Τελικά, το σχολείο μπορεί;

Λέξεις: Λαέρτης Τανακίδης

Πώς θα αντιμετωπιστούν τα φαινόμενα κοινωνικής παραβατικότητας και γενικότερα παθογένειας που παρατηρούνται στην ελληνική κοινωνία;

Μια συχνή γενική απάντηση είναι «Με την κοινωνική αγωγή, με την παιδεία, με το σχολείο».

Η ευρύτερη έννοια, η παιδεία, προκύπτει από την επίδραση του σχολείου, της οικογένειας, της εκκλησίας, των ΜΜΕ, του διαδικτύου, του επαγγέλματος, της κοινωνίας στο σύνολο της.

Όταν κάποιος λέει «Η παιδεία μου δεν μου επιτρέπει να το κάνω αυτό», εννοεί την ιδεολογία του. Δηλαδή το σύνολο των αξιών, των αρχών, των αντιλήψεων και των πιστεύω που έχει. Όλων όσα έχει υιοθετήσει ως αποτέλεσμα της επίδρασης που δέχτηκε από σχολείο, οικογένεια κ.λπ.

Κοινωνική παραβατικότητα όλων των ειδών δεν παρατηρείται μόνο στα στρώματα με χαμηλή εκπαίδευση. Μάλιστα συχνά σε αυτά με υψηλή εκπαίδευση εμφανίζεται πολύ σοβαρότερη. Γιατί οι γραμματισμένοι έχουν τον τρόπο είτε για τον εαυτό τους είτε για τα αφεντικά τους να ξεφεύγουν, να καλύπτονται και εντέλει να φαίνονται και πολύ σωστοί.

Σε κάθε κοινωνία και κάθε εποχή κάποιος καθορίζει το είδος της παιδείας που προσφέρεται. Εχει σημασία λοιπόν ποιος και τι είδους παιδεία προσφέρει.

Γιατί και σήμερα προσφέρεται παιδεία, και μάλιστα σε μεγάλες δόσεις.

Με το γνωστό αποτέλεσμα.

Το κοινωνικοοικονομικό σύστημα που υπάρχει στη χώρα μας, και όχι μόνο, μετατρέπει σε εμπόρευμα τα πάντα (όλα τα προϊόντα, όλα τα αγαθά, όλες τις υπηρεσίες, τις ανθρώπινες σχέσεις, τα συναισθήματα). Κυριότερες αξίες του : Η οικονομική επιτυχία. Το κέρδος. Η αρπαχτή.

Ο ανταγωνισμός. Η επικράτηση με κάθε μέσο. Το προσωπικό συμφέρον. Το βόλεμα. Η αδιαφορία για το διπλανό και τα κοινά.

Είναι αυτό που ανέχεται, τρέφει και τρέφεται με τα σκάνδαλα, την αδικία, την ατιμωρησία.

Αυτό το σύστημα είναι που αποφασίζει τι είδους εκπαίδευση θα προσφέρεται, σε τι σχολεία, με τι προγράμματα, μαθήματα και βιβλία και με ποιους εκπαιδευτικούς.

Είναι δυνατόν λοιπόν να περιμένει κάποιος ότι το σχολείο θα είναι διαφορετικό από την κοινωνία , από το σύστημα που επικρατεί σε αυτήν;

Ότι θα ετοιμάσει πολίτες που θα την αλλάξουν; Ότι θα καλλιεργήσει την ανθρωπιά, το ενδιαφέρον για το διπλανό, την αλληλεγγύη;

Έτσι και αλλιώς ο ρόλος του σχολείου περιορίζεται συνεχώς. Οι μαθητές όλο και περισσότερο αποκτούν γνώσεις και διαμορφώνουν αντιλήψεις μέσα από το «μαγικό» κόσμο του διαδικτύου.

Βέβαια σε ορισμένες περιπτώσεις, κυρίως με ατομικές πρωτοβουλίες ορισμένων εκπαιδευτικών, αρθρώνεται στο σχολείο διαφορετικός λόγος. Όμως μόλις το παιδί βγαίνει από την αίθουσα, έρχεται αντιμέτωπο με έναν άλλο, τον πραγματικό κόσμο. Τον κόσμο της απανθρωπιάς και τον κόσμο του διαδικτύου. Δραπετεύει και αφομοιώνεται σε αυτόν και με αυτόν.

Η απάντηση λοιπόν στο αρχικό ερώτημα δυστυχώς δεν είναι καταφατική. Το σχολείο, όπως λειτουργεί, δεν καταφέρνει να σταθεί εμπόδιο στην παθογένεια της κοινωνίας. Είναι αντίγραφο της και μηχανισμός αναπαραγωγής της με όλα τα μειονεκτήματα και τις στρεβλώσεις της.

Η μεγαλύτερη απόδειξη για αυτό είναι το γεγονός ότι ενώ η εκπαίδευση τον τελευταίο αιώνα έχει επεκταθεί πάρα πολύ, η παραβατικότητα και γενικά η παθογένεια της κοινωνίας δε μειώνεται. Το αντίθετο. Αυξάνεται.

Απαισιόδοξο συμπέρασμα. Όμως μόνο η συνειδητοποίηση όλων αυτών των διαπιστώσεων μπορεί να αποτελέσει τη βάση μιας νέας προσέγγισης του προβλήματος και διεκδίκησης ενός άλλου σχολείου.