Στις παρυφές των Δυτικών Συνοικιών

Εάν αποφασίσεις να βγεις περπατώντας από τα δυτικά τείχη για να εξερευνήσεις τις παρυφές των Δυτικών Συνοικιών, το πρώτο σημείο προσανατολισμού μετά το Καφαντάρη είναι οι δύο Δωδεκαόροφες.

Δεσπόζουν στη βόρεια απόληξη της Ξηροκρήνης, μέσα στο συγκρότημα των εργατικών κατοικιών, εκεί που η οδός Λαγκαδά συναντά τη Νέστορος, στο ύψος του πάρκου των Εθνών και του πάρκου Ιβάνωφ.

Χτισμένες στις αρχές της δεκαετίας του ’70, οι εργατικές κατοικίες στέγασαν δικαιούχους του Οργανισμού Εργατικής Εστίας και στα μέσα του ’90 πολλές άλλαξαν χέρια και βρήκαν στέγη εκεί Πόντιοι παλλιννοστούντες.

Κάθε πολυκατοικία διαθέτει περίπου 40 διαμερίσματα. Η φθορά του χρόνου είναι εμφανής τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά σε όλες τις εργατικές κατοικίες, αλλά ο τρόπος που σχεδιάστηκαν τις κάνει να παραμένουν ένας τόπος φιλόξενος, που θα μπορούσε να γίνει όμορφος.

Πολλές και άνετες ζώνες πρασίνου διατρέχουν τα συγκροτήματα και ευνοούν τις συνελεύσεις των ενοίκων των πολυκατοικιών και τις συναντήσεις των γειτόνων.

Στο ισόγειο των δίδυμων Δωδεκαόροφων, εκεί που κάποτε στεγάζονταν τα ΚΤΕΛ Δράμας και Καβάλας βρήκε προσωρινά στέγη «Το Δωμάτιο της Γειτονιάς», ένα εργαστήριο δημιουργικής απασχόλησης για ενήλικες που όμως έκλεισε πρόσφατα, όταν έληξε το πρόγραμμα υποστήριξης.

Το μοναδικό καφενείο που λειτουργεί ακριβώς απέναντι είναι ο χώρος που βρίσκουν να περάσουν το χρόνο τους οι ένοικοι των εργατικών συνοικιών, αλλά εδώ, όταν έχει λιακάδα οι περισσότεροι ηλικιωμένοι που έφεραν μαζί τους συνήθειες από τις χώρες της πάλαι ποτέ Σοβιετίας, κάθονται σε κύκλο σε μεγάλα τραπέζια στις πρασιές και παίζουν σκάκι.

Τα Σάββατα οι γυναίκες σέρνουν καρότσια γεμάτα λαχανικά και φρούτα από τη μεγάλη λαϊκή αγορά της Ξηροκρήνης και οι άνεργοι άντρες κάθονται στα μπαλκόνια και καπνίζουν.

Και η πιτσιρικαρία; Η νέα γενιά των εργατικών συνοικιών αναγνωρίζει τον εαυτό της στους στίχους των τραγουδιών του Λεξ, ονειρεύεται το μέλλον και παλεύει να ζήσει χωρίς «Τίποτα στον κόσμο». Ξέρει καλά επειδή το βιώνει ότι «ο δρόμος ανατρέφει τα σκληρότερα παιδιά».

Προχωρώντας προς τα νοτιοδυτικά, αφήνεις τη Λαγκαδά στα δεξιά σου, εκεί όπου αρχίζει η Νεάπολη, και συναντάς την οδό 28ης Οκτωβρίου, το σύνορο που χωρίζει τους δήμους Θεσσαλονίκης και Αμπελοκήπων.

Στη συνοικία αυτή που λέγεται Καϊστρι κυριαρχεί το πάρκο, ο μεγάλος κήπος και τα πρώην νεκροταφεία της Αγίας Παρασκευής.

Ούτε εδώ τα κτίρια φοράνε τα καλά τους, τα πάντα μαρτυρούν τη φτώχεια που έχει διαπεράσει τους πόρους αυτής της γειτονιάς.

Μπορείς να μετρήσεις δεκάδες μαγαζιά που έκλεισαν ήδη από την κρίση του 2010. Το χειμώνα οι καμινάδες των σπιτιών βγάζουν καπνό από παλιά έπιπλα που γίνονται καυσόξυλα και μαζί με τα καυσαέρια της Λαγκαδά κάνουν τον αέρα αποπνικτικό.

Υπάρχουν σημεία που δείχνουν τα ίχνη μιας άλλης εποχής, απομεινάρια από πεζούλια, ελάχιστα και διάσπαρτα πλινθόχτιστα σπίτια. Κάποια από αυτά, όσα δεν είναι εντελώς γκρεμισμένα, στεγάζουν οικογένειες Ρομά.

Στα κυπαρίσσια της Αγίας Παρασκευής ζουν δραπέτες παπαγάλοι που έχουν φτιάξει αποικία κι όταν καίει ο ήλιος κρώζουν δυνατά και συναγωνίζονται τις καμπάνες που χτυπούν στη διαπασών Κυριακές και γιορτές.

Στο πάρκο τα απογεύματα παίζουν δεκάδες παιδιά και οι μανάδες τους τα φωνάζουν σε διάφορες γλώσσες. Λίγο παραδίπλα, στην άκρη του πρώην νεκροταφείου της Αγίας Παρασκευής μπορείς να δεις μερικές επιτύμβιες πλάκες χαραγμένες στη γλώσσα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης που εξοντώθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα. Μία από αυτές είναι αφιερωμένη στην άγνωστη “a nostre madre”. 

Η οδός Λιγδών, λίγο πιο πέρα, επιβεβαιώνει ότι εδώ, στην άκρη της πόλης, πριν από πολλά χρόνια, ίσως μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, λειτουργούσαν βυρσοδεψεία.

Κι αν περπατήσεις την 28ης Οκτωβρίου μέχρι κάτω που συναντάει την Καλλιθέας, θα δεις στην είσοδο ενός πάρκου, μια μικρή μαρμάρινη πλάκα με χαραγμένα τα ονόματα οκτώ πολύ νέων ανθρώπων «εκτελεσμένων από τα όργανα των κατακτητών» λίγους μήνες πριν από το τέλος του πολέμου, στις 11 Μαΐου 1944.

Και θα θυμηθείς ή θα μάθεις ότι εδώ, στις παρυφές της πόλης, στις λαϊκές συνοικίες των δυτικών συνοικιών, ο φασιστικός στρατός κατοχής και οι συνεργάτες δωσίλογοι ήταν ανεπιθύμητοι, με κάθε τίμημα.