Rethink Athens: Το 2o βραβείο ξεκίνησε από δω!

“You can’t rely on bringing people downtown, you have to put them there.” Jane Jacobs, The Death and Life of Great American Cities

Η κινητήριος δύναμη πίσω την πρόταση που κέρδισε το 2ο βραβείο στον Ευρωπαικό διαγωνισμό Rethink Athens είναι η θέση ότι ο δημόσιος χώρος ανήκει στους ανθρώπους που τον κατοικούν – ντόπιους, μετανάστες, επισκέπτες – και για αυτό πρέπει να επιστραφεί σε αυτούς. Πάνω από όλα, ο σχεδιασμός επιχειρεί να δημιουργήσει ένα κίνητρο ενίσχυσης της ζωής στο δημόσιο χώρο ούτως ώστε οι κάτοικοι να επανα-καταλάβουν το ερειπωμένο κέντρο της Αθήνας.

Η πρόταση αντιλαμβάνεται την πόλη ως ένα οικοσύστημα που περιλαμβάνει περιοχές με διαφορετικά χαρακτηριστικά, όπου όλοι οι ανοικτοί και δημόσιοι χώροι έχουν εν δυνάμει τη δυνατότητα να δημιουργήσουν ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες. Ο άξονας της επέμβασης, η οδός Πανεπιστημίου, παίρνει το ρόλο μίας συνδετικής ραχοκοκαλιάς που ενώνει τους ως τώρα διεσπαρμένους ανοικτούς χώρους. Η ραχοκοκαλιά αυτή λειτουργεί σε πολλά διαφορετικά επίπεδα: πέρα από το να ορίζει έναν πράσινο άξονα, που τόσο λείπει από το κέντρο, ενώνει, συνδέει και ενοποιεί το οικονομικό, ιστορικό και κοινωνικό κέντρο της Αθήνας. Ταυτόχρονα η πρόταση κοιτάζει και στο τοπικό επίπεδο, τη γειτονιά, σε χώρους όπως μικρές πλατείες, κήπους και οροφές κτιρίων, πεζόδρομους και ακάλυπτους κτιρίων· χώροι που φέρουν μέσα τους έναν δυνητικά άπειρο αριθμό δυνατοτήτων που περιμένουν να ενεργοποιηθούν. Δημιουργούνται μικροί τόποι συνεύρεσης για παιδιά, ηλικιωμένους- τους κατοίκους της γειτονιάς. Όλοι αυτοί οι δευτερεύοντες χώροι ενώνονται μεταξύ τους μέσω της ‘ραχοκοκαλιάς’. Επομένως είναι αυτή η ταυτόχρονη αντιμετώπιση του τοπικού και του μητροπολιτικού επιπέδου που επιτρέπει στην πρόταση να ενεργοποιήσει όλες τις κρυμμένες δυνατότητες του κέντρου της Αθήνας.

Ένα τεθλασμένο αρχιτεκτονικό στοιχείο, που λειτουργεί άλλοτε ως κράσπεδο, όριο φύτευσης, καθιστικό, κ.α. είναι το τυπολογικό στοιχείο που οργανώνει στον χώρο την έννοια της ραχοκοκαλιάς. Αλλάζει κατεύθυνση όπου χρειάζεται ώστε να οδηγήσει τους κατοίκους να ανακαλύψουν τους διάφορους επιμέρους, ‘κρυμμένους’ χώρους, κατευθύνει το βλέμμα στις πιο κεντρικές πλατείες, συνδέει περιοχές. Κατά μήκος του άξονα, διαφορετικές φυτεύσεις, χρώματα και υλικά επιδιώκουν να δημιουργήσουν διαφορετικές ατμόσφαιρες και συνθήκες.

Η αντιμετώπιση οικολογικών ζητημάτων αποτελεί ένα από τα κύρια μελήματα της πρότασης. Το μεγάλο εύρος στα είδη φυτεύσεων που χρησιμοποιούνται ενισχύει τη βιοποικιλότητα και βοηθάει στη διαμόρφωση του μικροκλίματος. Η χρήση κατάλληλων υλικών επιτρέπει την επαρκή αποστράγγιση των όμβριων υδάτων. Τα χρώματα των δαπέδων προκύπτουν από τα χρώματα που συναντάμε στα πετρώματα των γύρω βουνών ενώ τα υλικά που χρησιμοποιούνται προέρχονται, όπου είναι δυνατό, από τοπικές πηγές.

Η πλατεία Ομονοίας μετατρέπεται σε ένα χώρο που έχει ως βασικό του στόχο να προσελκύσει ανθρώπους, να δημιουργήσει ένα τόπο με τέτοιες συνθήκες –αισθητική, πράσινο, σκίαση, ασφάλεια- που ο κόσμος να χαίρεται να χρησιμοποιεί. Ένας αρκετά μεγάλος αριθμός φυτεύσεων παρέχει τον απαραίτητο σκιασμό. Ένα καφέ και ένα πωλητήριο τοποθετούνται μέσα στην πλατεία ώστε να ενισχύσουν ακόμα περισσότερο την ανθρώπινη δραστηριότητα, ενώ ένα χαρακτηριστικό στέγαστρο τοποθετείται κεντρικά στην πλατεία έτσι ώστε να λειτουργήσει εν είδη τοπόσημου. Η πλατεία δεν είναι μνημειακή, ούτε χαρακτηρίζεται από ένα κεντρικό αρχιτεκτονικό στοιχείο. Αντίθετα χωρίζεται σε υποπεριοχές ώστε να γίνει πιο φιλική στη συνεύρεση, στη στάση , την αναψυχή.

Πρόκειται για μια πρόταση μακρυά από έντονες αρχιτεκτονικές χειρονομίες στο κυνήγι εφήμερου εντυπωσιασμού. Οι χώροι σχεδιάστηκαν τόσο στο μητροπολιτικό όσο και στο τοπικό επίπεδο με τη σκέψη στραμμένη στον άνθρωπο που θα τους χρησιμοποιεί, θα τους ζεί και ως ένα βαθμό θα τους αλλάζει. Είναι αυτός ο βιωματικός χαρακτήρας των δημόσιων χώρων, η προσπάθεια για δημιουργία διαφορετικών κάθε φορά ποιοτήτων και περιβάλλοντος, που πιστεύουμε ότι καθορίζει την ποιότητα των δημόσιων χώρων που παράγουμε ως αρχιτέκτονες και που ζούμε ως πολίτες.

Η ομάδα που κέρδισε το δεύτερο βραβείο αποτελείται από την Κυριακή Ηλούση, της οποίας η συμμετοχή είχε επιλεχθεί για να περάσει στην δεύτερη φάση, και την Οihana Kerexeta Itturitxa από τη Βαρκελώνη και τους Φώτη Βασιλάκη, Δημήτρη Γουρδούκη, Τρυφωνίδου Κατερίνα και Θεοδώρα Χριστοφορίδου από τη Θεσσαλονίκη (Arcanoid Architects). Στην εκτέλεση βοήθησαν επίσης οι: Nίκος Καραγιάννης, Φανή Νάτου, Γαρύφαλλος Παπαδόπουλος, Μαρία Τερζίδη, Αναστασία Φραγκούδη και Νίκος Χριστοδούλου.