Τι θυμάσαι από την ζωή σου χωρίς smartphone;

Ανήκω σε μία μεταβατική γενιά που μπορεί να μην γεννήθηκε με το κινητό αλλά το internet και τα smartphones ήρθαν στην ζωή μας στην εφηβεία, όμως, προλάβαμε την ζωή χωρίς αυτά. Θυμάμαι στο δημοτικό, μιλούσα με τις φίλες μου στο σταθερό, απαγορευόταν ρητά να πάρουμε η μία την άλλη εν ώρα κοινής ησυχίας τηλέφωνο και περιμέναμε να πάει 17:30 για να τα πούμε. Μεγαλώσαμε με τις ταινίες της Disney σε βιντεοκασέτες, ακούγαμε CD και κατεβάζαμε τραγούδια στο mp3 πειρατικά. Οι γονείς μας όταν πηγαίναμε ταξίδια είχαν χάρτες στο αυτοκίνητο, ξέρεις εκείνους τους ξεθοριασμένους που είναι σκισμένοι στην μέση και με το ζώρι διαβάζονται.

Θυμάμαι τα πρώτα κινητά των γονιών μου, τα έχουμε σε ένα συρτάρι και τα φυλάμε σαν θησαυρούς. Κάτι χοντροκομμένες συσκευές με κεραίες που συνήθως Nokia. Προλάβαμε την εποχή που δίναμε ραντεβού μία συγκεκριμένη ώρα στο πάρκο και το αστείο είναι ότι ήμασταν όλοι εκεί. Έντονη ανάμνηση επίσης, η εύρεση λέξεων σε αγγλικά λεξικά, τότε που δεν υπήρχε το google μετάφραση. Θυμάμαι επίσης, στο δημοτικό να έχω πάντοτε τηλεκάρτα μαζί μου και ειδικότερα τις 22 ημέρες που πήγαινα κατασκήνωση για να επικοινωνώ με τους δικούς μου.

Σήμερα η ευκολία προς εύρεση αποριών ή λύσεων προβλημάτων αποτελείται από εφαρμογές και κουμπιά. Η ευκολία της επικοινωνίας, του να δεις τον άλλον όσο μακριά και αν είναι, το λεγόμενο google search, οι αμέτρητες εφαρμογές για μουσική, τα παιχνίδια, ακόμη και η χρεωστική σου κάρτα, η ταυτότητα σου είναι μέσα στο κινητό. Χωρίς αυτό αισθανόμαστε μισοί, χωρίς αυτό, δεν μπορούμε να υπάρξουμε ούτε καν για πέντε λεπτά, όταν νομίζουμε πως το έχουμε χάσει τρελαινόμαστε.

Καθ’ όλη τη διάρκεια του 21ου αιώνα, η χρησιμότητα των smartphones έχει αυξηθεί εκθετικά, αφού αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας για να παραμένουμε διαρκώς σε σύνδεση και επικοινωνία με τους γύρω μας.

Για την ιστορία

Το 1965, ο Eric Johnson δημιούργησε την πρώτη οθόνη αφής ελεγχόμενη με το δάχτυλο του χεριού. Το πρώτο κινητό τηλέφωνο, κυκλοφόρησε το 1973, η Motorola έγραψε ιστορία όταν δημιούργησε το πρώτο κινητό τηλέφωνο στον κόσμο. Ο μηχανικός της Motorola Martin Cooper δημιούργησε την επαναστατική συσκευή γνωστή ως «DynaTAC 8000X». Το DynaTAC 8000X ζύγιζε πάνω από ένα κιλό και είχε μήκος πάνω από εννέα ίντσες. Τα σημερινά τηλέφωνα ζυγίζουν μεταξύ 150 και 200 γραμμάρια. Το DynaTAC 8000X είχε διάρκεια μπαταρίας μόνο 30 λεπτών και χρειαζόταν είκοσι φορές περισσότερο χρόνο για να φορτιστεί.

Το 1983, τα κινητά γίνονται ευρέως προσβάσιμα. Το 1987, η Nokia-Mobira κυκλοφόρησε το πρώτο κινητό τηλέφωνο, το Mobira Cityman 900. Μόλις τη δεκαετία του 1990 τα κινητά τηλέφωνα άρχισαν να γίνονται δημοφιλή. Το 1992, η Motorola κυκλοφόρησε το International 3200, το πρώτο ψηφιακό κινητό τηλέφωνο. Το 1999, η Nokia κυκλοφόρησε το 7110 σε πολύ πιο προσιτή τιμή συγκριτικά με τα προηγούμενα μοντέλα (475 δολάρια). Μετά το 7110, τα κινητά τηλέφωνα άρχισαν να έχουν πιο προσιτές τιμές, καθιστώντας τα πιο προσιτά στο ευρύ κοινό. Το 1992 κυκλοφόρησε το πρώτο κινητό με οθόνη αφής.

Το είδος σύγχρονου smartphone, που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, εμφανίστηκε το 2006 με το LG Prada (ή LG KE850). Η LG ανακοίνωσε την επερχόμενη κυκλοφορία του Prada στα τέλη του 2006 και οι πωλήσις ξεκίνησαν τον Μάιο του 2007. Το 2007, όποτε και κυκλοφόρησε το πρώτο iPhone και μόλις ένα χρόνο αργότερα τα Ταχυδρομεία του Ηνωμένου Βασιλείου επινόησαν τον όρο «νομοφοβία» για να περιγράψουν τον φόβο του να πηγαίνεις χωρίς κινητό. Η εταιρεία μέχρι τότε, κατασκεύαζε κυρίως ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης, όπως το iMac και το iPod, όμως στα μέσα της δεκαετίας του 2000, η Apple έγραψε ιστορία με την δημιουργία του πασίγνωστου πια iPhone. Κανείς δεν ήξερε τότε ότι αυτή η σειρά smartphone θα γινόταν η πιο δημοφιλής παγκοσμίως.

Αλλά επειδή το αρχικό iPhone ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του, έγινε απίστευτα δημοφιλές. Σε μόλις ένα χρόνο, πουλήθηκαν πάνω από έξι εκατομμύρια συσκευές iPhone A1203.

Στο σήμερα, συχνές, είναι μελέτες που δείχνουν αυξανόμενα ποσοστά εθισμού στα smartphone ενώ επιστήμονες κάνουν λόγω για τις επιπτώσεις σε ψυχική και σωματική υγεία λόγω των κινητών τηλεφώνων. Ενώ συχνά όταν οι άνθρωποι χάνουν την σύνδεση τους στα κινητά τηλέφωνο εκφράζουν άγχος, ανησυχία και νευρικότητα, καθώς σε πολλές φάσεις ακόμη κι όταν ανήκουν σε μία παρέα θα υπάρξουν μερικά λεπτά στα οποία τα “μέλη” της παρέας θα κοιτάξουν τις οθόνες των κινητών. Πλέον η ζωή μας συσχετίζεται με δονήσεις και ήχους, ήχος email, ήχος messenger, ήχος instgram. Τόσο διαφορετικοί ήχοι που επικοινωνούν και συνδέουν διαφορετικά μηνύματα που δέχεται ο δέκτης από τον πομπό, είτε αυτός ο πομπός είναι ο εργοδότης, είτε οι προσφορές στο αγαπημένο μας κατάστημα, είτε οι φίλοι, είτε οι σχέσεις, είτε η κυκλοφορία ενός νέου κομματιού.

Στην πραγματικότητα σήμερα, το κινητό είναι ο σταθερός μας σύντροφος. Έχουμε διαρκώς επικοινωνία μαζί του, 24 ώρες το 24 ωρο, όταν βαριόμαστε, όταν τρώμε, όταν ξυπνήσουμε, στην δουλειά, στον δρόμο είναι παντού μαζί μας. Δεν το αποχωριζόμαστε έχει γίνει το δεύτερο χέρι μας, μας προσφέρει την ευκολία του και την ψυχαγωγία του κι εμείς το ευχαριστούμε με τις αναβαθμίσεις που του κάνουμε διαρκώς.

Η ζωή πριν τα smartphones

O Γιώργος είναι 44, θυμάται, την εξής έκφραση: «Ναι γεια σας, είμαι ο Γιώργος, ο φίλος του γιου σας. Μήπως είναι εκεί; Είχαμε ραντεβού για καφέ αλλά δεν ήρθε…» Πόσα τέτοια ραντεβού δεν έγιναν ποτέ. Πόσες σχέσεις δεν προχώρησαν ποτέ. Κι όλα αυτά επειδή δεν υπήρχε ένα πρόχειρο τηλέφωνο να ειδοποιήσεις τον άλλον ότι κάτι σου έτυχε και θα αργήσεις!

“Την εποχή χωρίς smartphone την βίωσα σχεδόν τα μισά μου χρόνια. Ήταν η εποχή που χτυπούσε στο σπίτι το σταθερό τηλέφωνο και τρέχαμε όλοι από τα δωμάτια να δούμε αν ζητούν εμάς. Κι ένα νεύμα στον ενδιαφερόμενο, του έδειχνε πως πρέπει να έρθει να μιλήσει. Ήταν η εποχή που ξέραμε από έξω δεκάδες τηλεφωνικούς αριθμούς επειδή έπρεπε κάθε τόσο να τους πληκτρολογήσουμε για να μιλήσουμε. Ήταν η εποχή που κλείναμε ραντεβού από την προηγούμενη ημέρα για να συναντηθούμε με τους φίλους ή τη σχέση μας. Που πάντα είχαμε κέρματα στη τσέπη ή τηλεκάρτες για κάποιο έκτακτο τηλέφωνο από τα περίπτερα ή σε ένα από χιλιάδες καρτοτηλέφωνα που υπήρχαν παντού. Η εποχή, αν ήσουν τυχερός και είχες χρόνο, που μπορεί να μπλεκόταν οι γραμμές και αντί να μιλήσεις με τον Μιχάλη, έμπαινε στη γραμμή μια άγνωστη φωνή και να γνωριστείτε από την αρχή.

Ήταν η εποχή που αν δεν λειτουργούσε το ρολόι σου, έπρεπε να πάρεις το 141 – δωρεάν – για να μάθεις τι ώρα είναι από μία ηχογραφημένη φωνή. Ήταν η εποχή που κάθε φορά που έβγαινε νέος κίτρινος τηλεφωνικός κατάλογος με όλα τα σταθερά τηλέφωνα, τρέχαμε να πάρουμε δυο τρεις να υπάρχουν στο σπίτι. Πόσα «πάρε το μηδέν» δεν έσωσαν καταστάσεις και παρεξηγήσεις τότε… Μέχρι και κάτι βλάβες θυμάμαι του ΟΤΕ (μοναδικός πάροχος τότε) που μπορεί και να κρατούσαν μέρες και εσύ να έπρεπε να είσαι χωρίς καθόλου τηλέφωνο. Καλά, ας μη μιλήσουμε και για εκείνους που ήθελαν νέα τηλεφωνική σύνδεση σε σπίτια και γραφεία. Στην καλύτερη έναν μήνα αναμονής και βλέπουμε… Δε ξέρω αν ήταν μία καλύτερη εποχή – ασφαλώς τα τηλέφωνα σήμερα είναι κάτι πολύ παραπάνω από τηλέφωνα – όμως, σίγουρα ήταν μία πιο αθώα εποχή, όταν όλοι μας προσπαθούσαμε να προσαρμοστούμε στα δεδομένα μίας τεχνολογίας που κάθε φορά που τη φτάναμε, αυτή έτρεχε μπροστά. Κάπου στα 20 μου, πηγαίνοντας στρατό, παίρνω το πρώτο μου κινητό για να μιλάω με τους δικούς μου. Η αρχή μιας άλλης εποχής. Η αρχή μιας άλλης ζωής που άφησε για πάντα πίσω την προηγούμενη των «μπλεγμένων γραμμών» και των αόριστων ραντεβού. Αυτό που πάντα ωστόσο θα μείνει ίδιο θέλω να πιστεύω, είναι η χαρά όταν ακούω τη φωνή δικών μου ανθρώπων. Είτε αυτές ήταν πίσω από μια γκρι συσκευή με καντραν, είτε είναι σήμερα από ένα iphone.”

Ο Κώστας είναι 29, λέει πως δεν θα μπορούσε να ζήσει την ζωή χωρίς smartphone. “Τόσο λίγα χρόνια πίσω κι όμως, λες και μιλάμε για μία εντελώς διαφορετική εποχή. Η ζωή χωρίς το smartphone είναι μια μακρά περίοδος την οποία δεν ξέρω αν θα μπορούσα να ξαναζήσω, όσο κι αν δεν με τιμά αυτό… Οι εφαρμογές, οι ευκολίες και η εύχρηστη λειτουργία τους, έχουν κάνει απαραίτητα τα smartphones για εμένα. Από το πιο δεδομένο -υποστηρίζουν άνετα και χωρίς να κολλάνε όλα τα social media-, μέχρι και το πιο σύνθετο, δηλαδή το γρήγορο μοντάζ ενός βίντεο που συχνά χρειάζομαι για τη δουλειά μου, με έχουν κάνει να αισθάνομαι ότι η ζωή μου αναβαθμίστηκε ποιοτικά. Πριν εμφανιστούν αυτά, βέβαια, η εντελώς διαφορετική ζωή μου περιλάμβανε πολύ περισσότερη συναναστροφή με ανθρώπους. Δεν ήταν τόσο διασκεδαστική η διαχείριση των άλλων κινητών, που περισσότερο χρησίμευαν για να μιλάς στο τηλέφωνο, να ανταλλάξεις sms, να ακούς μουσική κι άντε στο τσακίρ, να τερματίζεις κανένα παιχνίδι. Έτσι, δεν ήμουν κολλημένος στην οθόνη τους. Κοιτούσα από το παράθυρο στο λεωφορείο, αλλά και στα ταξίδια με το αυτοκίνητο από τη θέση του συνοδηγού, περπατούσα παρατηρώντας τα πράγματα γύρω μου και δύσκολα με αποσπούσε το κινητό από μια συζήτηση σε έναν χαλαρό καφέ με φίλους. Ξυπνούσα το πρωί και ζούσα αμέσως, δίχως να σκρολάρω για ώρες στα social κ.ο.κ. Τα smartphones, λοιπόν, άλλαξαν πολύ τα πράγματα. Ίσως όμως να με βοήθησαν να απομονωθώ λίγο περισσότερο, κάτι που μπορώ να πω ότι μου αρέσει. Σίγουρα πάντως, κάτι κέρδισα και κάτι έχασα…”

H Λεμονιά είναι 42 ετών και θυμάται την εποχή χωρίς smartphone στο εργασιακό περιβάλλον.

“Οι ρυθμοί ήταν πιο ήρεμοι, όταν τελείωνε η δουλειά τελείωνε πραγματικά, δεν είχες καμία ειδοποίηση να σε σηκώνει ή να σε διακόπτει από όπου κι αν είσαι για να ασχοληθείς με την δουλειά. Από την άλλη πλευρά, όλα είχαν πιο αργό και ανθρώπινο ρυθμό, σε προσωπικά ραντεβού, έδινες συγκεκριμένη ώρα και έπρεπε να είσαι εκεί. Αν τύχαινε κάτι και δεν μπορούσες να ενημερώσεις δημιουργούνταν ορισμένες φορές παραξηγήσεις. Για την δουλειά που κάνουμε, είχες πάντα μαγνητόφωνο και φωτογραφική μαζί σου, ενώ τώρα όλα τα εργαλεία τα έχεις στο κινητό του. Σε επίπεδο κοινωνικών επαφών, χωρίς κινητά, τα πράγματα ήταν καλύτερα, βρισκόσουν με την παρέα σου και ήσουν εκεί μαζί τους, αφοσιωμένος, δεν είχες να κοιτάς διαρκώς μία οθόνη. Δεν υπήρχαν οι αποσπάσεις του κινητού, ακόμη και στα οικογενειακά τραπέζια υπήρχε μία σταθερή επικοινωνία. Τα πράγματα χωρίς κινητά ήταν εντελώς διαφορετικά. Στα ερωτικά ραντεβού, έπρεπε να περιμένεις να χτυπήσει το σταθερού του πατρικού σου για να μιλήσεις με τους ενδιαφέρομενους. Δεν είχες χρόνο να επικοινωνήσεις μέσα από το τηλέφωνο, περίμενες από κοντά. Ότι είχατε να πείτε το λέγατε περισσότερο από κοντά και είχατε και περιορισμένο χρόνο. Όμως εκείνη την εποχή, πιθανόν να είχε κάποιος διπλή και τιπλή ζωή, χωρίς εσύ να το ξέρεις.”

Ο Ραφαήλ είναι 34 ετών θυμάται πως το πρώτο κινητό που έπιασε στα χέρια του ήταν το Nokia3210. “Ξεκινάω με παρένθεση, αλλά απαραίτητη. Το πρώτο κινητό που έπιασα στα χέρια μου ήταν το θρυλικό Nokia3210. Παρακαλητά στην αδελφή μου για να το πάρω και να παίξω φιδάκι. Εκεί απέκτησα πιστεύω τα πρώτα νεύρα.  Κλείνει η παρένθεση. Πώς ήταν λοιπόν η ζωή μας πριν τα κινητά; Ξέγνοιαστη. Τώρα κάθεσαι σε μια τηλεόραση μπροστά και παίζεις ποδοσφαιράκι στην τηλεόραση, τότε ξέσκιζες τα γόνατά σου στις αλάνες, όντας εσύ ο πρωταγωνιστής. Το ραντεβού δινόταν με το σχόλασμα. Στις 18:00 στην αυλή του σχολείου για μπάλα.  Αυτό ήταν. Έπρεπε όλοι να ήσασταν εκεί. Δεν ήξερες αν κάποιος θα λείψει, θα καθυστερήσει, δεν θα έρθει τελικά. Θα το μάθαινες την άλλη ημέρα ή αν μεσολαβούσε σαββατοκύριακο, από… βδομάδα. Έβλεπες τα παιχνίδια των ελληνικών ομάδων στην Ευρώπη, αλλά δεν μπορούσες να μάθεις σε real time τι κάνουν οι αντίπαλοι τους. Έτρεχες το επόμενο πρωί στα περίπτερα της γειτονιάς να δεις τα πρωτοσέλιδα που είχαν ήδη κρεμαστεί.

Ο Χρήστος είναι 40, και περιγράφει πως η μουσική συνδέθηκε με την προ-smartphone ζωή. “Η “αναλογική” ζωή με συντρόφευε 24/7 μέχρι τη Β’ Λυκείου, κάπου δηλαδή λίγο πριν το τέλος των 90’s. Παρόλα αυτά, τα πρώτα χρόνια ζωής με smartphone και αυτά “αναλογικά” ήταν, αφού δεν μιλάμε για “έξυπνα τηλέφωνα” με σύνδεση στο διαδίκτυο, αλλά απλώς για φορητές συσκευές για να πάρεις τον κολλητό ή τη “σχέση” σου, να στείλεις SMS και να παίξεις “φιδάκι” (αξεπέραστο “φιδάκι”, δεν τα φτιάχνουν πια έτσι τα κινητά).

Η “αναλογική” ζωή όμως ήταν και απόλυτα συνδεδεμένη με το “χεράτο digging”, το επιτόπιο ψάξιμο δηλαδή, και με τα walkman – μετέπειτα discman για να ακούς μουσική.

Η κυριότερη μνήμη μου είναι η εξής: Εγώ έφηβος, πρώτη, δευτέρα, τρίτη λυκείου, με σπυριά στα μούτρα και μαλλί αφάνα, να σχολάω από το σχολείο μεσημέρι Παρασκευής, και κάθε – μα κάθε – μεσημέρι Παρασκευής να καταθέτω το βδομαδιάτικο χαρτζιλίκι που μου έμεινε στα δισκάδικα στο Μοναστηράκι. Στον Ζαχαρία, στον Mr. Vinylio, στο 7+7. Χρόνια πριν γίνουν τα smartphones μια φυσική προέκταση των χεριών μας, μαθαίναμε μουσική από τον Ατλαντίς FM, τον Rock FM και την εκπομπή του Γιάννη Πετρίδη, και ακολουθούσαν οι ανάλογες “επενδύσεις” για αγορά CD.

 Οι εν λόγω αγορές δε, συνεχίστηκαν και στα φοιτητικά χρόνια παρά τα πρώτα δειλά βήματα του Napster, του Soulseek και των κατεβασμένων mp3 (που κατέβαιναν με ρυθμό χελώνας) και σταδιακά “έχτισαν” μια προσωπική δισκοθήκη που βρήκα μπροστά μου όταν ξεκίνησα να βάζω μουσική στο Club Decadence. Από Ημισκούμπρια και Radiohead, μέχρι Tool και Ξύλινα Σπαθιά. Με τον κολλητό Ηλία δε, είχαμε γυρίσει ένα διάστημα όλα τα δισκάδικα της Αθήνας αγοράζοντας όλη τη δισκογραφία της Siouxsie and the Banshees, ψάχνοντας για ένα τραγούδι που τελικά ήταν… άλλης μπάντας. Με το Shazam δηλαδή, μπορεί και να μην εκτιμούσα ποτέ τη Siouxsie στον βαθμό που την εκτίμησα.

Αναλογικά επίσης φτιάχναμε κασέτες για να αφιερώσουμε στα κορίτσια, compilations με αφιερώσεις γραμμένες στο χέρι, καιρό πριν τις λίστες στο Spotify.

Η αναλογική ζωή μου επίσης – όπως και πολλών άλλων που τώρα βρίσκονται γύρω από τα 40 – ήθελε εφήβους με μακριά μπουφάν να επισκέπτονται περίπτερα σε απομακρυσμένες γειτονιές για να αγοράσουν και να κρύψουν μετά, κάτω από το μπουφάν, τσοντοπεριοδικά της εποχής. Κάποιοι λίγοι είχαν Filmnet και το ζούσαν “προνομιακά” μετά τα μεσάνυχτα, άλλοι τυχεροί έπιαναν ΗΤΑ8 και λοιπά πειρατικά κανάλια που επιδίδονταν σε “εκπαιδευτική τηλεόραση” τις μεγάλες ώρες, άλλοι βολεύονταν με Εμμανουέλα και soft πορνό, μιας και η αναλογική εποχή ήταν σε κάθε περίπτωση, πολύ πιο “soft”.

Θυμάμαι επίσης να ρωτάω τους “ψαγμένους” μεγαλύτερους για μπαρ και καφέ για να πάω τις τότε κοπέλες που με ενδιέφεραν και ύστερα να το παίζω κι εγώ, local γνώστης.

Και θυμάμαι να πηγαίνω και σε βιβλιοθήκες για ακαδημαϊκή έρευνα – ευτυχώς αυτές υπάρχουν ακόμη, σε νέα εκσυγχρονισμένη εκδοχή, αλλά υπενθυμίζοντας σταθερά πως μόνο η μυρωδιά του βιβλίου θα μας σώσει.

Ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων.”