Τι είναι σήμερα αντισημιτισμός;

Λέξεις: Χάρης Χεϊζάνογλου/Εικόνα: Pexels

Στην Ευρώπη δεν ζουν πλέον μεγάλοι πληθυσμοί Εβραίων όπως συνέβαινε τα χρόνια πριν τον Β’ Παγκόσμιο, όταν οι Εβραϊκές κοινότητες ήταν μεγάλες, είχαν ενεργή κοινωνική συμμετοχή και ασκούσαν επιρροή. Οι κοινωνίες της Ευρώπης σήμερα έχουν αλλάξει, η ίδια η σύσταση τους έχει αλλάξει, και συνεπώς αν υπάρχει αντισημιτισμός μάλλον αυτός είναι κάτι εντελώς άλλο από αυτό που υπήρχε στην προπολεμική Ευρώπη.

Τόσο άλλο που ενδεχομένως καλό θα ήταν να του βρούμε ένα άλλο όνομα.

Οι Εβραίοι της Ευρώπης σήμερα είναι περίπου το 0,1% του συνολικού πληθυσμού. Δεν υπάρχει καν θέμα, όχι ανοχής ή αποδοχής, αλλά ούτε επαφής. Σήμερα οι περισσότεροι άνθρωποι που ζουν στο Άμστερνταμ, και έχουν παππού Ευρωπαίο, ακόμα κι αν ο παππούς τους συμμετείχε σε πογκρόμ κατά Εβραίων συμπολιτών του, οι ίδιοι πιθανότατα δεν έχουν καν συναντήσει Εβραίο από κοντά.

Οπότε, το να συζητείται ο αντισημιτισμός, που ως όρος σημαίνει κάτι εμπεδωμένο κοινωνικά, ως κίνητρο για μια επίθεση προς οπαδούς που πιο πριν κατέβαζαν σημαίες, και μάλιστα με τη χρήση του όρου πογκρόμ και με ατάκες του τύπου “ο αντισημιτισμός επιστρέφει στην Ευρώπη”, λες και μιλάμε για τη νύχτα των κρυστάλλων, είναι μια ανοησία.

Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ούτε ότι δεν είναι πολύ σοβαρό αυτό που έγινε, ούτε ότι δεν υπάρχει και σήμερα αντισημιτισμός. Σημαίνει απλά ότι ο αντισημιτισμός δεν έχει την έκταση που κάποιοι διατυμπανίζουν ότι έχει, και άρα δεν μπορεί να είναι ένα κλειδί που ανοίγει όλες τiς πόρτες, δεν μπορεί να είναι η μόνιμη αιτιολόγηση για όλα, γιατί πολύ απλά δεν είναι!

Από την άλλη, φυσικά και δεν πλακώθηκαν “για το ποδόσφαιρο” και φυσικά αυτό που συνέβη έχει κυρίως, αν όχι αποκλειστικά πολιτική διάσταση, ανεξάρτητα από το ποιος το ξεκίνησε και με ποια αφορμή, ανεξάρτητα από το αν οι μεν προκάλεσαν τους δε ανεξάρτητα από το αν ήταν προσχεδιασμένο ή όχι. Αυτά είναι όλα εικασίες και δεν αλλάζουν το συμπέρασμα και την ουσία. Και η ουσία είναι, ότι σήμερα στην Ευρώπη ζουν πολύ περισσότεροι άνθρωποι Αραβικής καταγωγής, πολλοί μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα, οι οποίοι είτε αρέσει σε κάποιους είτε όχι, είναι πλέον πολίτες των χωρών της Ευρώπης, είναι φορολογούμενοι, είναι ενεργοί πολίτες που συμμετέχουν στα κοινά, στην πολιτική και κοινωνική ζωή κλπ κλπ κλπ.

Μάλιστα, παρά την σημερινή αναδυόμενη ισλαμοφοβία, για πολλά χρόνια έγινε (και σε κάποιες περιπτώσεις εξακολουθεί να γίνεται) προσπάθεια για να ενταχθούν αυτοί οι άνθρωποι, να συμμετέχουν στην κοινωνική ζωή, να αποκτήσουν παιδεία κλπ. Βεβαίως, σε κάποιες περιπτώσεις η προσπάθεια έγινε με ένα δυτικό βλέμμα και με τον λάθος τρόπο, αλλά πλέον, ανεξάρτητα από το αν τους σεβάστηκαν οι κοινωνίες, ανεξάρτητα από το αν αυτοί σεβάστηκαν τις κοινωνίες, οι άνθρωποι αυτοί είναι μέλη των δυτικών κοινωνιών. Αυτή είναι η συνθήκη.

Τώρα, αν θέλει κάποιος να θεωρεί ότι αυτοί είναι που πήγαν και πλακώθηκαν και ότι ο λόγος που το έκαναν είναι απλά “γιατί είναι αντισημίτες”, οκ. Ο καθένας έχει δικαίωμα να θεωρεί ότι αυτό μπορεί να αποτελεί σοβαρή ερμηνεία, ωστόσο σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν δύο ζητήματα:

Το ένα είναι ότι αν όντως είναι αντισημίτες, και μπορεί πράγματι να είναι, τότε δεν μπορείς να μιλάς για “επιστροφή του αντισημιτισμού στην Ευρώπη” γιατί αυτό που συμβαίνει τώρα είναι κάτι άλλο, που έγινε από άλλους ανθρώπους, που ούτε οι ίδιοι ούτε οι παππούδες τους έχουν την ιστορική ευθύνη για τα εγκλήματα που που διέπραξε η λευκή Ευρώπη κατά των Εβραίων στο παρελθόν. Γιατί πολύ απλά, αυτοί τότε δεν ήταν εδώ. Οπότε, όπως και λέω και πιο πάνω, ας του βρούμε ένα άλλο όνομα.

Το δεύτερο, είναι το ερώτημα για το πόσο εύκολα μπορείς να χαρακτηρίσεις κάποιον αντισημίτη, όταν ο ίδιος, η οικογένεια του, οι ομοεθνείς και ομόγλωσσοί του διώκονται, καταπιέζονται, εξοντώνονται από το κράτος του Ισραήλ και αυτούς που το υποστηρίζουν. Και εδώ να πώ, ότι έχει τόσο χρονικό βάθος αυτό που δεν έχει καμία σημασία πλέον ποιος το ξεκίνησε, ούτε πότε ξεκίνησε, ούτε ποιος “έχει ιστορικά δίκιο”. Δεν έχει σημασία γιατί αφενός τα γεγονότα που τρέχουν τώρα τα βιώνουν οι άνθρωποι τώρα και όχι κάποτε, και γιατί αφετέρου υπάρχει ένας πόλεμος, τον οποίο μάλιστα υποστηρίζει τυφλά όλος ο Δυτικός κόσμος και η Ευρώπη. Και αυτή είναι η διαφορά, στην ασυμμετρία της ισχύος, της υποστήριξης, του ενδιαφέροντος, της πληροφόρησης, του ανθρωπισμού κλπ κλπ κλπ.

Να το πώ κι αλλιώς, όταν γίνονταν τα προπολεμικά πογκρόμ εναντίον των Εβραϊκών πληθυσμών της Ευρώπης, οι Εβραίοι δεν είχαν κράτος και δεν ήταν σε πόλεμο με κανέναν. Ζούσαν ειρηνικά ανάμεσα στους άλλους πολίτες και ήταν πολίτες των χωρών στις οποίες ζούσαν. Τότε τα πογκρόμ είχαν σαν κίνητρο, αιτία κλπ τον αντισημιτισμό που πράγματι υπήρχε στις κοινωνίες της Ευρώπης και ο οποίος, δεν ήταν απλά ανεκτός από τα κράτη, αλλά ήταν αποδεκτός, συστημικός, και τελικά συστηματοποιημένος κατά τη διάρκεια του ολοκαυτώματος. Οι Εβραίοι τότε ήταν ο αδύναμος, απειλούμενος πόλος, που δεν είχε υποστήριξη από πουθενά.

Τώρα οι Εβραίοι δεν ζουν στην Ευρώπη, αλλά έχουν ένα δικό τους κράτος (και σωστά λέω εγώ για να προλάβω πιθανές ανοησίες στα σχόλια), το οποίο διεξάγει έναν πόλεμο με την καθολική υποστήριξη της Ευρώπης και των ΗΠΑ, με πάρα πολλά θύματα στον άμαχο πληθυσμό. Δεν μιλάμε δηλαδή πλέον γενικά για τους “Εβραίους”, δηλαδή για έναν λαό ή για ένα θρήσκευμα που χρήζει προστασίας και απαιτεί τον σεβασμό μας, αλλά για κάτι άλλο. Συγκεκριμένα, για ένα συγκροτημένο κράτος, αυτό του Ισραήλ, το οποίο έχει κυβέρνηση, εξωτερική πολιτική, στρατό, βόμβες, όπλα, τα οποία συμβαίνει αυτή την περίοδο να τα χρησιμοποιεί. Σήμερα δηλαδή το Ισραήλ (και όχι οι Εβραίοι γενικά) είναι ο ισχυρός πόλος, που έχει όλη την υποστήριξη, ελέγχει το παιχνίδι της ενημέρωσης και της πληροφόρησης, και διεκδικεί να έχει το μονοπώλιο του ανθρωπιστικού ενδιαφέροντος. Βεβαίως να έχει το ανθρωπιστικό ενδιαφέρον μας, όχι όμως το μονοπώλιο.

Συνεπώς, προφανώς και η κατάσταση σήμερα δεν είναι ίδια με το τί συνέβαινε στην προπολεμική Ευρώπη, ή έστω, κανείς οφείλει τουλάχιστον να αναρωτηθεί αν μπορεί να πιστεύει ότι είναι το ίδιο, πριν δείξει με το δάχτυλο την Ευρώπη και φωνάξει δυνατά “αντισημιτισμός” στην πρώτη ευκαιρία. Αν και καλό είναι να μην φωνάξει ούτε στη δεύτερη ούτε στην τρίτη όσο το Ισραήλ ρίχνει βόμβες, γιατί και δεν γίνεται πιστευτός και αδυνατίζει το νόημα της λέξης “αντισημιτισμός” που είναι μια πολλή σοβαρή κατηγορία.

Και στην τελική ας το κάνει, αν θεωρεί ότι πρέπει, αλλά πιο πριν θα έπρεπε να έχει κάνει το ίδιο σε άλλες περιπτώσεις, να έχει δείξει και να έχει φωνάξει “ισλαμοφοβία”, να έχει απαιτήσει από το Ισραήλ να σεβαστεί το διεθνές δίκαιο το οποίο παραβιάζει συστηματικά στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα, να έχει απαιτήσει από τον πολιτισμένο δυτικό κόσμο να βάλει φρένο στο καθεστώς Απαρτχάιντ του Νετανιάχου, να… να… να…

Γιατί τελικά, το πρόβλημα της Ευρώπης δεν είναι το ξύλο που έπεσε στο Άμστερνταμ. Αυτό είναι το χθεσινό σύμπτωμα, και παραμένει σύμπτωμα είτε το βαφτίσεις φορμαλιστικά πογκρόμ, αντισημιτισμό, είτε ότι άλλο θες. Το πρόβλημα στην Ευρώπη είναι η ακροδεξιά, η οποία αλλάζοντας μορφές και ατζέντες, μπορεί όχι μόνο να περιλαμβάνει αλλά και να προωθεί τον αντισημιτισμό και την ισλαμοφοβία, μπορεί αμέσως μετά να καταδικάζει τον αντισημιτισμό, μπορεί όπως έχουμε δει ακόμα και να υποστηρίζει φανατικά και έμπρακτα το Ισραήλ ενώ ταυτόχρονα μισεί θανάσιμα τους Εβραίους!

Γιατί γίνεται αυτό; Ε γιατί τώρα η Ευρώπη μισεί και φοβάται τους μουσουλμάνους περισσότερο από ότι μισεί και φοβάται τους Εβραίους, και μάλιστα αυτό για τους ίδιους λόγους που κάποτε μισούσε περισσότερο τους Εβραίους… Γιατί τους μουσουλμάνους τους έχει μέσα στις κοινωνίες της, σε αυτές τις κοινωνίες που κάποτε εκδίωξαν και εξόντωσαν τους Εβραίους που ήταν μέλη τους. Βεβαίως σήμερα κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει, και ευτυχώς, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι κοινωνίες αυτές έχουν πρόβλημα να το κάνουν κάποιες άλλες κοινωνίες, ή κράτη, και να τα υποστηρίζουν.

Και αυτό είναι που συντηρεί το μίσος, και το μεγεθύνει, και κάπως έτσι ο Αραβικής καταγωγής Ολλανδός πολίτης που διαφωνεί με αυτό πλακώνει στο ξύλο, σχεδιασμένα ή μη, τον πολίτη του κράτους του Ισραήλ που πήγε απλά να δει μπάλα ή να κατεβάσει σημαίες της Παλαιστίνης ή οτιδήποτε που δεν έχει σημασία. Και δεν έχει σημασία γιατί αυτό είναι απλά το αποτέλεσμα. Έχει ελάχιστη αξία το ποια είναι η αφορμή και ποιος την προκάλεσε σε σχέση με την μηχανική που το γεννά, και αυτή η μηχανική είναι ανεξάρτητη από το σε ποιο απόσπασμα θα επιλέξει βολικά να εστιάσει κανείς και πώς το βαφτίσει. Θες να το πεις “αντισημιτισμό”; θες να το πεις “οπαδισμό”; μήπως “ισλαμοφασισμό;”… Όλα λάθος είναι.

*Ο Χάρης Χεϊζάνογλου είναι αρχιτέκτονας