Θαύμα στο Δενδροπόταμο

του Σάκη Ιωαννίδη

Μια συνοικία στο περιθώριο, ένα γκέτο όπου η παραβατικότητα είναι τρόπος ζωής, παιδιά ενός αλλιώτικου Θεού με επιθυμίες και προσδοκίες ίδιες με όλων των παιδιών, ένα “αστικό θαύμα” που τελείται καθημερινά χάρις στις προσπάθειες ενός αφοσιωμένου στα επι γής ανθρώπινα προβλήματα παπά, την επιμονή μιας ομάδας κατοίκων και εκπαιδευτικών – εθελοντών και τη θαυμαστή ύλη από την οποία είναι φτιαγμένα τα παιδιά. Στο Κέντρο Προστασίας Ανηλίκων ΡΟΜ της Ιεράς Μητρόπολης Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως που στεγάζεται στο υπόγειο της εκκλησίας του Αγίου Νεκταρίου. Στη Θεσσαλονίκη, στο Δενδροπόταμο.

Στις 7 το πρωί χτυπά το κουδούνι. Αγουροξυπνηµένα ακόµη ντύνονται, πλένονται και πάνε για το πρωινό τους. Παραδίπλα κοιµούνται οι δικοί τους. Κάθε άλλο παρά ήσυχος είναι ο ύπνος τους. Με τους εθελοντές που γυρνάνε πόρτα – πόρτα γίνεται η “αφύπνιση”. Μετά από λίγο στην τραπεζαρία βρίσκουν άφθονα κορν-φλέικς, ζεστό γάλα, φέτες βούτυρο µε µέλι και τρώνε όλοι µαζί. Λένε την πρωινή τους προσευχή και φεύγουν για το σχολείο.

Ο πατέρας Αθηναγόρας µας περιγράφει µε πολύ απλά λόγια πώς λειτουργεί στην πράξη ένα “αστικό θαύµα” που δεν κατάφερε να κάνει για χρόνια η πολιτεία µε τις “δοµές” της, τους ακριβοπληρωµένους ειδικούς, τα προγράµµατα και χρήµατα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τις υποσχέσεις.

Σήµερα τα παιδιά του Κέντρου Προστασίας, πηγαίνουν καθηµερινά στο σχολείο, κάνουν ενισχυτική διδασκαλία, µαθαίνουν µουσική, αγγλικά και γερµανικά, παίζουν µαζί, κοινωνικοποιούνται και κυρίως µένουν µακριά από τα ναρκωτικά που βρίσκονται σε αφθονία σε κάθε γωνιά της περιοχής. “Η τοπική µας κοινωνία επέλεξε τον ∆ενδροπόταµο σαν χώρο απόθεσης ανθρωπίνων απορριµµάτων και για να κρύψει καλά κάθε παραβατικότητα που ενοχλεί την κοινωνία. Έκρυψε πολύ καλά 6.000 τοξικοµανείς για να προµηθεύονται από ‘δω τη δόση τους, ενώ την ίδια στιγµή στο µικρό οικοδοµικό µας συγκρότηµα γίνεται εµπόριο όπλων, βρεφών, γυναικών, λαθροµεταναστών”, µας λέει ο π. Αθηναγόρας. Ο ∆ενδροπόταµος είναι ένα γκέτο µε “φυσικά” σύνορα απ’ όλες τις πλευρές: Ανατολικά υπάρχουν τα “τείχη” των ΚΤΕΛ, δυτικά η Λαχανογορά, νότια η αερογέφυρα της Εθνικής Οδού και βόρεια οι αλλεπάλληλες γραµµές του ΟΣΕ.

Ιεραποστολή στο Δενδροπόταμο

Όποιος παίρνει τη στροφή για ∆ενδροπόταµο γνωρίζει που πηγαίνει. Κανείς δεν περνάει από την περιοχή για να πάει κάπου αλλού. Κάπως έτσι πήραµε το δρόµο από το σταθµό των ΚΤΕΛ ένα Σαββατιάτικο πρωινό και µπήκαµε στη γειτονιά του ∆ενδροποτάµου. Στους δρόµους πηγαδάκια και παρέες τσιγγάνων. Γυναίκες στα 16 τους µε µωρά στην αγκαλιά καπνίζουν. Πιτσιρίκια παίζουν πλάι σε σκουπίδια και µπάζα. Η µυρωδιά του καµένου ξύλου γεµίζει τον αέρα. Η εκκλησία του Αγίου Νεκταρίου ξεχωρίζει από το δρόµο. Είναι η πιο ψηλή ανάµεσα στα χαµόσπιτα των τσιγγάνων και “φωνάζει” την παρουσία της. Η µέρα είναι ζεστή, αλλά στο υπόγειο η θερµοκρασία πέφτει. Πριν από έξι χρόνια, όταν ο πατέρας Αθηναγόρας ανέλαβε την αποστολή, από τον σηµερινό Μητροπολίτη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως Βαρνάβα, να ιδρύσει το Κέντρο Προστασίας Ανηλίκων ΡΟΜ, ο µόνος διαθέσιµος χώρος ήταν το υπόγειο της εκκλησίας του Αγίου Νεκταρίου. Το δωµάτιο που κάποτε φιλοξενούσε χελιδονοφωλιές και άχρηστα υλικά, σήµερα έχει µια σειρά από υπολογιστές µε σύνδεση στο ίντερνετ, βιβλιοθήκη µε εγκυκλοπαίδειες, άνετους καναπέδες, DVD player και κονσόλα Playstation για τα παιδιά. Ο ∆ενδροπόταµος ήταν πάντα µια περιοχή που κανείς δεν ήθελε να την ξέρει. “Ζήτησα να πάω στην Αφρική το 2005. Ήµουν 26 χρονών και µε µεγάλη επιθυµία να προσφέρω σε µια ιεραποστολή”, σηµειώνει ο ιερέας µέχρι που ο Μητροπολίτης Βαρνάβας του είχε πει τότε µε νόηµα: “Έχω τη δική µου Αφρική στον ∆ενροπόταµο. Πήγαινε να σπείρεις και θα έρθει άλλος να θερίσει”.

Καθημερινό πρόγραμμα

Κι όµως ο πατέρας Αθηναγόρας ήδη “θερίζει” καρπούς. Η κατάσταση που συνάντησε στην αρχή ήταν κάτι περισσότερο από τραγική. Οι περισσότεροι τσιγγάνοι, όπως µας λέει ο ίδιος, έβγαζαν λεφτά από τη διακίνηση ναρκωτικών, αλλά κατέληγαν χρήστες και το δρόµο τους ακολουθούσαν και τα παιδιά τους. “Συνάντησα ανήλικους που έκαναν χρήση ηρωίνης από τα 12 τους χρόνια, από τα ναρκωτικά που οι γονείς τους εµπορεύονταν”, µας λέει ο ιερέας. Με τους γονείς στη φυλακή, τα παιδιά από µικρή ηλικία γυρνούσαν στους δρόµους και “εκπαιδεύονταν” στην παραβατικότητα. Αγρίµια, πολλά από τα οποία δεν γνώρισαν ποτέ παιδική ηλικία αφού από τα 5 τους χρόνια έπρεπε να σκεφτούν πού θα κοιµηθούν το βράδυ, τι θα φάνε και πώς θα επιβιώσουν. Για να τα πλησιάσει και να τα φέρει στο Κέντρο έψαξε και βρήκε τσιγγάνους ΡΟΜ στην ηλικία του. Τους γνώρισε, µπήκε στα σπίτια τους, έφαγε µαζί τους, κέρδισε την εµπιστοσύνη τους και τους έκανε συνεργάτες του. “Είναι λίγα τα ψωµιά σας εδώ”, ήταν η φράση που άκουγε πιο συχνά από τους κατοίκους της περιοχής, τσιγγάνους και µη. Κι όµως, µε τη βοήθεια κατοίκων – εθελοντών ο πατέρας Αθηναγόρας δηµιούργησε οµάδες εργασίας που πίστεψαν στο όραµά του και ανέλαβαν το καθήκον της καθηµερινής φροντίδας των παιδιών. Έτσι, κάθε πρωί η “οµάδα αφύπνισης” ξυπνάει τα µικρά, τα βοηθάει να ντυθούν και τα φέρνει στο Κέντρο Προστασίας. Εκεί, η δεύτερη οµάδα εθελοντών τούς έχει ετοιµάσει ένα πλούσιο πρωινό πριν να φύγουν για το σχολείο. Από τη σχολική αποθήκη που βρίσκεται στο Κέντρο τα παιδιά προµηθεύονται τσάντες, τετράδια, µολύβια, µπογιές, βιβλία και ό,τι άλλο χρειάζονται για τη σχολική τους εξόρµηση.

Μετά το σχόλασµα επιστρέφουν στην εκκλησία του Αγίου Νεκτάριου για το µεσηµεριανό τους φαγητό. “Οι περισσότεροι γονείς ή συγγενείς τους ξυπνάνε την ώρα που τα παιδιά τελειώνουν το µάθηµα τους και αρχίζουν τις γύρες στους δρόµους. Οπότε έπρεπε να καλύψουµε την ανάγκη και του µεσηµεριανού φαγητού”, τονίζει ο ιερέας. Οι εθελόντριες που ετοιµάζουν το µεσηµεριανό φαγητό του Σαββάτου µάς λένε ότι όταν πρωτοήρθαν τα παιδιά δεν είχαν συνηθίσει να τρώνε σε τραπέζι: “Πολλά απ’ αυτά έβαζαν το πιάτο στο πάτωµα και έτρωγαν. ∆εν ήξεραν πώς να πιάσουν το πιρούνι. ∆εν είχαν ξαναφάει παστίτσιο. Σιγά-σιγά τα έµαθαν όλα”.

Ολοήμερη απασχόληση

Το απόγευµα πηγαίνουν στο Κέντρο Προστασίας εθελοντές εκπαιδευτικοί όλων των βαθµίδων για να βοηθήσουν τα παιδιά στο διάβασµα τους, αφού στο σπίτι τους δεν πρόκειται να βρουν καµία βοήθεια. Σε µια µικρή αίθουσα εξοπλισµένη µε θρανία και πίνακα προσπαθούν να καλύψουν τα κενά στα µαθήµατα τους, ενώ παράλληλα µαθαίνουν Αγγλικά και Γερµανικά. Επιπλέον, για τρεις ώρες κάθε ∆ευτέρα ο διοικητής της µπάντας του Γ’ Σώµατος Στρατού τους διδάσκει µουσική και έχουν σκοπό να δηµιουργήσουν αργότερα µια ορχήστρα από παραδοσιακά τσιγγάνικα όργανα. Μόλις τελειώσουν µε τις σχολικές υποχρεώσεις τους, εθελοντές της Εταιρείας Προστασίας Ανηλίκων αναλαµβάνουν τη δηµιουργική τους απασχόληση µε µαθήµατα χορού, ζωγραφικής, κηπουρικής, ενώ όσοι θέλουν παίζουν µπάλα στην οµάδα του Μακεδονικού. “Προσπαθούµε να δώσουµε στα παιδιά ολοήµερες ασχολίες για να τα κρατήσουµε µακριά από τα ναρκωτικά και την παραβατικότητα. Μόλις εννιά από τα παιδιά µας πηγαίνουν στο Λύκειο και ελπίζουµε ότι κάποιο από αυτά θα καταφέρει να φτάσει στο πανεπιστήµιο. Θα είναι µια αρχή”, λέει ο π. Αθηναγόρας. Στο Κέντρο Προστασίας ΡΟΜ απασχολούνται σε καθηµερινή βάση 65 παιδιά, από τα οποία τα πέντε βρίσκονται εκεί µε δικαστική επιµέλεια καθώς οι γονείς τους κρίθηκαν ακατάλληλοι ή επικίνδυνοι για τη φροντίδα τους και διανυκτερεύουν σε ένα διαµέρισµα που έχει παραχωρηθεί στη Μητρόπολη. Ωστόσο, είναι δεκάδες τα παιδιά που έρχονται τις καθηµερινές και τα Σαββατοκύριακα στο Κέντρο για να καθίσουν µε την παρέα τους, να παίξουν ή να σερφάρουν στο ίντερνετ. Σε λίγες µέρες µάλιστα θα αρχίσουν τις πρώτες τους εκποµπές στο web radio που ετοιµάζουν.

Η Ελληνική Εταιρεία Κοινωνικής Παιδιατρικής φροντίζει για τους τακτικούς εµβολιασµούς των παιδιών και για να καλύπτει τα προβλήµατα υγείας που παρουσιάζονται. Μια οµάδα εθελοντών ιατρών απ’ όλες τις ειδικότητες βρίσκονται σ’ όλα τα νοσοκοµεία της πόλης και είναι έτοιµοι να ανταποκριθούν σ’ οποιοδήποτε ανάγκη τους. “Προσπαθούµε να δηµιουργήσουµε ένα ασφαλές και ευχάριστο περιβάλλον για να ζήσουν και να καταλάβουν ότι εδώ κανείς δεν θέλει να τους εκµεταλλευτεί”, τονίζει ο π. Αθηναγόρας. Στο Κέντρο Προστασίας υπάρχουν για κάθε παιδί καθαρά ρούχα και παπούτσια, βιβλία, παιχνίδια, όνειρα και προοπτικές για µια καλύτερη ζωή, αλλά και µια ζεστή αγκαλιά από τους εθελοντές του Κέντρου.

“Θέλω να γίνω αστυνομικός”

Το φαγητό είναι έτοιµο και µας καλούν να καθίσουµε µαζί τους. Το µενού έχει ρύζι µε κρέας µαγειρεµένο από τα χέρια της Βέρας, της Χρύσας και των άλλων εθελοντριών που δεν αφήνουν τα παιδιά από τα µάτια τους. “Έρχοµαι εδώ κάθε µέρα και βλέπω την πρόοδο των παιδιών. Ξεχνάω τα προβλήµατα µου και ηρεµώ. Νιώθω χρήσιµη και χαίροµαι που τα παιδιά αλλάζουν”, µας λέει η Βέρα που είναι η µόνη τσιγγάνα εθελόντρια στο Κέντρο. Τα παιδιά κάνουν το σταυρό τους και αρχίζουν να τρώνε και τα πειράγµατα µεταξύ τους δίνουν και παίρνουν. Το φαγητό µαγειρεύεται στην κουζίνα που είναι δωρεά της Ελληνικής Αστυνοµίας και το Κέντρο διατηρεί µια πολύ καλή σχέση µε τους αξιωµατικούς της ΕΛΑΣ. “Πολλές φορές πηγαίνουµε µε τα παιδιά και τρώµε µαζί τους στην τραπεζαρία του Μεγάρου και διοργανώνουµε µαθήµατα κυκλοφοριακής αγωγής και σωστής συµπεριφοράς”, σηµειώνει ο π. Αθηναγόρας. Μάλιστα, ένας µικρός έχει ήδη αποφασίσει ότι όταν µεγαλώσει θα γίνει αστυνοµικός. “Βλέπω τι γίνεται γύρω µου. Βλέπω όσα δεν µπορούν να δουν αυτοί και είναι πολλά. Θέλω να βοηθήσω όσο περισσότερο µπορώ”, λέει. Μετά από έξι χρόνια η τοπική κοινωνία συµπαραστέκεται και στηρίζει µε τον τρόπο της το έργο του Κέντρου Προστασίας Ανηλίκων, καθώς ξέρουν ότι ο πατέρας Αθηναγόρας έχει υπό την επίβλεψη του και τα δικά τους παιδιά. “Υπάρχει η αναγνώριση της δουλειάς µας και αυτό έχει πολλές φορές αποδειχτεί σωτήριο για µας”. Κάθε Παρασκευή η Θεία Λειτουργία τελείται αργά το απόγευµα για να µαζεύονται οι τσιγγάνοι της περιοχής και όσο θέλουν να κάθονται και να ακούνε. Για να µην κουράζονται µάλιστα, η διάρκεια της Λειτουργίας έχει µειωθεί από τρεις ώρες σε µία.

“Δεν παίρνουμε χρήματα”

Τα τρόφιµα, τα ρούχα, τα παιχνίδια και σχεδόν ό,τι υπάρχει µέσα στο Κέντρο Προστασίας Ανηλίκων ΡΟΜ προέρχεται από δωρεές ιδιωτών και απλών ανθρώπων. “∆εν δαπανώνται εκκλησιαστικά ή πολιτικά χρήµατα εδώ. Μας ενισχύουν επιχειρηµατίες και επαγγελµατίες της Θεσσαλονίκης και της χώρας. ∆εν δεχόµαστε τα χρήµατά τους, αλλά τους λέµε τι χρειαζόµαστε και µας το προµηθεύουν. Έτσι είµαστε και εµείς καθαροί και εκείνοι έχουν ήσυχη τη συνείδησή τους”, µας λέει κατηγορηµατικά ο π. Αθηναγοράς και συµπληρώνει ότι τα µόνα έσοδα του ιδρύµατος προέρχονται από το 1/3 των εσόδων του παρεκκλησίου των ΚΤΕΛ που ανέρχεται σε 3.000 ευρώ το χρόνο. Το Κέντρο και η προσπάθεια του πατέρα Αθηναγόρα και των εθελοντών έγινε γνωστό µέχρι και στη Φιλανδία. Όπως µας εξηγεί ο ιερέας, όταν επισκέφθηκαν τη χώρα µας και το υπουργείο Παιδείας αξιωµατούχοι της φιλανδικής κυβέρνησης και ρώτησαν τι κάνουµε ως χώρα µε τους ΡΟΜ, η µόνη αποτελεσµατική υποδοµή που είχε να επιδείξει το κράτος ήταν αυτή του Κέντρου Προστασίας Ανηλίκων Ροµ στο ∆ενδροπόταµο. Οι Φιλανδοί πέρασαν µια ολόκληρη µέρα στο Κέντρο και έφυγαν εντυπωσιασµένοι.

“Παραφωνία” ανθρωπιάς

Το επόµενο βήµα είναι να µεταφερθεί το Κέντρο Προστασίας σ’ ένα αυτόνοµο κτίριο και να φύγει από το υπόγειο της εκκλησίας του Αγίου Νεκταρίου που πλέον δεν µπορεί να καλύψει τις ανάγκες στέγασης των παιδιών. Γι’ αυτό το σκοπό έχει παραχωρηθεί στο Κέντρο ένα οικόπεδο 2,5 στρεµµάτων στο δρόµο προς τη Λαχαναγορά, αλλά ακόµη δεν έχει προχωρήσει η διαδικασία ανέγερσης του κτιρίου. “Θα οργανωθούµε καλύτερα και θα αποκτήσουµε µεγαλύτερους χώρους για τα παιδιά, την τραπεζαρία, την κουζίνα και τις τάξεις µε τα µαθήµατα. Έχουµε τον τρόπο και την όρεξη να πάρουµε τα παιδιά από τα φανάρια και να τα σώσουµε από την καθηµερινή κόλαση στην οποία ζούνε. Εάν µάθουν να ξυπνούν για το σχολείο, θα µάθουν να το κάνουν και για ένα τίµιο µεροκάµατο. Θα µοιάζουµε µε µια “παραφωνία” µέσα στην πιο επικίνδυνη περιοχή του ∆ενδροποτάµου”, µας λέει ο ιερέας. Μέσα στο καθιστικό µε τους µεγάλους καναπέδες και τους υπολογιστές που συγκεντρώνονται τα παιδιά ακούγεται µουσική. Γύρω από το Νίκο που παίζει την κιθάρα του έχει µαζευτεί και η υπόλοιπη παρέα. Ο ίδιος στα 16 του πηγαίνει τρίτη γυµνασίου και έρχεται στο Κέντρο τέσσερα χρόνια. Θέλει να γίνει µηχανικός αυτοκινήτων για να µην καταλήξει στα “λούκια” που έχουν µπει άλλοι συνοµήλικοί του. Καθώς φεύγουµε ακούµε τα λόγια µε τσιγγάνικη προφορά: “Κάποιο βράδυ σου ‘χα πει πως θέλω να πετάξω σαν πουλί πάνω απ’ τον κόσµο…”.

* Φωτογραφίες: Studio 43- Νεκτάριος Μπασδέκης