Τι συνέβη στη Θουριγγία και γιατί μας ενδιαφέρει;

Λέξεις: Αντώνης Γαλανόπουλος

Η Θουριγγία είναι ένα από τα 16 ομόσπονδα κρατίδια της Γερμανίας με πληθυσμό περί τα 2 εκατομμύρια. Στις εκλογές που έγιναν τον περασμένο Οκτώβριο το αριστερό Die Linke κέρδισε τις εκλογές με ποσοστό 31% και πήρε 29 στις 90 έδρες. Αναδείχθηκε, έτσι, για πρώτη φορά το μεγαλύτερο κόμμα της Θουριγγίας.

Ο Bodo Ramelow, ηγέτης του Die Linke στη Θουριγγία, ήταν ο εν ενεργεία πρωθυπουργός του κρατιδίου, με την υποστήριξη των Σοσιαλδημοκρατών και των Πρασίνων. Η Κόκκινη-Κόκκινη-Πράσινη συμμαχία τους είχε συγκεντρώσει το 2014 46 από τις 90 έδρες του τοπικού κοινοβουλίου. Στις τελευταίες εκλογές όμως η συμμαχία αυτή συγκέντρωσε 42 έδρες, καθώς παρά την άνοδο του Die Linke (+1 έδρα), το SPD έχασε 4 έδρες και οι Πράσινοι έχασαν 1.

Η αλλαγή-κλειδί στις εκλογές του Οκτωβρίου ήταν η άνοδος του ακροδεξιού AfD, το οποίο έφτασε στη δεύτερη θέση με 23,4% και 22 έδρες, κερδίζοντας 13 μονάδες και 11 έδρες σε σχέση με το 2014. To AfD ακολούθησε ακριβώς αντίθετη πορεία από το CDU, το κεντροδεξιό κόμμα της Άνγκελα Μέρκελ, το οποίο έχασε περίπου 12 μονάδες και 13 έδρες σε σχέση με τις εκλογές του 2014.

Κι εκεί που όλοι περίμεναν το σχηματισμό μιας κυβέρνησης μειοψηφίας, με δεδομένο όλα τα κόμματα στη μεταπολεμική Γερμανία ήταν κάθετα αντίθετα σε οποιαδήποτε συνεργασία με την Ακροδεξιά, στις 5 Φεβρουαρίου προέκυψε ως πρωθυπουργός της Θουριγγίας ένας κατ’ όνομα φιλελεύθερος με την υποστήριξη της Κεντροδεξιάς και της Ακροδεξιάς. Το φιλελεύθερο FDP είχε λάβει μόλις το 5% των ψήφων και 5 έδρες, αλλά στον τρίτο γύρο της διαδικασίας στο τοπικό κοινοβούλιο απέσπασε 45 ψήφους έναντι 44 του Bodo Ramelow, που υποστηρίζονταν ξανά από το Die Linke, το SPD και τους Πράσινους.

Η κατακραυγή ήταν μεγάλη και άμεση. Πολλοί υπενθύμισαν το γεγονός πως το κόμμα του Χίτλερ μπήκε για πρώτη φορά στο κοινοβούλιο και ανέλαβε κυβερνητικά καθήκοντα στο ίδιο κρατίδιο. Ο παραλληλισμός έγινε τόσο από τον ηγέτη του Die Linke στη Θουριγγία όσο και από τον Guy Verhofstadt επικεφαλής των Φιλελεύθερων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

“Den größten Erfolg erzielten wir in Thüringen. Dort sind wir heute wirklich die ausschlaggebende Partei.[…] Die Parteien in Thüringen, die bisher die Regierung bildeten, vermögen ohne unsere Mitwirkung keine Majorität aufzubringen.”

A. HitIer, 02.02.1930 pic.twitter.com/icDXFSKzC7

— Bodo Ramelow (@bodoramelow) February 5, 2020

What happened in #Thuringen is totally unacceptable. My response? Not in our name! pic.twitter.com/tdOgl2nN60

— Guy Verhofstadt (@guyverhofstadt) February 5, 2020

Τα κόμματα σε κεντρικό επίπεδο καταδίκασαν την τακτική αυτή συνεργασία και την εκλογή του φιλελεύθερου Kemmerich στην πρωθυπουργία της Θουριγγίας. Η καγκελάριος Μέρκελ χαρακτήρισε ασυγχώρητο λάθος την επιλογή του τοπικού CDU να στηρίξει υποψηφιότητα από κοινού με το AfD. Για μέγιστο σκάνδαλο έκανε λόγο το SPD και για εκτεταμένες συνέπειες το Die Linke. Μόλις η εκλογή έγινε γνωστή ξέσπασαν αυθόρμητες διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες.

Μετά από τις άμεσες αντιδράσεις από τη βάση, τα κινήματα, τα κόμματα και τον Τύπο, νωρίς χθες το μεσημέρι ο για μια νύχτα «φιλελεύθερος» Πρωθυπουργός της Θουριγγίας αναγκάστηκε να παραιτηθεί αλλά κυρίως αναγκάστηκε να θυμηθεί εκ των υστέρων ότι «οι Δημοκράτες χρειάζονται δημοκρατικές πλειοψηφίες». Απομένει να δούμε πως αυτό το παιχνίδι με τη φωτιά που έπαιξαν τόσο το κεντροδεξιό CDU όσο και το φιλελεύθερο κεντρώο FDP θα επηρεάσει τις νέες εκλογές.

Το γεγονός αυτό ήταν ιδιαίτερα σημαντικό γιατί έδωσε ρόλο ρυθμιστή στην ακροδεξιά, μετέτρεψε το AfD σε «kingmaker» για τον σχηματισμό κυβερνήσεων συνεργασίας ή την εκλογή πρωθυπουργών, έστω και σε τοπικό επίπεδο. Μια τέτοια εξέλιξη δεν μπορεί να θεωρηθεί ατύχημα ή στιγμιαίο λάθος.

Έσπασε ένα μεγάλο πολιτικό ταμπού, κατέρρευσε μια πολιτικό-ηθική συμφωνία των κομμάτων σε όλη τη μεταπολεμική ιστορία της Γερμανίας.

Όπως είπε η συμπρόεδρος του AfD: «ο αποκλεισμός μας δεν είναι πια επιλογή». Αυτός ήταν ο στόχος του AfD και για αυτό ένα κόμμα που ήρθε δεύτερο στις εκλογές στοιχήθηκε με ευκολία πίσω από την υποψηφιότητα του μικρού FDP. Κι αυτόν τον στόχο, ό,τι κι αν γίνει από εδώ και πέρα στη Θουριγγία, τον πέτυχε.

Η συνεργασία με το ακροδεξιό AfD δεν έγινε αυτή τη φορά, είναι όμως πια στη σφαίρα του δυνατού, του νοητού.

Γιατί άραγε να μας ενδιαφέρει τι έγινε σε ένα κρατίδιο της Γερμανίας;

Δεν υποστηρίζω ότι μπορούμε να μεταφέρουμε αυτούσιες πολιτικές εμπειρίες από ένα άλλο περιβάλλον στο ελληνικό ούτε ότι μπορούμε να κάνουμε ευθείες αναλογίες χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο. Μπορούμε όμως να παρακολουθούμε τις εξελίξεις, να προσπαθούμε να τις κατανοήσουμε και να αντλούμε χρήσιμα συμπεράσματα. Από την νίκη του Τζόνσον πρόσφατα στο Ηνωμένο Βασίλειο έως την κυβέρνηση συνεργασίας Συντηρητικών και Πράσινων στην Αυστρία ή από την άλλη την κυβέρνηση συνεργασίας Σοσιαλδημοκρατών και Podemos στην Ισπανία. Τα γεγονότα αυτών των ημερών στη Θουριγγία ανήκουν σε αυτή τη κατηγορία, έστω σε μικρότερη κλίμακα. Μας έδειξαν ότι υπάρχουν φιλελεύθεροι που προτιμούν τη συνεργασία με την Δεξιά και την Ακροδεξιά μπροστά στην ιδέα να κυβερνήσει η Αριστερά ή μια προοδευτική συμμαχία Αριστεράς-Σοσιαλδημοκρατίας-Πρασίνων.

Μας έδειξαν έναν από τους τρόπους κανονικοποίησης της Ακροδεξιάς.

Μας έδειξαν ότι πολλοί είναι φιλελεύθεροι στο όνομα, λιγότεροι όμως στη πράξη. Κι αυτό ξέρουμε καλά πως μας αφορά ιδιαίτερα στην Ελλάδα, όπου ένα περίεργο είδος ξενοφοβικού, υπερσυντηρητικού, ομοφοβικού «φιλελεύθερου» είναι η επικρατέστερη εκδοχή εγχώριου φιλελεύθερου πολιτικού.

Εδώ πρέπει να θυμηθούμε τον σπουδαίο Immanuel Wallerstein που μιλούσε, σε ένα κείμενό του που κυκλοφορεί και στα ελληνικά, για τον «εξαναγκασμό των φιλελεύθερων να είναι φιλελεύθεροι».

Τέλος, τα γεγονότα της Θουριγγίας μας δείχνουν την αξία συγκρότησης προοδευτικών μετώπων και συνεργασιών στο σημερινό πολιτικό περιβάλλον στην Ελλάδα και την Ευρώπη.