Τα “πρόσωπα” του 2012

Κάθε χρόνο ανακοινώνεται λίγες ημέρες μετά τους νικητές των βραβείων Νόμπελ. Το εξώφυλλο γίνεται αμέσως συλλεκτικό. Το περιοδικό ΤΙΜΕ είναι αυτό που στην πραγματικότητα έχει καθιερώσει την ανάδειξη των σημαντικότερων προσώπων της κάθε χρονιάς. Οι επιλογές ποικίλλουν και τις περισσότερες φορές πράγματι πιάνουν το σφυγμό της εποχής, όπως για παράδειγμα το 2006 που πρόσωπο της χρονιάς αναδείχτηκες… «Εσύ», αποτυπώνοντας την έκρηξη των κοινωνικών δικτύων ή το 2011 που ο ανώνυμος διαμαρτυρόμενος διαδηλωτής σημάδεψε σχεδόν κάθε γωνιά του πλανήτη. Φέτος, ο Μπαράκ Ομπάμα έλαβε μετά το χρίσμα στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές και αυτό του περιοδικού.

Το έθιμο που καθιέρωσε το ΤΙΜΕ και όλα τα υπόλοιπα ΜΜΕ ανά τον κόσμο πηγάζει από την ενστικτώδη τάση για ανασκόπηση, ενδοσκόπηση και αποτίμηση στο μεταίχμιο ανάμεσα σε δύο χρονιές. Οι φετινές εικόνες που προσωπικά μου εντυπώθηκαν δεν ταυτίζονται με συγκεκριμένα πρόσωπα. Άλλωστε, η εποχή των ηρώων έχει περάσει μάλλον ανεπιστρεπτί. Τώρα τη σκυτάλη έχει πάρει η εποχή των αρνητικών πρωταγωνιστών και των δυσάρεστων εκπλήξεων. Ή τουλάχιστον αυτές είναι οι «αξίες» των Μίντια ακόμη και σήμερα. Ό,τι θετικό (νεανική επιχειρηματικότητα, αθλητικές επιτυχίες κτλ.) εξυπηρετούν απλά και μόνο την αλλαγή κλίματος στα δελτία των 8.

Με αυτά τα δεδομένα, η λίστα δεν έχει ένα πρόσωπο σε κάθε θέση. Είτε γιατί είναι πάρα πολλοί οι πρωταγωνιστές που εμπίπτουν σε κάθε κατηγορία είτε επειδή η ανωνυμία σε πολλές περιπτώσεις καλύπτει τα πάντα.

1. Η φανέλα με το 99

Ένα άρθρο του πτωχευτικού κώδικα διαλύει πάσης φύσεως σαθρές βεβαιότητες της ελληνικής κοινωνίας. Τα ονόματα πολλά, σχεδόν κάθε μήνα μία επιχείρηση που φάνταζε κολοσσός κατέρρεε με τους τηλεθεατές και τους αναγνώστες να πέφτουν εμβρόντητοι από τα σύννεφα. Βωβός, Κωστόπουλος, Γαβαλάς, Λυμπέρης, Φωκάς… Η λίστα είναι τόσο μακριά και περιλαμβάνει μέχρι και αθλητικές Α.Ε. (ΠΑΕ Άρης, ΚΑΕ ΠΑΟΚ κ.α.). Ακόμη και στην πτώχευση στην Ελλάδα, προτεραιότητα έχει ο αφερέγγυος, με τους εργαζομένους να παραμένουν στις περισσότερες περιπτώσεις μήνες απλήρωτοι.

2. Οι doers

Αυτοί που πράττουν. Αυτό ήταν το θέμα του TEDx Athens 2012 που εστίασε στις επιτυχημένες ιστορίες όλων αυτών των ανθρώπων που προτιμούν τις πράξεις από τα λόγια ανεξαρτήτως των δυσκολιών. Προσπάθειες όπως αυτή του UpGreekTourism και προσωπικότητες όπως αυτή του Ματθαίου Γιωσαφάτ και του Craig Walzer είναι επίσης κομμάτια της ελληνικής καθημερινότητας της Κρίσης. Φάροι που κατά κανόνα επιλέγουμε να τους αγνοήσουμε.

3. Ο πολιτικός

Λίγοι άνθρωποι απολαμβάνουν λιγότερου σεβασμού από τους πολιτικούς στην Ελλάδα του σήμερα. Το μείγμα κακής ανταπόκρισης στον πελάτη, της μη απόδοσης ευθυνών και του ελείμματος δημοκρατίας γέννησε μία πρωτόγνωρη πολιτική κρίση στα σύγχρονα ελληνικά χρονικά. Δύο εκλογικές αναμετρήσεις, η άνοδος των άκρων, λαϊκιμός και ψέμματα. Και κάποια πρόσωπα. Ο Αντώνης Σαμαράς που κατάφερε να γίνει όχι μόνο πρόεδρος της Ν.Δ., αλλά και πρωθυπουργός, αλλάζοντας το κλίμα υπέρ της χώρας μας στο εξωτερικό… Ο Αλέξης Τσίπρας που προσπαθεί να βεβαιωθεί, αν μπορεί να κυβερνήσει. Ο Γιάννης Στουρνάρας, ένας ακόμη Τσάρος της οικονομίας της κρίσης με μάλλον μέτρια γνώση του Συντάγματος. Ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Κώστας Καραμανλής που δίνουν άλλη διάσταση στη σιωπή και στην αφάνεια. Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου που στη δύση της χρονιάς πρόλαβε να προσθέσει το όνομά του στους αρνητικούς πρωταγωνιστές της. Ο Άκης Τσοχατζόπουλος που αποτελεί τη μοναδική περίπτωση που η αλαζονεία τιμωρήθηκε.

4. Ο τοπικός άρχων

Το 2012 ήταν χρονιά γιορτής για την πόλη, το ιωβηλαίο για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωσή της. Παρ’ όλα αυτά στη συλλογική μνήμη δύσκολα θα καταγραφεί ως μία καλή χρονιά. Τα σκουπίδια και η ανοχή στο χάος στους δρόμους θα τα καλύπτουν όλα.

Κατά τ’ άλλα, βέβαια, δεν μπορεί να μην αναγνωρίσει κανείς θετικές πρωτοβουλίες, όπως τις πεζοδρομήσεις, την αύξηση του πρασίνου στην πόλη, αλλά και διοργανώσεις όπως η WOMEX.

5. Ο έμπορος καυσόξυλων

Ένα επάγγελμα με ζήτηση. Η Ελλάδα γύρισε αρκετά χρόνια πίσω στη θέρμανση αυτό το χείμωνα. Από την άλλη ο έμπορος της ιστορίας μας συναντά μεγάλο ανταγωνισμό από τα πάσης φύσεως αντικείμενα που που χρησιμοποιούνται για προσάναμμα στα τζάκια με αποτέλεσμα τα μικροσωματίδια να έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας πλέον…

6. Ο ανώνυμος άνεργος

Ο δείκτης της ανεργίας σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο. Αυτό, βέβαια, φαίνεται να έχει μόνο στατιστική αξία για την ελληνική κυβέρνηση, μια και η… ανταγωνιστικότητα προέχει.

7. Ο άστεγος

Ταυτισμένος με το νεολογισμό «νεο-άστεγος» ή «νεό-πτωχος» από τα ΜΜΕ. Η ουσία είναι πως οι δρόμοι των δύο μεγάλων αστικών κέντρων έχουν γεμίσει από σκιές κουλουριασμένες σε κουβέρτες. Όσο η λάμψη ξεθωριάζει τόσο θέλοντας και μη θα στρέφουμε όλοι τα βλέμμα πάνω τους.

8. Ο ξένος δημοσιογράφος

Δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις ξένων δημοσιογράφων που βρέθηκαν στη Θεσσαλονίκη κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Στο σύνολό τους οι επισκέπτες- ρεπόρτερ μετέφεραν τις καλύτερες εντυπώσεις από την πόλη, μιλώντας για τη ζωντάνια της, την πλούσια ιστορία της και τον «ιδιαίτερο» δήμαρχό της. Ωραίο να βρίσκεις κάθε τόσο αφορμές να ξεχνάς την αρκετά διαφορετική καθημερινότητα και να ζεις με αυτές τις εικόνες…

9. Ο ακαδημαϊκός και ο φοιτητής του Α.Π.Θ.

Οι εικόνες του Ιδρύματος αυτή τη χρονιά θα αποτελούν όσα χρόνια κι αν περάσουν μία από τις πιο μαύρες σελίδες στην πλούσια ιστορία του. Ντροπή για όλους όσους έχουν ή είχαμε σχέση με το Αριστοτέλειο. Ντρόπη για όλους ανεξαρτήτως μερίδιου ευθύνης.

10. Ο ακτιβιστής

Οι ακτιβιστικές ομάδες και διοργανώσεις συνεχίστηκαν με αυξημένη ένταση για μία ακόμη χρονιά, ενισχύοντας την τάση της τελευταίας πενταετίας. Μικρές ή και μεγαλύτερες ομάδες παρεμβαίνουν στην καθημερινότητα των πόλεων είτε με πολιτιστικά δρώμενα είτε με δράσεις αλληλεγγύης. Παρά την όποια κριτική μπορεί να ασκήσει μεμονωμένα κανείς, πρόκειται αναμφίβολα για ένα από τα λίγα θετικά που έφερε μαζί της η κρίση.

11. Ο απεργός/ διαδηλωτής/ καταληψίας

Κάθε μέρα και μία απεργία, κάθε μέρα και μία διαδήλωση. Από κοντά και οι καταλήψεις. Στείρες μορφές αντίδρασης που σε πολλές περιπτώσεις αποδεικνύεται πρακτικά ότι εξυπηρετούν τον αντίθετο από τον ευαγγελιζόμενο στόχο. Σκηνές απείρου κάλλους έφεραν με τον πιο καθαρό τρόπο στο φως πόσο προβληματική και αλλοτριωμένη είναι η έννοια του συνδικαλισμού στην Ελλάδα. Συν τοις άλλοις, οι διάφορες ταμπέλες συνεχίζουν να διασπούν παρά να συσπειρώνουν τους εργαζομένους σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία.

12. Ο οδηγός ταξί και Ι.Χ.

Μία απόπειρα να διασχίσει κανείς την Τσιμισκή αρκεί για να διαπιστώσει κανείς το χάος που κυριαρχεί στους δρόμους της Θεσσαλονίκης. Όταν η αδιαφορία και η κακή νοοτροπία των οδηγών συναντά άβουλες αρχές, το αποτέλεσμα φαίνεται στο οδόστρωμα.

13. Ο ψηφοφόρος

Πολλές οι εκλογικές αναμετρήσεις για μία χρονιά, πολλές και κρίσιμες οι αποφάσεις που έπρεπε να λάβει το εκλογικό σώμα. Το ποσοστό της αποχής ήταν και πάλι υψηλό. Αντίστοιχα υψηλή και η αφέλεια, με την οποία οδηγήθηκαν στην κάλπη πολλοί ψηφοφόροι. Όσο τα άκρα δεν τρομάζουν τόσο είναι να ανησυχεί κανείς.

14. Ο δοσατζής

Το 2012 ήταν η αποθέωση της λέξης «δόση». Τα ΜΜΕ δαιμονοποίησαν την εκάστοτε δόση του δανείου που θα έπρεπε να εκταμιεύσει η χώρα. Τα μέτρα, νέα, τελευταία ή/και επώδυνα συνδέονταν με τη δόση. Με τη δόση συνδέθηκαν οι διπλές εθνικές εκλογές. Με τη δόση συνδέθηκε το Eurogroup. Με τη δόση οι αμερικανικές εκλογές όπως και οι επικείμενες γερμανικές εκλογές. Με τη δόση συνδέθηκε η περιβόητη έκθεση της Τρόικας. Με τη δόση συνδέθηκε σε τελική ανάλυση και η δημοκρατία.

15. Ο μετανάστης

Εισερχόμενος, συνήθως παράνομος και ανεπιθύμητος. Η Ελλάδα αποποίηθηκε τη φιλόξενη παράδοσή της με τον «Ξένιο Δία». Η Ομόνοια καθάρισε, το στοίχημα κερδήθηκε. Οι ζωές των ανθρώπων μπορούν να σαπίσουν μόνο στα φανάρια, καθαρίζοντας τζάμια και σε στένα πίσω από τη βιτρίνα των μεγαλουπόλεων.

Εξερχόμενος, συνήθως νέος και καταρτισμένος. Εξίσου ανεπιθύμητος κατά πώς φαίνεται. Το λεγόμενο brain drain, η διαρροή ικανού δυναμικού, απειλεί την Ελλάδα περισσότερο από ποτέ. Δεν πειράζει, όμως, κάθε πράγμα στον καιρό του.

16. Ο τηλεθεατής

Τούρκικες σαπουνόπερες και ριάλιτι τύπου Dancing With Stars. Η κρίση πάει ασορτί με την υποκουλτούρα και την κατανάλωση τηλεοπτικών σκουπιδιών. Η εποχή που τα ΜΜΕ έχουν παραδώσει και την τελευταία ικμάδα πνεύματος.

17. Ο αυτόχειρας

Δεν είναι μια στατιστική, όπως υπαγορεύει και ο στίχος. Οι αυτοκτονίες χάρισαν στην Ελλάδα ένα ρεκόρ ακόμη πιο τρομακτικό κι από αυτό της ανεργίας. Το στοίχημα προς το παρόν είναι να αποσυνδεθούν οι αυτοκτονίες αυτές από την κρίση. Μετά θα αναζητηθούν και τα βαθύτερα αίτια.

18. Ο “άλλος”

Σταθερός πρωταγωνιστής στην ελληνική ιστορία. Για όλα φταίνε οι άλλοι. Πρώτα βλέπουμε τους άλλους και μετά τον εαυτό μας. Ή όπως γράφει η Σοφία Νικολαΐδου στο «Χορεύουν οι Ελέφαντες»: «Η Ελλάδα είναι μια χώρα όπου όλοι είναι πρόθυμοι οι άλλοι να θυσιάσουν τα πάντα».