Στα συντρίμμια του ναζισμού γεννιέται ο πολιτισμός
Στο Βερολίνο δεν διστάζουν να μετατρέψουν τα παλιά έρημα ιστορικά κτίρια σε πυρήνες πολιτισμού και συν-δημιουργίας.
της Θάλειας Ρίζου
Το Πότσνταμ είναι μια μικρή πόλη νοτιοανατολικά του Βερολίνου πλημμυρισμένη με ίσως εκατοντάδες απομεινάρια από ανάκτορα σημαντικών -και μη- βασιλιάδων, χώρους παγκόσμιας κληρονομίας και πάρκα (κάποτε αυλές του Φρειδερίκου του Μέγα), τα οποία προσδίδουν ένα χαρακτήρα μεγαλοπρέπειας σε μια πόλη που παλεύει σήμερα να επιλέξει την ταυτότητα της.
Πώς άλλωστε να μην αντιμετωπίζει μια βαθιά ενδοσκόπηση ένας τόπος που κάποτε φιλοξενούσε τον Βολταίρο και εξοχικά μεγάλων βασιλιάδων και εν τέλει βρέθηκε αντιμέτωπος με κάποιες από τις πιο σκληρές στιγμές της ευρωπαϊκής ιστορίας;
Η πόλη τα τελευταία 100 χρόνια αποτέλεσε όχι μόνο κέντρο μεγάλων στρατιωτικών μονάδων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και ο τόπος που το 1933 στην στρατιωτική εκκλησία Garnison ο Χίτλερ και ο Χίντενμπουργκ ουσιαστικά αποφάσισαν την προώθηση του Χίτλερ στην εξουσία. Επίσης η πόλη φιλοξένησε την διάσκεψη του Πότσνταμ το 1945, κατά την διάρκεια της οποίας οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής αποφάσισαν το μέλλον της ηττημένης τότε ναζιστικής Γερμανίας.
Το πώς είναι να ζεις σε έναν τόπο με τόσο ευαίσθητη ιστορία το γνωρίζουν μόνο οι κάτοικοι, οι οποίοι προσπαθούν να διατηρήσουν το βασιλικό κύρος της πόλης, να προβάλλουν την ιστορική σχέση της με το ναζισμό και να αναδείξουν την ταυτότητα που αυτοί επιθυμούν να προσδώσουν στην πόλη που ζούνε εν έτη 2015. Για αυτούς άλλωστε η πόλη τους ήταν και θα είναι «η μικρή όμορφη αδερφή του Βερολίνου», μια πόλη απλή την οποία επιλέγουν συχνά οι Βερολινέζοι που θέλουν να ζήσουν σε έναν πιο ήσυχο τόπο.
Το Πότσνταμ χωρίς βαριά βιομηχανία, αποφάσισε από νωρίς ότι για να μπορέσει να σταθεί ισάξιο των προσδοκιών πρέπει να αναπτύξει την οικονομία του μέσω επενδύσεων σε κοινωνικά επαγγέλματα και υπηρεσίες και μέσω της προβολής της ιστορίας και του πολιτισμού του. Οποιαδήποτε ομοιότητα με την πόλη της Θεσσαλονίκης σε αυτό το σημείο είναι τυχαία.
Ίσως την πιο ιδιαίτερη προσπάθεια ανάδειξης του πολιτισμού αλλά και της οικονομίας της πόλης τη συναντάμε στο Rechenzentrum, έναν co-working space καλλιτεχνών ο οποίος χτίστηκε πάνω στα συντρίμμια της βομβαρδισμένης στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εκκλησίας Garnison, την οποία επέλεγαν οι μεγάλοι ηγέτες της προπολεμικής Γερμανίας ως θρησκευτική απόδραση τις Κυριακές.
Το δημόσιο κτήριο Rechenzentrum κατασκευάστηκε περίπου το 1970, μετά από ένα πολύχρονο debate ανάμεσα στους πολίτες και τον Δήμο σχετικά με την ηθική και την αξία της ανακατασκευής της εκκλησίας Garnison που υπήρχε εκεί πριν τον βομβαρδισμό.
Καθώς κονδύλια για την ανακατασκευή της βομβαρδισμένης εκκλησίας δεν υπήρχαν, ο Δήμος του Πότσνταμ ανέλαβε την κατασκευή του Rechenzentrum, το οποίο φιλοξενούσε υπηρεσίες του Δήμου, με την υπόσχεση ότι εάν βρεθούν ποτέ ιδιωτικά κονδύλια για την ανακατασκευή της εκκλησίας θα γκρεμιστεί το κτήριο αυτό.
Πριν λίγους μήνες όμως το πολιτισμικό κέντρο Linden Park ανέλαβε προσωρινά την διοίκηση του Rechenzentrum με σκοπό να φιλοξενήσει στα 200+ δωμάτια του καλλιτέχνες και δημιουργικούς επιχειρηματίες της πόλης με αντάλλαγμα ένα πολύ μικρό οικονομικό αντίτιμο. Άλλωστε το γεγονός ότι η πόλη βρίσκεται τόσο κοντά στο Βερολίνο αποτελούσε πάντα αφορμή για να μετακομίζουν τα δημιουργικά μυαλά του Πότσνταμ στην πρωτεύουσα και αυτό ήταν ένα φαινόμενο που ο Δήμος του Ποτσναμ ήθελε να το μετριάσει.
Το Rechenzentrum έχει καταφέρει σήμερα, μέσα σε έναν μόλις μήνα λειτουργίας, του να γεμίσει 80 από τα 200 δωμάτια με καλλιτέχνες και μετά το επίσημα εγκαίνια του χώρου στις 5 Νοεμβρίου 2015 σκοπεύει να γεμίσει και τα υπόλοιπα δωμάτια.
Στο κτήριο Rechenzentrum όμως η ιστορία επιφύλαξε μια μεγάλη ανατροπή. Το 2004 μόλις 100 υπογραφές υπέρ της ανακατασκευής της βομβαρδισμένης εκκλησίας Granison οδήγησαν στην δημιουργία ενός fund με σκοπό την ανοικοδόμησή της. Το fund έχει καταφέρει να συγκεντρώσει μόλις το ποσό που χρειαζόταν για την αγορά του οικοπέδου που στεγάζει επί 45 χρόνια το δημόσιο κτήριο Rechenzentrum και να υπογράψει με τον Δήμο συμφωνία ώστε το 2018 να γκρεμιστεί για να ανοικοδομηθεί η εκκλησία.
Σήμερα το κέντρο φιλοξενεί 80 καλλιτέχνες, οι οποίοι σύντομα θα γίνουν 200 και οι οποίοι με απόλυτη ελευθερία κινήσεων και σκέψης δίνουν ζωή σε έναν χώρο με ημερομηνία λήξης, εκφράζοντας με κάθε μέσο την επιθυμία τους να παραμείνουν εκεί.
Το δίλλημα «χώρος εργασίας 200 καλλιτεχνών ή ανοικοδόμηση μιας εκκλησίας με σημαντική ιστορία» θα παραμείνει μέχρι το 2018, όταν και μόνο θα μάθουμε αν οι συντονισμένες προσπάθειες των καλλιτεχνών να δώσουν ζωή στον χώρο θα καταλήξουν στη σωτηρία του κτηρίου ή στην ανοικοδόμηση μιας εκκλησίας η οποία έχει γεννήσει ένα μακροχρόνιο debate στους πολίτες του Πότσνταμ σχετικά με το τι πρεσβεύει, ποιον εξυπηρετεί η ανοικοδόμηση της και ποιον αντιπροσωπεύει.
