Σεξουαλική κακοποίηση: Πριν μιλήσεις, άκου

Λέξεις: Καλλιόπη Καλύμνιου

«Υπήρχε αυτή η στιγμή στις σκάλες. Ένα περίεργο συναίσθημα όταν με άρπαξε από το λαιμό. Ούρλιαξα. Δεν υπήρχε άλλη ανάσα».

Καθώς το κίνημα #MeToo έχει φτάσει «επισήμως» στην Ελλάδα, ολοένα αυξάνονται οι δημοσιευμένες ιστορίες σεξουαλικής παρενόχλησης, κακοποίησης και βιασμού από γνωστά μέλη της ελληνικής κοινότητας. Από γνωστές αθλήτριες και φοιτήτριες Πανεπιστημίων, μέχρι την κοπέλα της διπλανής πόρτας, είναι σημαντικό πέρα από το να αναγνωρίζει η ελληνική κοινωνία το πρόβλημα της σεξουαλικής βίας, να αρχίσει να κατανοεί και την περιπλοκότητά του. Παρακάτω θα βρείτε μερικά βιβλία που πραγματεύονται ακριβώς αυτό.

Στο απομνημόνευμά της «Ένας Χρόνος Μετά», η Άσλεϋ Γουόρνερ, γράφει για τη δική της εμπειρία με τη σεξουαλική κακοποίηση. Μία ηλιόλουστη ανοιξιάτικη μέρα στη Νέα Υόρκη, αφότου είχε σχολάσει από τη δουλειά της, ξεκλείδωνε την πόρτα στο διαμέρισμά της όταν της επιτέθηκε ένας άνδρας, ο οποίος τη στραγγάλισε και τη βίασε. Η Γουόρνερ θεωρήθηκε από τις «τυχερές».

Αρχικά, επέζησε. Η υπόθεση του βιασμού ήταν ξεκάθαρη, απλή ,/- καθώς βιάστηκε από έναν άγνωστο άνδρα, κι η ίδια δεν είχε πιεί, είχε ουρλιάξει, είχε πει «όχι». Κάλεσε κατευθείαν την άμεση δράση. Υπήρχαν αρκετά δείγματα DNA του δράστη, ο οποίος, όπως έμαθε αργότερα η Άσλεϋ, είχε επιτεθεί και σε άλλες, πιθανόν έξι, κοπέλες. Ο δράστης της καταδικάστηκε.

Μέσα από το βιβλίο της «Ένας Χρόνος Μετά», η Άσλεϋ αφηγείται τη δική της ιστορία τις πρώτες 365 μέρες από το βιασμό της. Το βιβλίο της ξεκινάει από την ημέρα του βιασμού και δείχνει όλα τα στάδια που πέρασε, όλα τα συναισθήματα που ένιωσε. Περιγράφει με λεπτομέρεια τις καλές και τις κακές εμπειρίες με τους φίλους και την οικογένειά της, αυτούς που τη στήριξαν κι αυτούς που της είπαν να το «ξεπεράσει». Μέσα από τις προσωπικές καθημερινές καταγραφές στο ημερολόγιό της, αναλύει την περιπλοκότητα της καθημερινότητας ενός θύματος βιασμού, το οποίο καλείται να συνεχίσει τη «φυσιολογική» ζωή του.

Από την ημέρα 1 μέχρι την ημέρα 365 η Άσλεϋ Γουόρνερ σε ταξιδεύει σε μία πραγματικότητα που ελπίζεις να μη ζήσεις ποτέ, ούτε εσύ, ούτε κανένας γύρω σου. Στο βιβλίο περιγράφεται το αρχικό σοκ, η θλίψη κι οι ενοχές. Αφηγείται τις απίστευτες εκρήξεις θυμού, τα ξεσπάσματα και τα ψυχολογικά πισωγυρίσματα, τα οποία είναι ένα σύνηθες φαινόμενο της σεξουαλικής κακοποίησης. Η Άσλεϋ δεν κρύβει τίποτα,. Καμία σκέψη, κανένα δάκρυ και καμία λεπτομέρεια. Tο να κρύψει κάτι, σημαίνει πως υπάρχει κάτι για το οποίο ντρέπεται. Και δεν υπάρχει ποτέ κάτι για το οποίο πρέπει να ντρέπεται το θύμα. Μόνο ο θύτης.

Το βιβλίο της Άσλεϋ απευθύνεται τόσο σε θύματα βιασμού ή σε άτομα που έχουν επηρεαστεί από τη σεξουαλική βία, καθώς και σε «καθημερινούς» ανθρώπους, που είχαν την τύχη να μη βιώσουν ποτέ το άκρως τραυματικό αυτό φαινόμενο. Το βιβλίο «Ένας Χρόνος Μετά» αναλύει εις βάθος όλα όσα ένιωσε η Άσλεϋ μετά το βιασμό της και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν πάρα πολλά θύματα βιασμού.

Τα θύματα καλούνται να συνεχίσουν τη ζωή σαν να μη συνέβη τίποτα, πρέπει να λειτουργήσουν «φυσιολογικά», πηγαίνοντας στη δουλειά τους, πληρώνοντας τους λογαριασμούς τους ενώ παράλληλα παλεύουν με περίπλοκες ψυχολογικές επιπτώσεις του βιασμού και, ορισμένες φορές, τις ανελέητες διαδικασίες του δικαστικού συστήματος.

Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό βιβλίο, γεμάτο άβολες αλήθειες, λεπτομερείς περιγραφές και μία γερή δόση πραγματικότητας.

Το βιβλίο «Σε Όλους Τους Επιζώντες: Το Ταξίδι Ενός Άνδρα ως Σύμβουλος Κρίσης Βιασμού με Αληθινές Ιστορίες Σεξουαλικής Βίας» του Ρόμπερτ Γιούτταρο είναι ένα ακόμα βιβλίο που απευθύνεται τόσο σε θύματα/επιζώντες της σεξουαλικής κακοποίησης, όσο και σε οποιονδήποτε επιθυμεί να μάθει περισσότερα για την περιπλοκότητα της σεξουαλικής βίας και τον αντίκτυπο που έχει στα άτομα που τη βιώνουν.

Ο Ρόμπερτ Γιούτταρο αφηγείται την εμπειρία του ως εθελοντής σύμβουλος κρίσης βιασμού σε έναν οργανισμό των Ηνωμένων Πολιτειών, που ειδικεύεται στην παροχή βοήθειας για θύματα σεξουαλικής βίας. Ο Ρόμπερτ εξιστορεί όλα όσα έμαθε στον οργανισμό αυτό, όπως το πώς μπορείς να βοηθήσεις ένα θύμα τόσο ψυχολογικά ή πνευματικά, όσο και σωματικά ή, εν γένει, πρακτικά. Επιπλέον, ο Ρόμπερτ δίνει φωνή και στα θύματα με τα οποία έχει συνεργαστεί, οι οποίοι αφηγούνται με τα δικά τους λόγια τις εμπειρίες τους με τη σεξουαλική κακοποίηση.

Οι ιστορίες που υπάρχουν στο βιβλίο «Για τους Επιζώντες» είναι σύντομες αλλά ταυτόχρονα άκρως λεπτομερείς. Το φαινόμενο του βιασμού ή της σεξουαλικής κακοποίησης εκφράζεται με όλες τις μορφές του στο βιβλίο αυτό. Υπάρχουν ιστορίες από γυναίκες και από άνδρες, από άτομα που βιάστηκαν από σύντροφο, κοντινό συγγενικό πρόσωπο, από αγνώστους. Υπάρχουν ιστορίες από άτομα που κακοποιήθηκαν σεξουαλικά όταν ήταν παιδιά, από τεσσάρων μέχρι 17 ετών. Υπάρχει ιστορία, που το θύμα δε θυμόταν την κακοποίηση μέχρι να φτάσει στην ηλικία των 58 ετών, όταν και πέθανε ο θύτης του.

Το βιβλίο του Ρόμπερτ εξηγεί πάρα πολύ εύστοχα το πώς η σεξουαλική βία δεν κάνει διακρίσεις, δεν ξεχωρίζει φύλο, θρησκεία, εθνικότητα, φυλή, ηλικία ή κοινωνικό υπόβαθρο. Η σεξουαλική βία μπορεί να συμβεί οπουδήποτε, σε οποιονδήποτε και οποτεδήποτε.

Επιπλέον, το βιβλίο «Στους επιζώντες», καθώς περιέχει ορισμένες ιστορίες σεξουαλικής βίας που έχουν συμβεί πριν από πολλές δεκαετίες, εξηγεί το μακροπρόθεσμο στίγμα που η σεξουαλική κακοποίηση αφήνει στο θύμα και την αδυναμία αρκετών θυμάτων, ιδίως των άκρως νεότερων σε ηλικία, να κατανοήσουν και κατ’ επέκταση να αντιμετωπίσουν, αυτό που τους συνέβη.

Ωστόσο, το βιβλίο του Ρόμπερτ Γιούττερο προσφέρει και μία μοναδική οπτική. Είναι η οπτική που δεν παρουσιάζει τα θύματα του βιασμού ως «καημένα» ή «εύθραυστα» όντα, αλλά αποδεικνύει τη γενναιότητα και την ψυχολογική ανθεκτικότητα που κατέχουν τα θύματα της σεξουαλικής βίας, τα οποία παίρνουν πίσω τη δύναμη τους λέγοντας την ιστορία τους. Μόνο το γεγονός ότι επέζησαν τη σεξουαλική κακοποίηση, ότι συνέχισαν να ξυπνάνε το πρωί και να κοιμούνται το βράδυ, υπομένοντας μέρα με τη μέρα το ψυχολογικό τραύμα που επιβλήθηκε σε αυτούς, είναι μία απόδειξη της ανθεκτικότητας και του σθένους του κάθε θύματος.

Στον οργανισμό που δουλεύει ο Ρόμπερτ Γιούττερο, ο οποίος, δυστυχώς, ελλείπει από την ελληνική κοινωνία, οργανώνει σεμινάρια και ομιλίες, στα οποία τα θύματα της σεξουαλικής κακοποίησης αφηγούνται τις προσωπικές ιστορίες τους. Όπως εξηγούν μερικά άτομα στο βιβλίο, ο λόγος που μοιράζονται τις ιστορίες τους δεν έχει σχέση με την τιμωρία του θύτη ή τον εξευτελισμό του. Αντιθέτως, σκοπός τους είναι να δώσουν δύναμη στις γυναίκες ή στους άνδρες που βιώνουν ή έχουν βιώσει σεξουαλική βία κι όποιοί δεν έχουν καταφέρει να αντιμετωπίσουν ακόμη το τραύμα τους.

Σκοπός τους είναι να ενημερώσουν τους ανυποψίαστους ή τους επικριτές των θυμάτων ότι δεν φταίει πότε το θύμα, ασχέτως των συνθηκών υπό των οποίων συνέβη η σεξουαλική κακοποίηση κι ότι η συγκατάθεση είναι απαραίτητη. Σκοπός τους είναι να δώσουν μορφή και πρόσωπο στη σεξουαλική βία, γιατί μόνο τότε σταματάει να γίνεται πρόβλημα κάποιου άλλου, κάποιου τρίτου, και ξεκινάει να γίνεται πρόβλημα συλλογικό, κάτι που μπορεί να συμβεί σε εσένα ή σε κάποιον γύρω σου.

Το βιβλίο «Σε Όλους Τους Επιζώντες: Το Ταξίδι Ενός Άνδρα ως Σύμβουλος Κρίσης Βιασμού με Αληθινές Ιστορίες Σεξουαλικής Βίας» του Ρόμπερτ Γιούττερο είναι μία εξαιρετική αρχή για την κατανόηση της περιπλοκότητας της σεξουαλικής βίας και τους λόγους για τους οποίους πολλά θύματα σιωπούν.

Πολλοί γνωρίζουν το όνομα Μπροκ Τέρνερ. Πρόκειται για έναν άνδρα που καταδικάστηκε για σεξουαλική κακοποίηση και του επιβλήθηκε η ποινή των έξι μηνών στη φυλακή με τρία χρόνια αναστολή. Και που, εν τέλει, αφέθηκε ελεύθερος στους τρεις μήνες.

Η υπόθεση κατά του Μπροκ Τέρνερ είχε γίνει παγκοσμίως γνωστή για δύο λόγους. Αφενός, για την τραγελαφική ποινή που του δόθηκε. Αφετέρου, για τη «δήλωση επιπτώσεων θύματος» (victim impact statement) που έδωσε η τότε άγνωστη, αλλά πλέον γνωστή, Σανέλ Μίλλερ.

Η δήλωση επιπτώσεων θύματος είναι η δυνατότητα που παρέχεται στο εκάστοτε θύμα του εγκλήματος να απευθυνθεί στο δικαστήριο και να εξηγήσει με τα δικά του λόγια πώς έχει επηρεαστεί η ζωή του/της από το έγκλημα που υπέστη. Η δήλωση επιπτώσεων θύματος της Σανέλ Μίλλερ είναι μία εντυπωσιακά δυνατή αφήγηση του αντίκτυπου που είχε στη ζωή της η σεξουαλική κακοποίησή της. Μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.

Στο βιβλίο «Μάθε Το Όνομα Μου: Η Επιζήσασα Της Υπόθεσης Της Σεξουαλικής Κακοποίησης του Στάνφορντ Λέει Την Ιστορία της» μαθαίνουμε την πολύκροτη υπόθεση της σεξουαλικής κακοποίησης από την προσωπική οπτική του θύματος, της Σανέλ Μίλλερ.

Η Σανέλ περιγράφει όλα τα γεγονότα πριν και μετά τη σεξουαλική της κακοποίηση, τις επιπτώσεις που υπέστη η ίδια αλλά κι η οικογένεια της. Το συγκλονιστικό αυτό βιβλίο δίνει ζωή στην καθημερινότητα της Σανέλ και προσφέρει κάτι που δεν υπήρχε στα παραπάνω βιβλία: το άσχημο πρόσωπο του δικαστικού συστήματος.

Η Σανέλ είχε την ιδιάζουσα θέση να μάθει τις λεπτομέρειες της σεξουαλικής κακοποίησης που βίωσε, όχι από τις αρμόδιες αρχές, αλλά από τον τύπο. Στο βιβλίο της περιγράφει να ψάχνει στον υπολογιστή της δουλειάς της για την υπόθεσή της και να διαβάζει λεπτομέρειες της κακοποίησής της από ενημερωτικές ιστοσελίδες, τις οποίες δε γνώριζε καν η ίδια.

Εφόσον ο θύτης δήλωσε «αθώος» στις κατηγορίες, η Σανέλ αναγκάστηκε να βιώσει όλες τις διαδικασίες του δικαστικού συστήματος, οι οποίες αντί να επικεντρώνονται στην προστασία του θύματος και στη διατήρηση, αν όχι βελτίωση, του ψυχολογικού φορτίου που καλείται να αντιμετωπίσει το θύμα, επικεντρώνονται στο να βεβαιώσουν ότι το θύμα δε λέει ψέματα, ότι το θύμα δεν έφταιγε «όντως», ότι το θύμα δεν προκάλεσε.

Δεν είναι εύκολο να αποδείξεις ότι κάποιος βίασε ή κακοποίησε σεξουαλικά και δε θα προσποιηθώ ότι ξέρω και κατανοώ τις δικαστικές διαδικασίες που υφίστανται. Αυτό που κατανοώ όμως, μέσα από ατελείωτες μαρτυρίες, από δεκάδες βιβλία ή άρθρα που έχουν γραφθεί, από χιλιάδες ιστορίες θυμάτων που έχουν δημοσιευτεί είναι αυτό: πρέπει να δημιουργηθεί ένα καθεστώς στο οποίο το θύμα θα νιώθει άνετα να καταγγείλει αυτό που του/της συνέβη και που ο αγώνας προς τη δικαιοσύνη δε θα είναι ένα ακόμη εμπόδιο στη σωματική, ψυχολογική και πνευματική ανάρρωση του θύματος.

Η Σανέλ Μίλλερ χρησιμοποίησε τη φωνή της για να πει τη δική της ιστορία, την εμπειρία που έζησε η ίδια με τη σεξουαλική βία και την οποία είναι πλέον υποχρεωμένη να κουβαλάει μαζί της για το υπόλοιπο της ζωής της. Το εξαιρετικό βιβλίο που έγραψε δίνει μία εσωτερική ματιά στις δικαστικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα περισσότερα θύματα που καταγγέλλουν την κακοποίησή τους και τις ψυχολογικές επιπτώσεις της σεξουαλικής της κακοποίησης.

Αυτές είναι ελάχιστες μόνο επιλογές, από τις εκατοντάδες που μπορεί να βρει κανείς για να μάθει περισσότερα σχετικά με το φαινόμενο της σεξουαλικής βίας. Είναι σημαντικό να υπάρχουν επιλογές και βοήθεια για τη φροντίδα, σωματική, ψυχολογική ή οικονομική, για τα θύματα της σεξουαλικής βίας, οι οποίες θα προσφέρονται αφιλοκερδώς.

Επιπλέον, η σεξουαλική κακοποίηση είναι μία μεγάλη και, ενίοτε, άβολη συζήτηση, που, ωστόσο, οφείλει να μπει στο σπίτι του κάθε ανθρώπου, όπως και στα σχολεία. Το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής είναι μία εξαιρετική λύση στο να εισάγουμε τις επόμενες γενιές σε θέματα όπως η συναίνεση, ο σεξουαλική βία κι οι επιπτώσεις της, η εξάλειψη του κοινωνικού στίγματος γύρω από τη σεξουαλικότητα κ.α.

Τέλος, αυτά τα βιβλία είναι μία καλή αρχή για να δοθούν και μερικές απαντήσεις σε όσους επιθυμούν να μάθουν πώς μπορούν να βοηθήσουν ένα φίλο/φίλη τους που έχει υποστεί σεξουαλική βία καθώς και σε όλους όσοι ενδιαφέρονται να διαβάσουν τη σκληρή πραγματικότητα και να αρχίσουν να κατανοούν την καταστροφή και τη βιαιότητα που εμπεριέχει μέσα του αυτό το φαινόμενο.