Τέμπη: Η έκρηξη και το μεγάλο ερωτηματικό που μένει αναπάντητο
Οι έρευνες για το εύφλεκτο υλικό, το πρόβλημα με το λαθρεμπόριο καυσίμων και η στάση της Πολιτείας
Λέξεις: Δημήτρης Μάρδας
To 2012 o καθηγητής του ΑΠΘ Δημήτρης Μάρδας πραγματοποίησε μια εκτεταμένη μελέτη για λογαριασμό της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών, Βιοτεχνών, Εμπόρων Ελλάδας (ΓΣΕΒΕΕ) και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πρατηριούχων Εμπόρων Καυσίμων (ΠΟΠΕΚ), με θέμα τη «Νοθεία και το Λαθρεμπόριο Καυσίμων: Μέτρα Πολιτικής».
Η μελέτη αυτή εμπλουτίστηκε με νέα στοιχεία το 2014, (https://popek.gr/2015/mardas-2014-study-on-fuel-smuggling/). Από ό,τι προτάθηκε εφαρμόστηκε με μεγάλη καθυστέρηση ένα μέρος, μετά το 2015. Έτσι, η μάστιγα της νοθείας και λαθρεμπορίου δεν έχει κοπάσει.
Το δυστύχημα των Τεμπών και τα όσα γράφονται περί μεταφοράς υγρών διαλυτών που χρησιμοποιούνται για τη νοθεία των καυσίμων φέρνουν στην επιφάνεια ένα από τα άλυτα προβλήματα της χώρας.
Στις 13 Ιανουαρίου 2012 ο τότε πρωθυπουργός ο Λουκάς Παπαδήμος σε ομιλία του στη Βουλή, ανέφερε ότι ο κύκλος εργασιών από τις σκιώδεις συναλλαγές στην αγορά καυσίμων υπολογίζεται στα 2,5 δις ευρω ετησίως, τονίζοντας παράλληλα ότι το λαθρεμπόριο καυσίμων αποτελεί πληγή για το ίδιο το κράτος Δικαίου. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στις αρχές του 2010 εκτιμούσε ότι η απώλεια πόρων λόγω των στρεβλώσεων στην αγορά των καυσίμων ανερχόταν σε 1 δις ευρώ ετησίως.
Έως την σύγκρουση των τρένων στα Τέμπη η νοθεία των καυσίμων φαίνεται ότι δεν άγγιξε ζωές. Τώρα, αν οι υπόνοιες και οι υφιστάμενες ενδείξεις γίνουν βεβαιότητα, φαίνεται ότι στα Τέμπη η νοθεία των καυσίμων διάβηκε τον Ρουβίκωνα παίρνοντας μαζί του 57 ψυχές.
Πολλά ερωτηματικά υπάρχουν για το τι μετέφερε η εμπορική αμαξοστοιχία. Από την άλλη, οι υποψίες για μεταφορά υγρών διαλυτών που χρησιμοποιούνται και για τη νοθεία των καυσίμων φαίνεται ότι κερδίζουν έδαφος μέσα από τα στοιχεία που βγαίνουν στο φως. Ουδείς γνωρίζει ακόμη και τώρα ποιος ήταν ο αποστολέας και ποιος ο παραλήπτης των εύφλεκτων υλικών της εμπορικής αμαξοστοιχίας. Είναι σύνηθες φαινόμενο αυτό στη παράνομη διακίνηση καυσίμων.
Πολλοί αμφισβητούν την ύπαρξη υγρών διαλυτών στην εμπορική αμαξοστοιχία αποδίδοντας την έκρηξη σε άλλες αιτίες. Όλοι περιμένουμε στο τέλος του μήνα το πόρισμα του Τμήματος Δομικής Μηχανικής του Πανεπιστημίου της Γάνδης και την σχετική τεκμηρίωση. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα έχουν τα συμπεράσματα του –που ήδη έχει δημοσιοποιηθεί μέρος αυτών– σύμφωνα με τα οποία εικάζεται η ύπαρξη σημαντικών ποσοτήτων υγρών διαλυτών, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για τη νοθεία των καυσίμων.
Να σημειώσουμε ενδεικτικά ότι μια ακόμη παράνομη διακίνηση υγρών διαλυτών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη νοθεία καυσίμων, σημειώθηκε επίσης σχετικά πρόσφατα, στις 27/3/2024 όταν η ΑΑΔΕ συνέλαβε 260 τόνους με διαλύτες μεταφερόμενους με εννέα βυτία στην Πάτρα και με ένα βυτίο στους Ευζώνους. Δεν μάθαμε όμως ποτέ τους παραλήπτες!
Σε μια περίοδο όπου ο δείκτης έκφρασης της δυσαρέσκειας των πολιτών έχει ξεπεράσει το κόκκινο και ο κόσμος απεγνωσμένος προσπαθεί να μαντέψει τι μέλλει γενέσθαι, κάποιοι χρυσοφόροι τομείς της οικονομίας παραμένουν ανέγγιχτοι. Έτσι ακόμη ψάχνουμε, μαζί με τους φοροφυγάδες, τους κύριους παίχτες και τους επώνυμους ή ανώνυμους που κινούν τα νήματα του λαθρεμπορίου και της νοθείας των καυσίμων.
Ένα προϊόν εύφλεκτο, ογκώδες και με ιδιαίτερη οσμή κινείται παράνομα λοιπόν σε όλα τα μήκη και πλάτη του ελληνικού χώρου. Το λαθρεμπόριο καυσίμων αρχίζει με την κυκλοφορία νοθευμένων βενζινών / ντίζελ μέσω βυτιοφόρων ενώ στη θάλασσα κινείται με τα ειδικά πλοιάρια εφοδιασμού των πλοίων. Συνεχίζει με την αποθήκευση των παράνομα διακινουμένων καυσίμων σε αδήλωτες δεξαμενές και ακολούθως την εικονική εξαγωγή τους ή τη διοχέτευσή τους στην εγχώρια αγορά. Τέλος ολοκληρώνει τον κύκλο του με τον αποχρωματισμό των καυσίμων και τη χρήση τους για άλλους σκοπούς, προκαλώντας παράλληλα προβλήματα στην υγεία των πολιτών λόγω προσμίξεων με χημικές ουσίες.
Δεν μπορούμε να φανταστούμε ότι οι καθ’ ύλην αρμόδιοι υπουργοί μας, που θέλουν διακαώς να ελέγξουν το κύκλωμα αυτό, αδυνατούν να το κάνουν, εφαρμόζοντας βέλτιστες πρακτικές γνωστές σε όλο τον κόσμο. Δεν ψάχνουμε βελόνα στα άχυρα άλλα τόνους καυσίμων που χάνονται σε μια μικρή σε έκταση αγορά.
Όλα τα προαναφερθέντα ενισχύουν τέλος έναν άλλον παράγοντα, την αβεβαιότητα. Αυτός με τη σειρά του επηρεάζει αρνητικά τις λειτουργίες της Διοίκησης, όπως και την ίδια την κοινωνία, που μένει άναυδη, βλέποντας οργίλους πολιτικούς να αφορίζουν απλά το πρόβλημα!
Οι λύσεις που προτείνονται είναι διεθνώς γνωστές. Το 2015 τρεις Υπουργικές Αποφάσεις, μετά από καθυστέρηση πολλών ετών, προσπάθησαν να βάλουν τάξη στο θέμα της διακίνησης των καυσίμων. Πέρα όμως από τις νομοθετικές ρυθμίσεις χρειάζεται ένας αποτελεσματικός μηχανισμός εποπτείας, ο οποίος θα αντιμετωπίσει «τη μεγάλη φωτιά με την φωτιά», χρησιμοποιώντας την τεχνολογία και θέτοντας ταυτόχρονα ένα δεσμευτικό πλαίσιο διοικητικών προστίμων που αφορούν στο «μαύρο χρήμα» που δημιουργείται στην αγορά αυτή.
Εδώ που έφτασε η χώρα, η πολιτική μας ηγεσία έχει δυο επιλογές, που δεν εντοπίζονται μόνο στο χώρο των καυσίμων, αλλά σε όλο το εύρος των δραστηριοτήτων της: Ή θα απαλλαγεί από τα φοβικά της σύνδρομα και θα επιλέξει επιτέλους να συγκρουστεί, με τις ισχυρές ομάδες συμφερόντων που οδηγούν σε στρεβλώσεις την οικονομία ή θα χαθεί στον Άδη αφήνοντας πίσω μια έντονη δυσοσμία!
*Ο Δημήτρης Μάρδας είναι Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ π. Αν. Υπουργού Οικονομικών και Υφ/γού Εξωτερικών
