Θα τους φτιάξω μια διάταξη που δεν θα μπορούν να αρνηθούν

Λέξεις: Γιώργος Σάρλης

Σε αυτό το διάστημα διάρκειας 1 έτους και 1 μήνα από την έναρξη της πανδημίας η κυβέρνηση έκανε εξ αρχής τα πάντα για να ταυτιστεί με την “επιτροπή λοιμωξιολόγων” (Επιτροπή Αντιμετώπισης Εκτάκτων Συμβάντων Δημόσιας Υγείας από Λοιμογόνους Παράγοντες).

 

Οι ανακοινώσεις πολιτικής ηγεσίας και επιστημόνων ήταν έτσι οργανωμένες ώστε να είναι κοινές συνεντεύξεις τύπου: ένα στόμα, μια φωνή. Προβαλλόταν, άλλωστε, ένα πνεύμα ομοψυχίας απέναντι στον κίνδυνο, πολύ κοντά στη λογική που θέλει “όλοι μαζί” να αφήσουμε στην άκρη κριτικές σκέψεις και αντιπολίτευση που αναδεικνύουν προβλήματα και ελλείψεις.

Όσοι, βέβαια, είχαν την αντίληψη ότι η επιστήμη μπορεί να είναι χρήσιμη όσο μένει ανεξάρτητη, ανεπηρέαστη και κριτική, αναρωτιούνταν γιατί αυτή η επίδειξη από την κυβέρνηση μιας στενής πρόσδεσης της με την επιτροπή ή με συγκεκριμένα μέλη της.

Οι πολύ παρατηρητικοί ανακάλυψαν στο μεταξύ τη σύσταση μιας νεότερης επιτροπής (Εθνική Επιτροπή Προστασίας της Δημόσιας Υγείας έναντι του κορωνοϊού COVID -19) που ανέλαβε να εισηγείται τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης. Η σύνθεση της περιλάμβανε κυρίως κυβερνητικά και υπηρεσιακά στελέχη παρά ειδικούς επιστήμονες.

Σταδιακά η κατάσταση που διαμορφώθηκε ήταν η εξής. Τις εισηγήσεις για τα μέτρα αποστασιοποίησης έκανε αυτή η δεύτερη, νεότερη επιτροπή των κυβερνητικών και υπηρεσιακών στελεχών. Τις τελικές αποφάσεις, βέβαια, τις έπαιρνε η κυβέρνηση. Στις συνεντεύξεις τύπου, όμως, έβγαιναν από ορισμένο σημείο και μετά μέλη της πρώτης επιτροπής, της “επιτροπής λοιμωξιολόγων”. Το τελευταίο έγινε ιδίως όταν το μόνο πρόσωπο που ήταν κοινό και στις δυο επιτροπές και είχε επιστημονική ιδιότητα εξαφανίστηκε από το προσκήνιο.

Όταν άρχισαν να αναφαίνονται οι πρώτες παλινωδίες στα κυβερνητικά μέτρα, το ερώτημα που γεννήθηκε και είχε κρίσιμο ενδιαφέρον για την υγεία των πολιτών και για τον αναγκαίο σεβασμό απέναντι στους ειδικούς ήταν αν, τουλάχιστον, η επιτροπή με τα κυβερνητικά και υπηρεσιακά στελέχη που εισηγούνταν τα μέτρα αποστασιοποίησης άκουγε την “επιτροπή των λοιμωξιολόγων”.

Ζητήθηκε, λοιπόν, η δημοσιοποίηση των πρακτικών των συνεδριάσεών της “επιτροπής λοιμωξιολόγων”, για να ελεγχθεί αν οι παλινωδίες των μέτρων που εισηγούνταν η επιτροπή υπηρεσιακών και κυβερνητικών στελεχών και οι ανεπάρκειες των αποφάσεων της κυβέρνησης προέρχονταν από πρωτοβουλίες ή εκτιμήσεις δικές τους, προκειμένου να μην απαξιώνεται άδικα η επιτροπή των ειδικών. Τα πρακτικά, πάση θυσία, έμειναν μακριά από τη δημοσιότητα, με απανωτές αρνήσεις της κυβέρνησης.

Σχηματικά το δημόσιο αίτημα ήταν, εν ολίγοις, να δοθούν τα πρακτικά της “επιτροπής λοιμωξιολόγων” για να ελεγχθεί η ευθύνη της κυβέρνησης και της μικρής “κυβερνητικής” επιτροπής που εισηγούνταν τα μέτρα.

Σήμερα, με τροπολογία δόθηκε στα μέλη όλων των επιτροπών κάτι το οποίο από πουθενά δεν προκύπτει ότι ζητήθηκε. Μια διάταξη ασυλίας απέναντι σε ποινικές ευθύνες και σε ευθύνες αποζημίωσης. Στην ουσία μια διάταξη που δυναμιτίζει την εμπιστοσύνη που η κοινωνία διατηρούσε ακόμη προς τους επιστήμονες της “επιτροπής λοιμωξιολόγων”. Μια διάταξη που από μόνη της υποδεικνύει την αναζήτηση ευθυνών (και) προς την “επιτροπή λοιμωξιολόγων”, την ώρα που το δημόσιο αίτημα για έλεγχο είχε επικεντρωθεί -και σωστά- στην κυβέρνηση και στην έτερη επιτροπή, με κριτήριο, βέβαια, το περιεχόμενο των πρακτικών της πρώτης επιτροπής. Μια διάταξη “ανάχωμα” σε σχέση με την ενδεχόμενη αναζήτηση οποιασδήποτε ευθύνης της κυβέρνησης, χωρίς κανένα δισταγμό για την προσβολή του κύρους των επιστημόνων. Κάτι που φαίνεται ιδίως από το γεγονός ότι με αυτή προβλέπεται απαγόρευση κάθε εξέτασης των μελών όλων των επιτροπών, λ.χ. ως μαρτύρων από δικαστικές ή άλλες αρχές.

Εντάξει, να δεχθούμε ότι η διάταξη έχει σκοπό να προφυλάξει τους ειδικούς επιστήμονες από προπετείς και ιδιαίτερα φορτικές μηνύσεις διαφόρων περίεργων και να παραβλέψουμε ότι κι αυτό, πάντως, μόνο η ίδια η εισαγγελική αρχή ξέρει και μπορεί να το εκτιμά και να το αντιμετωπίζει και δεν έχει ανάγκη την κυβέρνηση να το κάνει στη θέση της. Γιατί, όμως, άραγε, έπρεπε η ρύθμιση να αφορά και τα κυβερνητικά και υπηρεσιακά στελέχη και να εκτείνεται στην παύση κάθε διαδικασίας εξέτασης, ακόμη και εκείνων που θα μπορούσαν να έχουν υψηλό θεσμικό κύρος, όπως λ.χ. είναι μια αυτεπάγγελτη έρευνα της εισαγγελικής αρχής;

Η απάντηση νομίζω ότι βρίσκεται στο ότι πρόκειται για μια διάταξη ασυλίας που δεν προσφέρεται τόσο για την προστασία αυτών στους οποίους αναφέρεται, αλλά για την προστασία αυτών που τη θεσπίζουν.

*ο Γιώργος Σαρλής είναι δικηγόρος