Τί έφερε στη Θεσσαλονίκη η δεκαετία του 2010 ― Δικαιώματα και ελευθερίες

Λέξεις: Κωστής Τσιτσελίκης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Δεν είναι εύκολη η μνημονική άσκηση να διατρέξει ανάδρομα μια ολόκληρη δεκαετία και να ενώσει δύο χρονικές στιγμές, την αρχή της το τέλος της. Είναι όμως περισσότερο από ενδιαφέρουσα η πρόκληση να αξιολογήσει κανείς και να απομονώσει τα κύρια χαρακτηριστικά της δικαιωματικής πλευράς της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα.

Γεγονότα και καταστάσεις που αφορούν τα δικαιώματα του ανθρώπου και των βασικών εγγυήσεων προστασίας των ελευθεριών, τα συστατικά στοιχεία δηλαδή της πλουραλιστικής δημοκρατίας μας. Ο καμβάς πάνω στον οποίο ξετυλίχτηκε η ζωή όλων μας τα χρόνια αυτά διαμορφώθηκε από αυτό που ονομάσαμε «οικονομική κρίση». Φτώχεια και ανεργία.

Μνημονιακές υποχρεώσεις για το χρέος που διέλυσαν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Τα λουκέτα στην Τσιμισκή, την Εγνατία, την Β. Όλγας. Παιδιά πεινασμένα στο σχολείο. Οι άστεγοι που πολλαπλασιάστηκαν, οι ηλικιωμένοι να ψάχνουν τους κάδους απορριμμάτων. Το κοινωνικό κράτος σε απορρύθμιση και οι άνθρωποι μόνοι στους δρόμους, το κρύο και την ανέχεια.

Η Θεσσαλονίκη γκρίζαρε στα μάτια των ανθρώπων της. Και οι νέοι κάτοικοι της πόλης έφεραν πόνο πολύ στην ψυχή και το σώμα. Ξεριζωμένοι άνθρωποι. Πέρασαν κατά εκατοντάδες χιλιάδες μακρύτερα με κατεύθυνση την Ειδομένη και από εκεί παραπέρα. Αργότερα αναγκάστηκαν να μείνουν περιφερειακά της πόλης σε καταυλισμούς, και σιγά σιγά μέσα στην πόλη σε διαμερίσματα.

Οι Θεσσαλονικείς, τα εγγόνια των προσφύγων του 1922, δοκίμασαν τα αντανακλαστικά τους: τεράστια αποθέματα αλληλεγγύης και προσφοράς για τους ανήμπορους, καλύφθηκαν σταδιακά από ξενοφοβία και ρατσισμό. Χτυπήματα και λόγια τυφλού μίσους. Στην πλάτη των ανήμπορων. Το γκρίζο απλώθηκε κι άλλο με την άνοδο της Χρυσής Αυγής.

Βουλευτές και δημοτικοί σύμβουλοι του είδους εμφανίστηκαν και στη Θεσσαλονίκη, υπερασπιζόμενοι τάχα την εθνική μας καθαρότητα. Λόγος μισαλλόδοξος στις εκκλησίες, στα τηλεπαράθυρα, στα ραδιόφωνα των ταξί, από συμπολίτες μας που έσπευσαν να επενδύσουν στον φόβο, την απειλή και τη βία. Η κορύφωση με το νέο Μακεδονικό και τη Συμφωνία των Πρεσπών. Εμβληματική περίπτωση η επίθεση τραμπούκων στον δήμαρχο Μπουτάρη. Πολιτικές του φόβου και λόγια υστερίας, δηλητήριο στις ψυχές των μαθητών.

Η Θεσσαλονίκη που προσπαθεί να αντισταθεί και να ανοίξει. Οι πρόσφυγες μπαίνουν σε διαμερίσματα. Τα παιδιά πάνε σχολείο. Άνθρωποι αλληλέγγυοι: Κοινωνικό ιατρείο, μπακάλικα και κουζίνες για όλους, Έλληνες και ξένους, αντιρατσιστικές οργανώσεις και λόγος συμπάθειας. To gay pride καθιερώνεται. Οι διαφορετικοί γίνονται ορατοί. Αλυσιδωτές νίκες της πόλης. Με τις δυσκολίες τους. Πολλά άλλα παραμένουν αμετακίνητα, μικρά-μεγάλα και καθημερινά.

Τα δικαιώματα των πεζών για ελεύθερο χώρο, από κατειλημμένα πεζοδρόμια, ποδηλάτες χωρίς ποδηλατόδρομους, ασφυξία από τον κακό αέρα. Λεωφορεία σε κακό χάλι. Η νέα παραλία έδωσε πνοή και διέξοδο. Κάτι ακόμη: Δικαίωμα πρόσβασης στην πολιτισμική μας κληρονομιά: τα αρχαία που κινδυνεύουν να χαθούν στις τρύπες του μετρό. Η κτητορική επιγραφή του μνημείου σύμβολο της πόλη, κρυμμένη βολικά για μιαν ακόμη δεκαετία, ωσάν να μην αντέχουμε να διαβάσουμε το οθωμανικό παρελθόν της πόλης. Δικαίωμα στην μνήμη και την αλήθεια.

Τέλος, η φυλακή στα Διαβατά, τα αστυνομικά κρατητήρια, χώροι γεμάτοι ανθρώπους σε συνθήκες ντροπής. Πριονίζουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Απ’ όλα αυτά κάτι μας αναλογεί.

Ας τα αλλάξουμε την επόμενη δεκαετία!