Σχολιάζοντας φωτογραφίες από τη χτεσινή πορεία μνήμης

ΤΑ ΣΚΟΡΠΙΑ

Kάθε Δευτέρα θα μοιράζομαι μαζί σας ένα μικρό κείμενο που θεωρητικά θα μπορούσε να είναι από το ημερολόγιό μου. Τίτλος της στήλης: «Τα σκόρπια» γιατί τα κείμενα δεν θα έχουν χρονολογική σειρά, θα δημοσιεύονται «σκόρπια». Με χιούμορ αλλά και σοβαρότητα θα γράφω για θέματα που με ή μας απασχολούν, λίγο πριν τα γενέθλια των 65. Άλλοτε ο λόγος θα είναι δημόσιος-πολιτικός, άλλοτε θα διαβάζετε μία προσωπική εξομολόγηση, ελπίζω χωρίς να δυσανασχετείτε.

Τη στήλη συνοδεύει το έργο της ζωγράφου Xριστίνας Φοίτου, «Το όνειρο», Μικτή τεχνική σε καμβά, 150x100cm, 2017.

Η Ελένη Χοντολίδου εργάζεται στο ΑΠΘ από το 1981. Διετέλεσε Κοινοτική Σύμβουλος (και για κάποια χρόνια Πρόεδρος) της Α΄ Κοινότητας του Δήμου Θεσσαλονίκης από το 2006-2018.

Σχολιάζοντας φωτογραφίες από τη χτεσινή πορεία μνήμης

Μετά από δύο χρόνια αναγκαστικής παύσης, χτες, 20 Μαρτίου 2022 πραγματοποιήθηκε ξανά η πορεία μνήμης για τα 79 χρόνια από την αναχώρηση του πρώτου συρμού για το Άουσβιτς-Μπιρκενάου.

Ήμουν υπεύθυνη για τους εθελοντές και τις εθελόντριές μας, αυτά τα νέα παιδιά που βρίσκουν ελεύθερο χρόνο για κάτι μεγαλύτερο από το μπόι τους, κάτι μεγαλύτερο από το μπόι όλων μας μαζί. Το χρέος της μνήμης και η απότιση φόρου τιμής σε όσους η πόλη στερήθηκε τόσο άδικα.

Δύο παρατηρήσεις: Ολοκαύτωμα ένα υπάρχει και δεν υπάρχει λόγος να χρησιμοποιούμε την επεξήγηση «των Εβραίων» και η πορεία δεν είναι ΤΩΝ Εβραίων, είναι της πόλης ΓΙΑ τους Εβραίους της. Είναι «κινηματική» (έστω κι αν φέτος ήταν πολύ «σοβαρή» και θεσμική) εκδήλωση της πόλης που αποφασίστηκε επί δημαρχίας Μπουτάρη το 2013 και, φυσικά, εξ αρχής υπάρχουν πολύτιμοι συνεργαζόμενοι φορείς: η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης και τα τρία Πανεπιστήμια. Κάποιες άλλες χρονιές το Φεστιβάλ Κινηματογράφου, το ΚΘΒΕ, η ΚΟΘ…

Το ανακυκλωμένο μας πανό, με την προσθήκη των χρόνων κάθε φορά: 70, 71…79. Είμαι περήφανη γι αυτό. Οι σπατάλες δεν πρέπουν στην εκδήλωση αυτή.

Τα εξαιρετικά σχέδια του Γιώργου Κωνσταντίνου.

Εθελόντριές μας. Λίγο η περιέργεια, πολύ η νιότη και η ανάγκη να κάνεις κάτι πέρα από τα πρέπει και τα καθιερωμένα. Θα ανταμειφθούν με ξενάγηση στο εβραϊκό μουσείο και με τον εβραϊκό περίπατο.

Τα λατρεμένα μου προσκοπάκια της Β΄ Κοινότητας του Δήμου Θεσσαλονίκης. Τα έφερε την πρώτη χρονιά ο αρχηγός τους Αγαπητός Σαμαράς (τ. Κοινοτικός Σύμβουλος) και έκτοτε καθιερώθηκαν. Χωρίς αυτά δεν γίνεται πορεία! Με σοβαρότητα και παιδική ομορφιά.

Τα παιδιά. Σάματι γι αυτά δεν γίνονται όλα; Ευχαριστώ εκ βάθους καρδιάς τους γονείς που τα φέρνουν και αυτά που συμμετέχουν με όλη τους την ψυχή.

Όμως θαρρώ, οι μόνοι που ίσως καταλάβουν θα ‘ναι τα παιδιά, πλούσια απ’ την κληρονομιά μας πρώτη φορά, τα παιδιά σκληρά στη μνήμη, σκληρά σε μας, θα διαβάσουν ίσως έγκαιρα τα’ αδέξια μηνύματα των προτελευταίων ναυαγών διορθώνοντας τα λάθη, σβήνοντας τα ψέματα, ονοματίζοντας σωστά, χωρίς ρομαντισμούς τα παιδιά, χωρίς αναγραμματισμούς ηλικίας σημαδεμένα από την αστραπή τη γνώση της μοναξιάς της δύναμης που σε μας άργησε τόσο πολύ να ‘ρθει.

* οι στίχοι είναι απόσπασμα από την Κατάσταση Πολιορκίας της Μαρίνας (Ρένας Χατζιδάκι)

Πολύ κοστούμι, πολύ γραβάτα, πολλοί άντρες. Και ανάμεσά τους μία γυναίκα μικρόσωμη, σοβαρή, πετυχημένη που έβγαλε και τον καλύτερο λόγο. «Συγκινητική και συγκινημένη» που θα έλεγε ο δάσκαλός μου Δημήτρης Μαρωνίτης. Έχει καλούς λογογράφους, εύγε!

Η ΠτΔ είναι τυχερή που συνάντησε τον γλυκύτερο άνθρωπο που έχω συναντήσει ποτέ μου, την υπέροχη Βικτώρια Μπενουζίλιο που σώθηκε χάρις στην αγάπη των γειτόνων της. Στάθηκε τυχερή που η μητέρα της επέζησε και την πήρε κοντά της. Η Βικτώρια με τιμά με τη συμπάθειά της (για να μην τολμήσω να πω την αγάπη της) και είναι δραστήριο μέλος της χορωδίας της ΙΚΘ. Τιμήσαμε την οικογένεια που την έσωσε κάποια χρόνια πριν στο δημαρχείο. Βικτώρια, σε ευχαριστώ που υπάρχεις.

Πόσο μου αρέσει που το mural αυτό παραμένει –έστω και βανδαλισμένο– και μας οδηγεί στο τέρμα της πορείας.

Από τον λόγο της ΠτΔ

«Στις 15 Μαρτίου του 1943, εκατοντάδες συμπολίτες μας στοιβάζονται από τον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό της Θεσσαλονίκης σε μια εμπορική αμαξοστοιχία με προορισμό, όπως τους είπαν, την Κρακοβία. Στην πραγματικότητα πηγαίνουν λίγο δυτικότερα, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς-Μπιρκενάου. Οι περισσότεροι, ταλαιπωρημένοι από το ταξίδι, αδυνατισμένοι, άρρωστοι, οδηγήθηκαν κατευθείαν στα κρεματόρια. Ελάχιστοι γύρισαν. Από τους περίπου 46.000 εκτοπισμένους επέστρεψαν λιγότεροι από 2.000.

Ο εκτοπισμός και ο αφανισμός της εβραϊκής κοινότητας υπήρξε μια μεγάλη κοινωνική και πολιτισμική απώλεια για την πόλη. Γι’ αυτό και έχει πολύ μεγάλη σημασία ότι, τα τελευταία χρόνια, έχει αναλάβει τις ευθύνες που της αναλογούν για πράξεις και παραλείψεις του παρελθόντος, έχει αναγνωρίσει το ιστορικό τραύμα που προκάλεσε η αδιαφορία, ο εφησυχασμός, ο αντισημιτισμός του μεσοπολέμου και έχει καταδικάσει με τον πλέον εμφατικό τρόπο τη ναζιστική και φασιστική ιδεολογία που τρέφει τη βία και τον ρατσισμό.

Μόνο αν μεταβιβάσουμε την ιστορική γνώση στις νέες γενιές, αν διαφυλάξουμε την ιστορική μνήμη, αν συναισθανθούμε ως δικό μας τον πόνο και την οδύνη των θυμάτων, αν κατανοήσουμε ότι το Ολοκαύτωμα είναι μια πανανθρώπινη ιστορική κληρονομιά, θα εξοπλιστούμε απέναντι σε μια νέα επέλαση του κακού, ενδεχομένως με άλλη μορφή, πάντοτε όμως απειλητική και αποτρόπαιη.

Σήμερα, άνθρωποι από διαφορετικούς πολιτικούς και κοινωνικούς χώρους, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής και θρησκεύματος, πορευτήκαμε όλοι μαζί στα βήματα των Εβραίων μαρτύρων, ακολουθήσαμε σιωπηλοί την τελευταία τους διαδρομή. Είμαι σίγουρη ότι η Θεσσαλονίκη, «αυτή η μάνα, η ανά, η μάικω και η μάντρε, δεν θα τους λησμονήσει ποτέ, δεν θα τους σκεπάσει με το χώμα της λησμονιάς και της ανωνυμίας», όπως γράφει ο Γιώργος Ιωάννου, αλλά θα εξυψώσει τη μνήμη τους στους αιώνες ως πράξη ιστορικής δικαίωσης και συγγνώμης».

Τελευταία παρατήρηση: φέτος μας έλειψαν οι επιζώντες πρώτης γενιάς. Με γέμισε θλίψη και τρόμο στη σκέψη ότι μπορεί να μην τους ξαναέχουμε.