TikTok: Η νέα τηλεόραση

Ο σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού ενός σχολείου ξεκινά συναντήσεις με τα παιδιά της β’ και γ’ λυκείου. Η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από τις εξετάσεις, τα πανεπιστήμια και κάποια επαγγέλματα που θα μας απασχολήσουν στο μέλλον.

Ένας από τους μαθητές σηκώνει το χέρι:

«Θα μας μιλήσετε για τους influencer;»

Οι μαθητές θεώρησαν σημαντικότερη την ενημέρωση για τα έσοδα από τα προφίλ του TikTok, YouTube και Instagram. Τα επιχειρήματα τους με όρους αγοράς εργασίας δεν ήταν παράλογα. Κάθε άλλο, είχαν ρεαλιστική βάση. Ο καθένας από αυτούς, πλήρως ενημερωμένος λόγο της καθημερινής ενασχόλησης κυρίως με το νέο και πιο εθιστικό μέσο κοινωνικής δικτύωσης το TikTok, γνωρίζει πως όσα πτυχία και δεξιότητες και αν αποκτήσει δύσκολα θα φτάσει να έχει τα προνόμια και τα χρήματα που έχει κάποιος ο οποίος έχει εκατοντάδες ακόλουθούς στα social media και πληρώνεται από τις διαφημίσεις.

Οι όροι του παιχνιδιού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από την εποχή της παντοδυναμίας και του μονοπωλίου του Facebook έχουν αλλάξει.

Η αρχή έγινε με το Instagram που έδωσε νέες προοπτικές στον τομέα της διαφήμισης. Μέχρι που μια outsider εφαρμογή με το όνομα Musical.ly εξαγοράστηκε μετονομάστηκε σε TikTok και σκαρφάλωσε στο νούμερο ένα σε όλο το κόσμο. Τόσο εθιστική και καλά σχεδιασμένη που αρκετές κυβερνήσεις έχουν ξεκινήσει διαδικασίες για την απαγόρευση της. Η επιτυχία βασίζεται στον τρόπο που είναι σχεδιασμένη να λειτουργεί.

Ο χρήστης σκρολάρει ανάμεσα σε σύντομα βίντεο. Η διαδικασία είναι τόσο εθιστική που ειδικά οι νέοι δεν μπορούν να ξεκολλήσουν παρακολουθώντας για ώρες ολόκληρες. Η εφαρμογή δεν κάνει από μόνη της κάτι ιδιαίτερο εκτός από το να δίνει την ελευθερία στον καθένα να χρησιμοποιεί ήχο και εικόνα και να ανεβάζει το δικό του περιεχόμενο.

Αυτό είναι που κάνει το TikTok μοναδικό. Η εκμετάλλευση ερασιτεχνικών βίντεο φτιαγμένων από τους χρήστες. Ήρθε με λίγα λόγια την κατάλληλη στιγμή για να καλύψει ένα κενό των social media. Την δημιουργία και διαμοιρασμό κινούμενης εικόνας και τη χρήση περίτεχνου και προηγμένου αλγόριθμου που έχει την ικανότητα να εξατομικεύει τις προτιμήσεις και αυτομάτως να προτείνει βίντεο.

Το TikTok παρακολουθεί από την πρώτη στιγμή τον χρήστη, το γεωγραφικό του στίγμα και το πόσα δευτερόλεπτα στέκεται σε συγκεκριμένο περιεχόμενο. Όσο πιο πολλά βίντεο μιας θεματικής καταναλώνει, θα του προτείνει άλλα τόσα με παρόμοιο θέμα. Εμβόλιμα προτείνει άλλες θεματικές και διαφημίσεις για να δει την αντίδραση του. Ουσιαστικά τον δοκιμάζει – τον εκθέτει σε καινούργιο περιεχόμενο. Κάθε μια από αυτές τις δοκιμές καταγράφεται, έτσι που η εφαρμογή να συλλέγει πολλαπλά, διαφορετικά στοιχεία για τον κάθε ακόλουθο ατομικά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να βλέπει ο καθένας διαφορετικά πράγματα.

Αν κάποιος παρακολουθήσει την ροή στο TikTok ενός άλλου χρήστη μπορεί και να εκπλαγεί με το πόσο διαφορετικά πράγματα του προτείνει, κάποια από τα οποία μπορεί να μην γνώριζε ότι υπάρχουν και δεν θα προταθούν ποτέ στον ίδιο. Ακόμα και πλατφόρμες όπως το Netflix προτρέπουν τους συνδρομητές να καταγράψουν τις προτιμήσεις τους, για να μπορεί να προτείνει ταινίες και σειρές με βάση όσα έχει παρακολουθήσει κάποιος στο παρελθόν, δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο ένα προφίλ προτιμήσεων το οποίο θα βάλει πιο ψηλά κάποιες επιλογές ενώ άλλες δεν θα της εμφανίζει καθόλου.

Αυτή η διαδικασία δεν κάνει τίποτα άλλο από το να εξατομικεύει τις προτιμήσεις μας ως καταναλωτές. Ανάμεσα λοιπόν από το υλικό που προτείνει το TikTok, στις εμβόλιμες διαφημίσεις και στην τοποθέτηση προϊόντος καταγράφει πόσοι από τους χρήστες εγκαταλείπουν την εφαρμογή για να επισκεφθούν το site η το e-shop της διαφημιζόμενης εταιρίας.

Με απλά λόγια είναι μια περισσότερο τεχνολογικά προηγμένη τηλεόραση στην οποία ο χρήστης κάνει εθιστικό ζάπινγκ. Το TikTok είναι αυτό που τροφοδοτεί με ιδέες τις διαφημιστικές εταιρίες και δίνει υλικό στην τηλεόραση, το θέατρο και την μουσική βιομηχανία και όχι το αντίθετο.

Ερασιτέχνες μουσικοί υπογράφουν συμβόλαια και γίνονται σταρ έπειτα από μια πετυχημένη εμφάνιση στο TikTok που έγινε viral. Cult φιγούρες που εκτοξεύουν αυθόρμητες ατάκες γίνονται θέμα συζήτησης για μέρες, μέχρι φυσικά να ξεχαστούν. (Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το «Σκορπιός είναι για σένα» που αντιγράφηκε από τους πάντες και η εκτόξευση του φορητού ηχείου στην θάλασσα από ενοχλημένη επιβάτη σε πλοίο που έγινε το σενάριο για την πώληση ηχείων από μεγάλες αλυσίδες ηλεκτρικών).

Το TikTok φέρνει κοντά τους χρήστες, οργανώνει ταξίδια στα οποία αλληλοεπιδρούν όλοι μαζί φτιάχνοντας ένα μίνι ιδιότυπο reality, τους στέλνει να καλύψουν μεγάλα event και να τα παρουσιάσουν σε σύντομα περιγραφικά βίντεο. Δεν είναι τυχαίο πως όλα όσα κάλυπταν κάποτε τα παραδοσιακά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης τα έχει αναλάβει το TikTok.

Αστρολογία, μαγειρική, συμβουλές ψυχικής υγείας, θέματα ιατρικής φύσεως, μουσική, φροντίδα κατοικίδιων, χόμπι, γυμναστική και αδυνάτισμα,gaming, διακόσμηση, μεσίτες, αγορά και πώληση. Όλα υπάρχουν στο διαδίκτυο και εφαρμόζονται με μεγάλη επιτυχία. Δεν είναι τυχαίο που στην ύστατη προσπάθεια της να σταθεί ζωντανή η τηλεόραση προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τους influencer καλώντας τους σε εκπομπές, talk shows και προτείνοντας τους μια θέση σε παιχνίδια όπως το Survivor και το Big Brother έτσι ώστε οι ίδιοι να μοιραστούν αυτό το περιεχόμενο και από τους ψηφιακούς τους λογαριασμούς.

Η τηλεόραση, το ραδιόφωνο και οι εφημερίδες αφορούν όλο και λιγότερο την νέα γενιά. Δεν είναι λίγες οι φορές που όταν γίνεται αναφορά σε αυτά οι πιτσιρικάδες αντιδρούν σαν να ακούνε άγνωστες λέξεις.

Πλατφόρμες όπως το Netflix, HBO, Disney έχουν καλύψει την ανάγκη για θέαση σειρών και ταινιών.

Όλα τα υπόλοιπα τα έχει σαρώσει το TikTok.

Οι νέοι δεν καταναλώνουν απλά εικόνες από το κινητό, εκπαιδεύονται από πολύ νωρίς στο ρόλο του influencer. Στρωμένο έδαφος και αναγνωρισιμότητα με μικρότερο κόπο απολαμβάνουν τα παιδιά διάσημων σταρ για τα οποία είναι πιο εύκολο να αποκτήσουν γρήγορα ένα φανατικό κοινό το οποίο είναι αυτό που αγαπά και ακολουθεί και τους γονείς τους.

Λογαριασμοί γόνων τραγουδιστών και παρουσιαστριών έχουν χιλιάδες ακόλουθους χωρίς οι ίδιοι να ασχολούνται με το χώρο του θεάματος – όχι όλοι τουλάχιστον – διότι είναι αρκετοί που από μικρή ηλικία μετατρέπουν την ζωή τους σε ένα οικογενειακό reality τροφοδοτώντας το διαδίκτυο με εικόνες και ιστορίες από την προσωπική τους ζωή. Μητέρες και κόρες παραδίδουν μαθήματα μόδας και ομορφιάς, μπαμπάδες με γιούς κάνουν μαζί γυμναστική, ζευγάρια και οικογένειες μας ξεναγούν στα ταξίδια τους, άνθρωποι παρουσιάζουν την καθημερινότητα του κατοικίδιου τους είτε αυτό είναι σκύλος, γάτα η πίθηκος.

Σε αυτόν τον περίπλοκο και αλλόκοτο ψηφιακό κόσμο κάποιοι θα καταφέρουν να ξεχωρίσουν, κάποιοι όχι, ενώ κάποιοι άλλοι είναι διατεθειμένοι να κάνουν τα πάντα για να το πετύχουν.

Νεαρή ΤικΤόκερ στην Αμερική είδε τους ακόλουθους και τα views της να αυξάνονται την ώρα που κατέγραφε ζωντανά την σεξουαλική παρενόχληση που υφίσταται μια φίλη της. Εθίστηκε τόσο πολύ στην επιτυχία και την αύξηση χρηστών που δεν σταμάτησε να κινηματογραφεί τον βιασμό της κολλητής της. Δεν έτρεξε να ζητήσει βοήθεια και έγινε συνένοχη προκειμένου να χτίσει ένα πετυχημένο προφίλ. Δεν είναι η μόνη.

Υπάρχουν άνθρωποι που είναι διατεθειμένοι να υποστούν χλεύη, καυστικά σχόλια, τοξικότητα, προκειμένου να ικανοποιήσουν ένα κοινό που θα τους φέρει κέδρος και αναγνωρισημότητα έστω και αν αυτή γίνεται για τους λάθος λόγους. Δεν είναι λίγες οι φορές που έγινε γνωστό πως άνθρωποι έχασαν την ζωή τους μετά από ατύχημα την ώρα που προσπαθούσαν να αιχμαλωτίσουν μια περίτεχνη σκηνή στο κινητό τους, ή έχουν υποστεί τραυματισμούς, ψυχικά και σωματικά τραύματα προκειμένου να λάβουν μέρος σε challenge με την ελπίδα να αυξήσουν τους ακόλουθούς τους.

Αρκετές χώρες ανάμεσα τους και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν προβληματιστεί σχετικά με το πόσο εθιστικά και επικίνδυνα μπορεί να είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για του ανήλικους χρήστες οι οποίοι παρά τις απαγορεύσεις και τους περιορισμούς θα βρουν πρόσβαση σε όλες τις πλατφόρμες πολλές φορές και μέσα από τους λογαριασμούς των γονέων που και οι ίδιοι είναι πολλές φορές περισσότερο εθισμένοι από τα παιδιά τους και δεν ξεκολλάνε από το κινητό. Σε αρκετές χώρες έχει προταθεί η απαγόρευση συγκεκριμένων μέσων και σελίδων.

Πολλές φορές οι απαγορεύσεις αυτές κρύβουν και πολιτικές σκοπιμότητες. Οι περισσότεροι πολιτικοί καταλαβαίνουν την δύναμη του μέσου και στρέφονται στον ψηφιακό κόσμο. Στις τελευταίες εθνικές εκλογές κατά πολλούς οι λογαριασμοί των πολιτικών αρχηγών στο TikTok μπορεί να επηρέασαν την απόφαση των νέων για το ποιος είναι ο καταλληλότερος πολιτικός. Αρκετές αναλύσεις εστίασαν στο ποια επικοινωνιακή καμπάνια ήταν πιο πετυχημένη. Όλες τους έδειχναν τους πολιτικούς αρχηγούς σε καθημερινές στιγμές και αναδείκνυαν την ανθρώπινη πλευρά τους.

Οι χρήστες είδαν έναν διαφορετικό Μητσοτάκη, Τσίπρα και Ανδρουλάκη. Δεν άργησαν να τους μιμηθούν και οι υπόλοιποι πολιτικοί έτσι που σήμερα να μην υπάρχει σχεδόν κανείς που να μην έχει TikTok και να μην παρουσιάζει στο κοινό βίντεο με απλές καθημερινές στιγμές του αλλά και πολιτικές δηλώσεις και αποσπάσματα από εκπομπές και ομιλίες στην Βουλή.

Η ερώτηση λοιπόν εκείνου του μαθητή προς την σύμβουλο επαγγελματικού προσανατολισμού δεν ήταν τυχαία και καθόλου αστεία. Celebrity Influencer με παγκόσμια εμβέλεια κερδίζουν εκατομμύρια δολάρια το μήνα. Οι Έλληνες μπορεί να μην φτάσουν τη δημοφιλία τους αλλά τα διαφημιστικά συμβόλαια με εταιρίες που προτιμούν το TikTok για να προσεγγίσουν το νεανικό κοινό μπορεί να φτάσουν τα εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ.

Η ΑΑΔΕ έχει βάλει ήδη στο στόχαστρο εταιρίες και influencer προκειμένου να ελέγχει την εισροή και την μετακίνηση ψηφιακού χρήματος που μπορεί να διαφεύγει της εφορίας.

Τα ντύσιμο η κόμμωση και το μακιγιάζ ενός ηθοποιού και τραγουδιστή μπορεί κάποτε να δημιουργούσε νέες τάσεις. Σήμερα μπορεί να το κάνει ένας απλός άνθρωπος της διπλανής πόρτας στο TikTok, να γίνει viral και να είναι ο ίδιος η μόδα.

Σε μια εποχή που το κινητό είναι η προέκταση του σώματος μας, το κουβαλάμε συνέχεια μαζί μας, στο λεωφορείο, στο δρόμο, στο σχολείο, στην δουλειά, στο κρεβάτι πριν τον ύπνο, δύσκολα μπορεί κανείς να μην είναι μέρος του ψηφιακού σύμπαντος με ότι θετικό ή αρνητικό αυτό αναπαράγει.

Το κρίσιμο ερώτημα που περιμένει να απαντηθεί είναι κατά πόσο όλες αυτές οι δυνατότητες που ανοίγονται μπροστά μας ένα παραπάνω σήμερα που το ΑΙ είναι το νέο θέμα συζήτησης και ένα νέο εργαλείο δημιουργίας εύκολων εικόνων, ήχων και κειμένων, θα κάνουν την ζωή μας ευκολότερη καλύτερη και πιο δημιουργική ή θα μας αιχμαλωτίσουν περισσότερο από ποτέ σε ένα σύμπαν τοξικότητας και εξάρτησης σε μια ψεύτική ευμάρεια, σε ευφάνταστα σκουπίδια έτοιμα για εύκολη κατανάλωση;