Tai Chi και αντιμετώπιση του stress: Η αποκατάσταση

Τελευταία παρατηρώ με ικανοποίηση, ότι η κίνησή σου έχει γίνει πιο αρμονική και η έκφρασή σου γλυκύτερη. Ακόμα και η ομιλία σου έχει αλλάξει τόνο, μου είπε ο Δάσκαλός, σε μια σπάνια έκφραση επιδοκιμασίας του. Χωρίς ποτέ να είναι επικριτικός, αποφεύγει σε γενικές γραμμές και τον έπαινο, ίσως επειδή τον θεωρεί πηγή έπαρσης για τους μαθητές.

Την προηγούμενη φορά που συζητούσαμε το θέμα συνέχισε, ίσως να θυμάσαι ότι η σύγκρουση της προσδοκίας με την πραγματικότητα δημιουργεί εσωτερικό θόρυβο και αυτό έρχεται στην επιφάνεια ως άγχος. Προσπαθούμε να φέρουμε την πραγματικότητα στα μέτρα του μυαλού μας περισσότερο από όσο το μυαλό μας στα μέτρα της πραγματικότητας. Σε ιατρικούς όρους ίσως το συναντήσεις να αναφέρεται σαν υπερλειτουργία του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, εις βάρος του παρασυμπαθητικού.

Μετά βέβαια από τόση εξάσκηση στην τέχνη μας, ήδη έχεις καταλάβει πόσο βοηθάει το Tai Chi στην εξισορρόπηση  των δύο συστημάτων. Είναι για αυτό τον λόγο που βλέπω την αλλαγή πάνω σου που προανέφερα.

Σα να μάντεψε τι ακριβώς ετοιμαζόμουν να ρωτήσω, με ένα του βλέμμα με ησύχασε και άρχισε να μιλά αργά και καθαρά:

Η δεύτερη μεγάλη αιτία του στρες, έχει να κάνει με τις δικές μας εσωτερικές φωνές, που μιλούν στο κεφάλι μας και που πρακτικά δεν σταματούν ποτέ. Συχνά, δεν το συνειδητοποιούμε πλήρως γιατί κατά κάποιο τρόπο γινόμαστε ένα με αυτές τις φωνές.

Συχνά “ακούμε” μέσα μας διάφορες ερωτήσεις όπως:

Τι θα συμβεί εάν; Τι θα κάνω αν; Αυτό δεν θα έπρεπε να είχε συμβεί. Γιατί εγώ;  Γιατί δεν; Δίκιο έχω…

Άλλοτε πάλι, μας απασχολεί η γνώμη που θα σχηματίσουν για εμάς, άνθρωποι για τους οποίους, δεν έχουμε απολύτως κανένα ενδιαφέρον, ούτε καν γνωριζόμαστε. Επικρίνουμε συνεχώς τους άλλους, αλλά συνήθως δεν συλλαμβάνουμε τον εαυτό μας να το κάνει.

Ζούμε γεμάτοι με μια αφύσικη εσωτερική πίεση, και αντιδρούμε υπερβολικά στα εξωτερικά ερεθίσματα.  Με άλλα λόγια, η πραγματική πηγή άγχους είναι μέσα μας, και νομίζουμε ότι μας φταίνε οι διάφορες αφορμές εκεί έξω, οπότε κατηγορούμε αυτούς τους παράγοντες για το άγχος μας. Οι πραγματικές απειλές είναι πολύ πιο σπάνιες, μια πυρκαγιά, ένα τροχαίο, ένας σεισμός, μια κλοπή κλπ είναι πράγματι παράγοντες που πρέπει να μας δημιουργήσουν μια ένταση για να δράσουμε χωρίς κωλυσιεργία. Τότε μάλιστα τότε είναι που συμβαίνει και το μεγάλο παράδοξο, να υποχωρούν ακαριαία όλα τα άλλα μέχρι πρότινος “σημαντικά” προβλήματα για να δώσουν χώρο να αντιμετωπιστεί με νηφαλιότητα η πραγματική απειλή.

Βρήκα την ευκαιρία την στιγμή που έκανε μια παύση για να συγκεντρωθεί πριν συνεχίσει και τον ρώτησα:

Ποια είναι λοιπόν αυτή η εσωτερική φωνή ή φωνές που μας βασανίζουν και δημιουργεί όλο το εσωτερικό άγχος μας, ακόμα και όταν δεν υπάρχει αντικειμενική κατάσταση που να δικαιολογεί ένταση; Αν μπορούσαμε να το καταλάβουμε, αν μπορούσαμε να φτάσουμε στη ρίζα του, τότε θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι γι ‘αυτό, σωστά;

Χαμογέλασε επιβεβαιωτικά, πήρε μερικές αναπνοές ήσυχα και συνέχισε την αφήγησή του:

Οι φωνές αυτές όμως παρότι είναι μέσα μας, ΔΕΝ είμαστε εμείς. Θα μπορούσαμε να τις παρομοιάσουμε με  εγκατεστημένα αρχεία μέσα μας που το καθένα αρχίζει να εκτελεί το πρόγραμμά του, ή να λέει το τραγούδι του (που συνήθως είναι και φάλτσο), μόλις κάποια αφορμή πυροδοτήσει την έναρξή του. Για όσους πρόλαβαν το ραδιόφωνο πριν την ψηφιακή εποχή, η αίσθηση αυτή θυμίζει την κατάσταση όπου, το ραδιόφωνο δεν πιάνει καθαρά το σήμα του σταθμού και αυτό που ακούγεται στο αυτί, είναι ένα συνονθύλευμα από παράσιτα, μουσική και ίσως και παρεμβολές από άλλες κοντινές συχνότητες. Αν όμως δεν είμαστε εμείς, τι είναι τελικά όλα αυτά που ακούγονται μέσα από εμάς;   Πρόκειται στην ουσία για πεποιθήσεις, συνήθειες, φόβους, επιθυμίες που έχουν εγκατασταθεί κάποια στιγμή σε ανύποπτο χρόνο στην προσωπικότητα μας και γίνονται αντιληπτά με τη μορφή συνειρμών, όταν για κάποιο λόγο ενεργοποιηθούν.  Με την έννοια όμως συνειρμός, δεν εννοούμε εδώ κάποια διεργασία λογικής διαδικασίας ενεργητικής σκέψης, όπου ξεκινώντας από τα δεδομένα καταλήγουμε σε κάποιο λογικό αποτέλεσμα, αλλά ακριβώς αυτές τις μηχανικές φωνές που μουρμουρίζουν μέσα μας. Και οι φωνές αυτές είναι άλλοτε λέξεις, άλλοτε συναισθήματα, και άλλοτε σωματικές επιθυμίες. Δανείζομαι τώρα ένα παράδειγμα που αναφέρεται στις διδασκαλίες του Τέταρτου Δρόμου, που περιγράφει καθαρά αυτή τη κατάσταση που επικρατεί μέσα μας:

«Ας φανταστούμε ένα δοχείο με διάφορες μεταλλικές σκόνες.

Οι σκόνες δεν έχουν καμιά σύνδεση μεταξύ τους και κάθε τυχαία αλλαγή της θέσης του δοχείου, αλλάζει τη σχετική θέση των μορίων της σκόνης. Αν κουνήσουμε το δοχείο ή το χτυπήσουμε με το δάχτυλο, τότε η σκόνη που ήταν στην επιφάνεια μπορεί να πάει στον πάτο ή στο μέσο, ενώ εκείνη που ήταν στον πάτο μπορεί να εμφανιστεί στην επιφάνεια. Αυτή είναι μια πιστή εικόνα της ψυχικής μας ζωής. Την κάθε στιγμή, νέες επιδράσεις μπορούν να αλλάξουν τη θέση της σκόνης που βρίσκεται στην επιφάνεια και να βάλουν στη θέση της μια άλλη, που βρίσκεται στο αντίθετο μέρος. Το ουσιαστικό γνώρισμα της αμοιβαίας σχέσης των μορίων, σ’ αυτό το είδος μίγματος, είναι η αστάθεια αυτής της σχέσης και η ποικιλομορφία της.

Είναι όμως δυνατόν υπό ορισμένες προϋποθέσεις οι σκόνες αυτές να συγχωνευτούν, γιατί αυτό υπάρχει ως δυνατότητα στη φύση τους. Για το σκοπό αυτό, πρέπει να ανάψει κανείς μια ειδική φωτιά κάτω από το δοχείο που, αφού θερμάνει και λιώσει τις σκόνες, τις κάνει τελικά να συγχωνευτούν.

Έτσι συγχωνευμένα, τα μόρια της σκόνης αποτελούν χημική ένωση και τώρα, δεν μπορούν πια να διαχωριστούν με τους απλούς εκείνους τρόπους που τα διαχώριζαν και τα έκαναν να αλλάζουν θέση όσο ήταν στην κατάσταση του μηχανικού μίγματος. Το περιεχόμενο του δοχείου έχει γίνει τώρα αδιαίρετο “άτομο”.

Κατ’ αναλογία λοιπόν, ο άνθρωπος πέρασε πλέον από μια κατάσταση εσωτερικής πολλαπλότητας, στην εσωτερική ενότητα. Η κατάσταση αυτή, που δεν περιγράφεται εύκολα, μοιάζει πλέον με την καθαρή λήψη της ραδιοφωνικής εκπομπής, χωρίς παρεμβολές ή παράσιτα. Ο δε άνθρωπος αισθάνεται ελευθερία, πληρότητα, ηρεμία, νηφαλιότητα κλπ.. Αποτέλεσε το καύσιμο για να λιώσουν τα μόρια της σκόνης.

Ίσως να σκέφτηκες πως έχασα τον προσανατολισμό μου ως προς το θέμα μας, όμως τώρα θα καταλάβεις καλύτερα πώς συνδέεται με όλα τα παραπάνω το Tai Chi:

Κατά την διάρκεια που εκτελεί την φόρμα όπως λέμε, την συγκεκριμένη ακολουθία των κινήσεων δηλαδή, ο ασκούμενος βαθμιαία εκπαιδεύεται να κινείται ενοποιημένα. Εξωτερικά για τον ανυποψίαστο παρατηρητή, αυτή η κίνηση μπορεί να δίνει την αίσθηση είτε ενός αργού χορού, είτε μιας πάλης με κάποιον αόρατο αντίπαλο, είτε ενός διαλογισμού εν κινήσει, είτε και μιας ήπιας γυμναστικής.

Για τον μυημένο ωστόσο, όπως πιθανώς έχεις ήδη βιώσει σε κάποιο βαθμό,  η κίνηση αυτή έχει εσωτερικά συνδεδεμένα όλα τα μέλη του σώματος με τόσο κατάλληλο και σοφό τρόπο, έτσι ώστε όλη η συγκρότηση του ανθρώπου, να κινείται εναρμονισμένα. Το κάθε μέλος κινείται επειδή κάποιο άλλο μέλος κινείται, χωρίς να υπάρχει αιτία και αποτέλεσμα, αρχή και τέλος. Σώμα και νους έτσι, απολαμβάνουν την πλήρη ενότητα και το βίωμα από ένα σημείο και έπειτα είναι πλέον ιδιαίτερα απολαυστικό και ταυτόχρονα ευεργετικό. Η εσωτερική ενότητα έχει επιτευχθεί και παραμέρισε όλες τις αντιμαχόμενες φωνές που περιγράψαμε νωρίτερα. Η ησυχία έχει αντικαταστήσει τον θόρυβο. Δεν υπάρχει χώρος για στρες.

 

 

Ίσως βέβαια να νομίζεις ότι αυτά γίνονται μέσα σε 3-4 χρόνια χαλαρής προπόνησης. Εδώ θα πρέπει να σε προετοιμάσω όμως ότι η δουλειά αυτή για να έχει βαθιά και μόνιμα αποτελέσματα δεν είναι ούτε τόσο εύκολη, ούτε μπορεί να γίνεται όποτε μας έρχεται, όπως μια γάτα που τρίβεται στα πόδια των ανθρώπων όταν θέλει αυτή. Χρειάζεται τόνισε, επιμονή, υπομονή, σταθερότητα, αφοσίωση και πίστη στην τέχνη στον Δάσκαλο, όπως μόνο ένας σκύλος είναι ικανός να επιδείξει και εκείνη την στιγμή με κοίταξε με νόημα περιπαικτικά…

Βαθμιαία συνέχισε, υπό αυτές τις προϋποθέσεις, η ενοποίηση γίνεται πλέον μονιμότερη και συμπεριλαμβάνει και το σώμα και τα βαθύτερα επίπεδα του νου. Σα να λέμε ότι τα ρινίσματα των μετάλλων στο δοχείο του προηγούμενου παραδείγματος, συνενώνονται, αρχικά βέβαια σε μεγαλύτερους σβώλους και αργότερα σε ένα ενιαίο κράμα. Έτσι η ενότητα που επιτεύχθηκε αποβάλει δια παντός το στρες και ο άνθρωπος γαληνεύει οριστικά και πετυχαίνει την αυτοπραγμάτωση του. Η εσωτερική αλχημεία πέτυχε τον στόχο της!

Νομίζω όμως ότι είπα ήδη πολλά κατέληξε και χαμήλωσε ταπεινά το βλέμμα του, σα να ήθελε να επιστρέψει μέσα του, δίνοντας μου κι εμένα το κατάλληλο σήμα να αποχωρήσω σιωπηλά.

Πέρασαν λίγες μέρες και ο απόηχος αυτών που άκουσα ασκεί ακόμα δυνατή επίδραση μέσα μου. Τώρα μάλιστα που αναπαράγω με το νου μου όσα άκουσα για να γράψω αυτές τις γραμμές, συνειδητοποιώ ξεκάθαρα και με ευγνωμοσύνη, πόσο βαθιά γνώση έχει κατακτηθεί από τις γενιές των προγόνων μας και πόσο σοφούς τρόπους αυτοί ανακάλυψαν, για να την μεταφέρουν όσο το δυνατόν αναλλοίωτη σε εμάς τους επόμενους, ακόμα κι αν τις περισσότερες φορές δεν το καταλαβαίνουμε και νομίζουμε ότι εμείς είμαστε οι εξελιγμένοι και όχι εκείνοι…