REAdicaL €-nomics5: Ευρωπαϊκή Πληθωρισμοφοβία

Η σχετική βιβλιογραφία οσονούπω θα αναγνωρίσει μια νέα ψυχοπάθεια: μέσα σε τρεις δεκαετίες η «πληθωρισμοφοβία» έχει κατακλύσει την ευρωπαϊκή συστημική πολιτική έκφραση επιβάλλοντας σταδιακά, από την απαρχή της συγκρότησης της ΟΝΕ στα τέλη της δεκαετίας του 1970, την τακτική του «χρηματοπιστωτικού κορσέ». Οι δηλώσεις της κας Μέρκελ στο περιθώριο της προ ενός έτους Συνόδου Κορυφής (Δεκέμβριος 2011), όπου ταύτιζε την έννοια της «δημοσιονομικής ένωσης» με αυτήν της «ένωσης σταθερότητας», αποτελεί την καλύτερη περιγραφή της παρανόησης ότι το σφίξιμο του κορσέ θα μπορούσε να εξαφανίσει τις πραγματικές ανισορροπίες στην ευρωπαϊκή οικονομία και πολιτική.

Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών δεν αποτέλεσε ποτέ πραγματικό πρόβλημα για την €-ζώνη στο σύνολό της: κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, ακόμη και στην πιο πρόσφατη περίοδο, το έλλειμμα κυμάνθηκε κάτω του 1% του ΑΕΠ, με εξαίρεση το 1995, όταν ξεπέρασε το 3%. Ως εκ τούτου, τα υψηλά ελλείμματα συγκεκριμένων χωρών θα μπορούσαν απλώς να αντιμετωπισθούν εσωτερικά, εκδίδοντας περισσότερο από το κοινό νόμισμα και προχωρώντας βεβαίως στις απαραίτητες πολιτικές συμφωνίες και διακανονισμούς, ώστε να παρακινηθούν και να υποστηριχθούν τα συγκεκριμένα μέλη στην ανάπτυξη ανταγωνιστικών παραγωγικών δομών. Αντ’ αυτού, οι τεχνοκράτες της €-ζώνης ωθήσανε τις ανυποψίαστες, μωρές πολιτικές ηγεσίες των κρατών μελών στην αγκαλιά της «δευτερογενούς αγοράς» και του αδηφάγου διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Βασική αιτίαση αυτής της επιλογής, ο υποτιθέμενος κίνδυνος του πληθωρισμού και της δια αυτού προκαλούμενης αποσταθεροποίησης της κοινοτικής χρηματαγοράς.

Πέρα όμως από την πραγματική αδυναμία της ΟΝΕ να προχωρήσει στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση των απαραίτητων ενδοκοινοτικών αναπτυξιακών πολιτικών, ελλείψει της απαραίτητης πολιτικής ενοποίησης, η «πληθωρισμοφοβία» προκύπτει από τους εξής δύο παράγοντες. Πράγματι, η νεότερη ευρωπαϊκή ιστορία έχει να επιδείξει πολλές πληθωριστικές εκτροπές, απόρροια των οικονομικών ανταγωνισμών και των πολεμικών συρράξεων, κατά τις οποίες η αλόγιστη, επεκτατική νομισματική πολιτική αποτέλεσε ένα από τα βασικά μέσα στην προσπάθεια επιβολής του ενός στον άλλον.

Πίσω όμως από αυτόν τον καθαρά ψυχολογικό παράγοντα που μπορεί να επηρρεάζει τόσο τις πολιτικές ηγεσίες όσο και την κοινή γνώμη της Ευρώπης, υπάρχει ένας δεύτερος, ουσιαστικός λόγος που δικαιολογεί την πεισματική άρνηση των τεχνοκρατών να προβούν σε μια λελογισμένη, επεκτατική νομισματική πολιτική αναπτυξιακού προσανατολισμού: πρόκειται απλώς για μια ορθολογική συμπεριφορά των πλουσιότερων, ιδιαιτέρως ανεπτυγμένων οικονομιών της Ένωσης. Δεδομένης της προϋπάρχουσας διεθνούς ανταγωνιστικότητάς τους, το κοινό νόμισμα είναι ήδη υποτιμημένο. Μια νομισματική επέκταση, ακόμη και αν θα ήταν ένας πιο ασφαλής τρόπος έγκαιρης κάλυψης των περιφερειακών ελλειμμάτων, θα υποτιμούσε το €, δηλαδή θα μείωνε την ανταλλακτική αξία των εξαγωγών τους, καθώς και την ικανότητα των συσσωρευμένων κεφαλαίων τους στο να αποκτήσουν περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό.

Συμπέρασμα: ο φόβος του πληθωρισμού για τη σύγχρονη €-ζώνη έχει την ίδια ακριβώς σχέση με την πραγματικότητα, όσο και να φοβάσαι τις αράχνες σε ένα αποστειρωμένο αστικό περιβάλλον… Πέρα από την ψυχιατρική παρακολούθηση των πολιτικών ηγεσιών προκειμένου να απαλλαγούν από τις ιστορικές εμμονές και τις δογματικές ιδεοληψίες τους, θα βοηθούσε πολύ να ανοίξουμε επιτέλους έναν ειλικρινή διάλογο για την πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης, διασφαλίζοντας την δημοκρατική νομιμοποίηση της εξουσίας, την αυτονομία των περιφερειών και των τοπικών κοινωνιών, αλλά και την απαραίτητη οικονομική συνεργασία για την ισόρροπη παραγωγική ανάπτυξη, αντιστεκόμενοι στην προκλητική κερδοσκοπία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου.

*Το παρόν άρθρο βασίζεται στο περιεχόμενο ανακοίνωσης του υπογράφοντος σε διεθνές συνέδριο στο Brno– Τσεχία με θέμα «Political Economy of €-zone Crisis: Is Fiscal Union Feasible?».