλάμου των πιο αγιάτρευτα τραυματισμένων στρατιωτών, δηλαδή των ετοιμοθάνατων. Από αυτήν μου έμεινε και βάζω βασιλικό. Νόμιζα βέβαια ότι είναι μονοετές φυτό. Το Σεπτέμβρη έκοψα ένα κλαδί από το μεγάλο βασιλικό μας και το μεταφύτευσα, έτσι για δοκιμή. Μέσα Οκτώβρη είχε μεγαλώσει κανονικά, το άφησα να ξεχειμωνιάσει. Ο περσινός βασιλικός μαράθηκε λίγο πριν τα Χριστούγεννα, του καινούργιου μαύρισαν τα φύλλα, άρωμα δεν είχαν, αλλά άντεξε.

Προχθές σκεφτόμουν το μέγεθος της κοινωνικής καταστροφής που συνεπάγονται τα μνημόνια. Σαν νοητική άσκηση ανέτρεξα σε κάποιες πρωταπριλιές του παρελθόντος και τι δεδομένα είχαν οι άνθρωποι εκείνην την περίοδο.

Την πρωταπριλιά του 1943 οι Έλληνες γνώριζαν από τις ανταποκρίσεις του γερμανικού ραδιοφώνου των Αθηνών αλλά και του BBC ότι ο Ρούσβελτ ανησυχεί μήπως χάσει τον πόλεμο και είχε ζητήσει από τη Γερουσία επιπλέον ποσό 100 δις δολαρίων. Η πρώτη θεαματική αντιστασιακή πράξη της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου είχε γίνει λίγους μήνες πριν και το μέλλον της αντίστασης ήταν αβέβαιο. Το ολοκαύτωμα στο Δομένικο είχε γίνει μόλις ένα μήνα πριν. Αν κάποιος έλεγε τότε ότι τον Οκτώβριο του 1944 οι Ναζί θα αποχωρούσαν από την Αθήνα σίγουρα θα κέρδιζε το βραβείο πρωταπριλιάτικου ψέματος. Την πρωταπριλιά του 1973 η χούντα πανηγύριζε στην Αθήνα. Η δεύτερη προσπάθεια κατάληψης της Νομικής (15/3) είχε αποτύχει λόγω μικρής συμμετοχής και γρήγορης αντίδρασης της αστυνομίας. Αν κάποιος έλεγε τότε ότι 16 μήνες μετά θα είχαμε δημοκρατία, σίγουρα θα κέρδιζε το βραβείο πρωταπριλιάτικου ψέματος. Την πρωταπριλιά του 1991 τα στελέχη του ΚΚΣΕ θεωρούσαν ότι είχαν εξασφαλίσει τα προνόμια που η συνέχιση της ΕΣΣΔ τους έδινε. Παρά τις ανεξαρτοποιήσεις διαφόρων μέχρι τότε ομόσπονδων κρατών, ο Γκορμπατσόφ κέρδισε το δημοψήφισμα της 17/3 για τη διατήρηση του ενιαίου κράτους σε εννέα από τις δεκαπέντε δημοκρατίες. Αν κάποιος υποστήριζε ότι στις 25/12 του ίδιου έτους η ΕΣΣΔ δεν θα υπήρχε, θα κέρδιζε το βραβείο πρωταπριλιάτικου ψέματος.

Κάπως έτσι είναι και σήμερα. Δεν μπορούμε να δούμε το τέλος της καταστροφής που βιώνουμε από τις μνημονιακές πολιτικές. Προσπαθούμε να την κατανοήσουμε με ότι εργαλεία έχουμε βάσει των εμπειριών του παρελθόντος. Τα εργαλεία αυτά λειτουργούν κατά προσέγγιση, ας είμαστε επιφυλακτικοί στη χρήση τους. Δεν ζούμε έναν κλασικό πόλεμο όπου κινδυνεύουμε από βομβαρδισμούς και πολυβολισμούς. Δεν ζούμε μια κατάσταση χούντας με εκτοπισμούς σε ξερονήσια. Λογικό είναι βέβαια να αναζητούμε συνειρμούς και μεταφορές στο παρελθόν για να εξηγήσουμε μια καινούργια εμπειρία που έχει τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Αυτό συνέβαινε σε κάθε ιστορική περίοδο. Για παράδειγμα, στο μανιφέστο «Τί είναι και τί θέλει το ΕΑΜ» ο Δ. Γληνός παρομοιάζει τους δοσίλογους της κατοχής με τους προσκυνημένους του 1821. Εκ των υστέρων γνωρίζουμε ότι τα δύο φαινόμενα, παρά τις όποιες ομοιότητες είχαν και πολλές διαφορές. Ξέρουμε επίσης ότι όσο πιο απολυταρχική είναι μια εξουσία (γονική, κρατική, στρατιωτική, οικονομική, κλπ.) τόσο πιο πολύ προωθεί το ψέμα της μιας μόνο εναλλακτικής λύσης.

Ας έχουμε όμως μια βεβαιότητα: καμία απολυταρχική εξουσία, καμία αυτοκρατορία, όσο δυνατή και να ήταν δεν μακροημέρευσε. Από το 16ο αιώνα που ξεκίνησε να εορτάζεται η πρωταπριλιά στη Γαλλία έχουν σίγουρα ειπωθεί πολλά πετυχημένα πρωταπριλιάτικα ψέματα. Από το 18ο αιώνα που επεκτάθηκε στην Ελλάδα το έθιμο της πρωταπριλιάς, «πατώντας» σε προϋπάρχουσες δοξασίες αναφερόμενες σε μέτρα προστασίας της αγροτικής παραγωγής την άνοιξη, έχουν ακουστεί πάμπολλα έξυπνα πρωταπριλιάτικα ψέματα. Στους αιώνες αυτούς όμως κατέρρευσαν πολλές αυταρχικές και απολυταρχικές εξουσίες που φάνταζαν ανίκητες.

Δεν υποστηρίζω ότι χωρίς προσπάθειες και χωρίς θυσίες θα έρθει νομοτελειακά το όποιο καλύτερο μέλλον. Δεν ξέρω ποια μορφή θα έχει το καλύτερο μέλλον, ούτε πόσο θα χρειαστεί για να το κατακτήσουμε. Τα ψέματα, πρωταπριλιάτικα ή άλλα, κάποτε τελειώνουν για όλους. Εγώ φέτος, για πρώτη φορά, «κράτησα» τον περσινό μου βασιλικό και σήμερα τον μεταφύτευσα σε μεγαλύτερη γλάστρα.

Μπείτε και κάντε like εδώ για να ενημερώνεστε για όλα τα γραμμένα αποκλειστικά για το parallaximag.gr άρθρα.