Στα ίχνη του δρόμου του μεταξιού

Το ντοκιμαντέρ με τίτλο THE NEW PLASTIC ROAD, είναι μια ταινία που εξετάζει την σταδιακή οικονομική και κοινωνική αλλαγή στις απομακρυσμένες κοινότητες της ορεινής περιοχής των όρων Παμίρ στο νοτιοανατολικό Τατζικιστάν, στα σύνορα με την Δυτική Κίνα και το βορειοανατολικό Αφγανιστάν. Τις ορεινές αυτές κοινότητες τις διαπερνάει ένας από τους παλιούς δρόμους του Μεταξιού. Εκατοντάδες χρόνια πριν οι «Δρόμοι του Μεταξιού» επηρέαζαν και επέφεραν την ανάπτυξη και την αλλαγή στις τοπικές κοινότητες επηρεάζοντας παράλληλα και την “παγκόσμια κοινότητα”. Με παρόμοιο τρόπο και σήμερα, ο «δρόμος του Μεταξιού» επηρεάζει την παγκόσμια αγορά, τις κοινότητες της ορεινής περιοχής των Παμίρ και τον πρωταγωνιστή της ιστορίας μας τον Νταβλάτ (Τατζίκος έμπορος), μέσα πλέον από την βιομηχανική εξέλιξη και την ανάπτυξη του εμπορίου.

Σύμφωνα με τον συγγραφέα και ερευνητή Τιλ Μοστοβλάνσκυ (Till Mostowlansky) “Η ανά-κατασκευή του δρόμου (*του Μεταξιού) στον 20ο αιώνα έχει επιφέρει όχι μόνο φυσικές αλλά επίσης και κοινωνικές αλλαγές στην περιοχή. Η εργατική μετανάστευση των Ισμαήλ Τατζίκων κατά το μήκος του δρόμου, έχει δημιουργήσει εθνικά μπερδεμένες κοινότητες.” (Till Mostowlansky, Paving the Way: Ismaili Genealogy and Mobility along Tajikistan’s Pamir Highway, 2011)

Το Τατζικιστάν είναι το φτωχότερο κράτος από τα πρώην Σοβιετικά και αποτελείται από το πιο ανεπαρκές οδικό δίκτυο στην Κεντρική Ασία, με περιορισμένες εξωτερικές συγκοινωνιακές συνδέσεις και ελλείψεις σε υποδομές, τα οποία εμποδίζουν όλα αυτά τα χρόνια στην ομαλή ανάπτυξη της χώρας. Συνορεύει με το Ουζμπεκιστάν, το Κιργιστάν, το Αφγανιστάν και την Κίνα, και πέρα από τις προ-αναφερόμενες χώρες, σήμερα άλλα κράτη στρέφουν το επενδυτικό τους ενδιαφέρον στην “υπό-ανάπτυκτη” αυτή περιοχή των Παμίρ. Την ελπίδα και την προσδοκία για την ανάπτυξη αυτή, την αποτελεί ένας βασικός σύνδεσμος με την Κίνα πλέον εδώ και περίπου μια δεκαετία. Συγκεκριμένα για τους κατοίκους της αυτόνομης περιοχής του Γκόρνο-Μπανταχσάν (Gorno-Badakhshan Autonomous Oblast). Σε αντίθεση με το υπόλοιπο Τατζικιστάν, το Μπανταχσάν (Badakhshan) παραμένει γεωγραφικά απομονωμένο από την πρωτεύουσα της χώρας, το Ντουσάνμπε (Dushanbe) σχεδόν όλο το χρόνο, εξαιτίας χιονοπτώσεων, κατολισθήσεων και πλημμύρων. Σε αυτόν τον τόπο σήμερα ζει και εργάζεται ο βασικός μας χαρακτήρας – ο Νταβλάτ (Davlat).

Ο Νταβλάτ είναι ένας Τατζίκος έμπορος, πατέρας τριών παιδιών, ο οποίος μετά το άνοιγμα των συνόρων μεταξύ της Κίνας και του Τατζικιστάν και της ανακατασκευής του Δρόμου του Μεταξιού, έχει καταφέρει να “χτίσει” τη ζωή του από την αγορά και το εμπόριο Κινέζικών προϊόντων. Ως παιδί του πρώτου φορτηγατζή και εμπόρου της περιοχής – ο πατέρας του Νταβλάτ ήταν πρωτοπόρος φορτηγατζής που μετέφερε προϊόντα από την πρωτεύουσα του Τατζικιστάν, το Ντούσανμπε (Dushanbe), στο Κόρογκ (Khorog) στην γενέτειρα πόλη του Νταβλάτ – ο ίδιος σήμερα ακολουθεί τα βήματα του πατέρα του έχοντας δημιουργήσει τις δικές του επιχειρήσεις. Μέχρι τώρα έχει καταφέρει να βελτιώσει το βιοτικό επίπεδο τόσο της προσωπική του ζωής αλλά και των συγγενών του. Στον ίδιο τον δρόμο οφείλεται η κοινωνικό – οικονομική εξέλιξη αυτών των ανθρώπων, αφού έχει προσφέρει θέσεις εργασίας σε πάρα πολλούς Τατζίκους της περιοχής.

Μυρτώ Παπαδοπούλου:

Το THE NEW PLASTIC ROAD (Ο νέος δρόμος του πλαστικού) συμβολίζει μια μεγάλη αλλαγή και ανατροπή στην ζωή μου. Την σχέση που έχω σήμερα με τον κόσμο του Ντοκιμαντέρ. 

Ως φωτογράφος ντοκιμαντέρ είναι μεγάλη η ανάγκη μου για αφήγηση και η απεικόνιση μιας ιστορίας. Πάντα με ενδιέφεραν οι ανθρωποκεντρικές ιστορίες, μέσα και έξω από την Ελλάδα.

Κάπως έτσι ξεκίνησε και η έρευνα μου μαζί με τον Άγγελο. Μέσα από το πάθος μας για το ντοκιμαντέρ και την αφήγηση, στόχος μας ήταν να ανακαλύψουμε μια ιστορία καινούρια, που ήταν ακόμα στην αρχή της εξελιξής της. Εκεί είναι που έπεσε στα χέρια μας ένα άρθρο του περιοδικού TIME όπου μιλούσε για την οικονομική και κοινωνική εξέλιξη στο Τατζικιστάν. Για μια χώρα όπου τα έχασε όλα και ξαναγεννιότανε. 

Το επόμενο μας βήμα σαν δημιουργοί, ήταν απλά να βρεθούμε εκεί. Με τα πρώτα μας λίγα χρήματα και με πολύ ηθική υποστήριξη, φτάσαμε στο Ντούσαμπε την πρωτεύουσα του Τατζικιστάν. Εκεί αντικρύσαμε ένα αεροδρόμιο το οποίο θύμιζε πρώην Σοβιετικό στρατόπεδο συγκέντρωσης όπου μέσα στην κουρασή μας δεν μπορούσαμε να σκεφτούμε παράλληλα τι θα μας περίμενε στην συνέχεια του ταξιδιού μας.

Άγγελος Τσαούσης:

Γίνεται όλο και πιό ξεκάθαρο στο μυαλό μου πως είμαι εθισμένος με τον δρόμο και το περιεχόμενο του. Και όταν αναφέρομαι στον δρόμο εννοώ τις ανθρώπινες ιστορίες που κρύβει και τη νομαδική έννοια που περικλείει.

Ήταν 4 τα ξημερώματα – η συνηθισμένη ώρα άφιξης στο αεροδρόμιο της πρωτεύουσας Ντούσανμπε του Τατζικιστάν, όταν για πρώτη φορά κάποιοι κύριοι με περίεργα καπέλα και στρατιωτική στολή έλεγξαν τις βίζες μας για να μπορέσουμε να εισέλθουμε σε αυτή την μακρινή χώρα που σχεδόν φαντάζει ξωτική. Αφού πέρασε ο φόβος και η αγωνία του ελέγχου διαβατηρίων, ξεκινήσαμε την “οδύσσεια” μας που κράτησε 20 εξουθενωτικές ώρες οδήγησης στον χωμάτινο δρόμο του μεταξιού για να φτάσουμε στο Κόρογκ, την πρωτεύουσα της αυτόνομης περιοχής του Νότιου Τατζικιστάν στα όροι Παμίρ και να ψάξουμε για τον βασικό χαρακτήρα του ντοκιμαντέρ. Είχαμε διαβάσει για την ανακατασκευή του Νέου Δρόμου του Μεταξιού που ενωνει τη μακρινή Κίνα της Ανατολής με το κακοτράχαλο Τατζικισταν στα δυτικά και θέλαμε απο κοντά να ερευνήσουμε αυτή την κοινωνικο-οικονομική αλλαγή που συμβένει στην περιοχή. Ψάχναμε για έναν ντόπιο έμπορο που έχει επηρεαστεί απο αυτές τις αλλαγές και έτσι καταλλήξαμε στο παζάρι του χωριού. Λόγω προηγούμενης επίσκεψης στο Ιραν και επηρεαζόμενος απο την κουλτούρα των Περσών, περίμενα να βρώ όντως μεταξιένια προιόντα στο τοπικό παζάρι ακριβώς δίπλα στα σύνορα με το Αφγανιστάν. Αυτό βέβαια που αντίκρισαμε ήταν κάπως διαφορετικό: η πλειοψηφία των αντικειμένων που μπορούσες να προμηθευτείς προερχόταν απο την Κίνα και φάνταζε μια άλλη ιδιόμορφη κουλτούρα. Δέν θα ήθελα να βάλω συγκεκριμένα πλαίσια στις κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές που διαδραματίζονται στην καθημερινότητα των Παμίρι (* στη αυτόνομη περιοχή του Μπανταχσάν στο Νότιο Τατζικιστάν οι κοινότητες είναι ορεινές και οι ντόπιοι αποκαλούνται συχνά με το όνομα της οροσειράς Παμίρ η οποία επεκτείνεται ώς το Έβερεστ) αλλά αντίθετα να πώ την ανθρώπινη ιστορία που αντίκρισα σε αυτό το απόμακρυσμένο μέρος ως έχει. 

Μυρτώ Παπαδοπούλου: 

Παρόλο όμως τον φόβο μας, είμασταν ψύχραιμοι και αφοσιωμένοι στον στόχος μας. Να φτάσουμε στα Παμίρ στα βάθη της κεντρικής Ασίας, για να κάνουμε την ερευνά μας και τελικά να ανακαλύψουμε έναν πολύ φιλόξενο και πολιτισμένο λαό και να συναντήσουμε τον πρωταγωνιστή και πλέον μέρος της ζωής μας τον Νταβλάτ. 

Μετά από τρία σκληρά και επώδυνα ταξίδια, το Τατζικιστάν έχει γίνει κομμάτι της ζωής μας. Ο Νταβλάτ και η οικογενειά του, ο τόπος, τα βουνά, οι άνθρωποι. Κάθε φορά που φεύγαμε, νιώθαμε εξαντλημένοι αλλά χαρούμενοι για την αποχωρησή μας. Για κάποιο λόγο όμως, περιμέναμε με ανυπομονησία το επομενό ταξίδι μας.

*Το ντοκιμαντέρ θα προβληθεί στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.