Σκοτώνοντας την αγροτική ζωή

Εικόνα: pexels

Καθώς στρίβεις από την Εθνική οδό προς την Αγιά της Λάρισας, δρομολόγιο που κάνω συχνά πυκνά τα τελευταία χρόνια, έχεις μπροστά σου έναν εύφορο κάμπο. Βαμβακοχώραφα, σιταροχώραφα και στο βάθος ατέλειωτοι μηλεώνες. Ένα στα πέντε από τα καλύτερα ελληνικά μήλα παράγονται εδώ. Λίγο παραπάνω στον Κίσσαβο υπάρχουν και τα κάστανα. Ευλογημένο μέρος.

Ευλογημένο μέρος με ζορισμένους ανθρώπους. Μια προσεκτική ματιά στη γη θα σε κάνει να αναλογιστείς τι τρέχει. Εκτάσεις που τη θέση των καλλιεργειών έχουν πάρει μαύρα τζάμια από φωτοβολταϊκά, τζάμια που γυαλίζουν στον ήλιο και πληθαίνουν διαρκώς. Όπως και τα παρατημένα χωράφια πληθαίνουν επίσης. Όπως και τα ξεραμένα δέντρα, οι καστανιές που αρρώστησαν και πεθαίνουν όρθιες.

Στα καφενεία της Αγιάς οι κουβέντες είναι πάνω κάτω ίδιες και καθρεφτίζουν μια απόγνωση. Το συμπέρασμα πάνω κάτω ίδιο: Η αγροτική ζωή πεθαίνει. 

Μια εύκολη εξήγηση που αναπαράγει το κλισέ λέει πως τα καφενεία είναι γεμάτα γιατί οι αγρότες βαριούνται να καλλιεργήσουν τη γη, για αυτό το γυρίζουν και στα φωτοβολταϊκά. Υπάρχουν και οι επαγγελματίες είρωνες που από τη βουλή εκτοξεύουν τις γνωστές κατηγορίες-κλισέ πώς κάθε Γενάρη που δεν υπάρχει δουλειά στα χωράφια οι αγρότες στήνουν εθιμικά μπλόκα στις εθνικές οδούς. Αφού έφαγαν τις επιδοτήσεις στα μπουζούκια…

Τι συμβαίνει όμως στην πραγματικότητα; Τα περίφημα μήλα στην Αγιά οι μεγαλέμποροι τα αγοράζουν προς 30 λεπτά το κιλό. Τα πουλάνε μετά στα σούπερ μάρκετ από 1,5 μέχρι 2,5 το κιλό! Κάντο λίγο εικόνα. Ο αγρότης εργάζεται έναν ολόκληρο χρόνο για να προετοιμάσει την παραγωγή, να κλαδέψει το δέντρο, να ξεχορταριάσει το χωράφι, να το ποτίζει όλο το χρόνο, να κουβαλήσει τα λιπάσματα, το νερό, να φροντίσει για την υγεία του δέντρου, να μαζέψει τα μήλα και να τα κουβαλήσει στις αποθήκες για να πάρει 30 λεπτά το κιλό.

Την ίδια ώρα πληθαίνουν στον κάμπο τεράστιες αποθήκες των εμπόρων που διακινούν εμπορικά το προϊόν που αγοράζουν στις τιμές της ξεφτίλας. Το καλύτερο το άφησα για το τέλος: Τα χρήματα της αγοράς στους αγρότες δίνονται με καθυστέρηση που σε κάποιες περιπτώσεις φτάνουν και τα δυο χρόνια! Χωρίς χρήματα οι αγρότες είναι αναγκασμένοι να χρηματοδοτούν τα πάντα. Τα μεροκάματα, καθώς τα χέρια των ξένων κυρίως εργατών γης είναι πλέον δυσεύρετα αφού στις κεντροευρωπαϊκές χώρες είναι διπλάσια και όλοι αναχωρούν εσπευσμένα προς τα εκεί, ακόμα και άνθρωποι που ήρθαν από την Αλβανία παιδιά και έκαναν εδώ οικογένειες και προκοπή. Τα φυτοφάρμακα. Τα γεωργικά εργαλεία. Το νερό για τα χωράφια. Οι ασφαλιστικές εισφορές.  Το κόστος της ενέργειας που ανεβαίνει διαρκώς. Τα καύσιμα. Και φυσικά να ζήσουν αυτοί και οι οικογένειες τους.

Αν φύγεις από τους αγρότες και ρωτήσεις λίγο παρά έξω θα ακούσεις απελπισμένους εμπόρους που διαθέτουν καταστήματα να σου μεταφέρουν αγωνία για τεράστια ποσά απλήρωτα, τεφτέρια δηλαδή με χρέη που έχουν συσσωρευτεί αφού δεν υπάρχει μετρητό. 

Αν σε όλα αυτά βάλεις τις περίφημες αποζημιώσεις από την κακοκαιρία Ντάνιελ που προκάλεσε τεράστιες ζημιές και δεν πληρώθηκαν ποτέ από το κράτος έχεις μια θαυμάσια εικόνα της καταστροφής.

Και φυσικά την κλιματική κατάρρευση που προκαλεί τεράστια προβλήματα στην παραγωγή και αναγκάζει σε δραματικές αλλαγές ακόμα και είδους καλλιέργειας.

Τέλος η έλλειψη επαρκών συνεταιριστικών κινήσεων που θα μπορούσε να διεκδικήσει συλλογικά.

Στα παραπάνω υπάρχει και ένα άλλο τεράστιο ζήτημα: Ο μικρός κλήρος.  Το 74% των αγροτεμαχίων στην Ελλάδα το 2020 είχαν έκταση έως πενήντα στρέμματα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μόνο δηλαδή ένα 26% των αγροτεμαχίων είναι πάνω από 50 στρέμματα, με τον μέσο όρο τα 70 στρέμματα. Δηλαδή η παραγωγή είναι τόσο μικρή που δεν αξίζει τον κόπο να παλεύει κανείς για το τίποτε. Εδώ έχει φανεί τι θα γίνει. Εκεί ωθείται το πράγμα. Μεγάλες εταιρίες θα αγοράσουν μαζικά εκτάσεις σε όλη τη χώρα μετατρέποντας τους μέχρι χθες ιδιοκτήτες γης σε εργάτες γης με άθλιες συνθήκες. Λύση καθώς η ασφυξία ζυγώνει καθώς τα «κόκκινα» δάνεια του αγροτικού χώρου πληθαίνουν.

Τι κάνουν όμως οι νεότεροι άνθρωποι σε αυτές τις περιοχές; Αναχωρούν άρον άρον για τις μεγάλες πόλεις ή στρέφονται σε άλλες απασχολήσεις, απελπισμένοι από την κατάσταση. Περίπου 6 στους 10 αγρότες στην Ελλάδα έχουν ηλικία από 20 έως 64 ετών, ενώ 1 στους 10 έχει ηλικία πάνω από 65 ετών. Θα μπορούσαν τα πράγματα να βελτιωθούν αν υπήρχε μέλημα της Πολιτείας για εξειδίκευση και εκπαίδευση. Όμως οι περισσότεροι αγρότες έχουν μόνο πρακτική εμπειρία. Ενώ στη γειτονική Ιταλία μόλις το 3,1% των αγροτών είχε μόνο πρακτική εμπειρία, ενώ το 90,8% δήλωσε ότι είχε βασική αγροτική κατάρτιση, στην Ελλάδα όλοι μαθαίνουν πρακτικά παλιές μεθόδους.

Αυτό που συναντάς στον κάμπο της Αγιάς το συναντάς φυσικά σε όλη την Ελλάδα. Η πτώση της αγροτικής παραγωγής κάθε χρόνο είναι τρομακτική: Στα 9,3 δισεκατομμύρια ευρώ (σε σταθερές τιμές) διαμορφώθηκε το 2023, η αξία παραγωγής των γεωργικών και ζωικών αγροτικών προϊόντων, που αποτελεί και το χαμηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί από το 1993.

Τι ακολουθεί; Η εγκατάλειψη της αγροτικής ζωής με την παραδοσιακή της έννοια. Η μετάλλαξη της χώρας σε φέουδο είναι προ των πυλών. Όπως και το ξεπούλημα όλων των υποδομών, τα λουκέτα σε παραδοσιακές βιομηχανίες, επιχειρήσεις κραταιές, ξενοδοχεία οικογενειακά, καταστήματα μικροεμπόρων και οτιδήποτε κρατούσε το ελληνικό νοικοκυριό για έναν αιώνα σε μια αξιοπρεπή, όχι αναγκαστικά εύκολη, διαβίωση…