Το δικαίωμα στη στέγη

Λέξεις: Λευτέρης Παπαγιαννάκης

Η συζήτηση για την στέγη και την κατοικία παραμένει στην Ελλάδα εξαιρετικά επίκαιρη και επείγουσα.

Οι τιμές των ενοικίων κυρίως σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη αλλά και άλλες πόλεις με τουρισμό αλλά και η έλλειψη διαθέσιμης στέγης κυρίως σε νησιά τουρισμού κάνουν πλέον επιτακτική την ανάγκη για μια εθνική πολιτική.

Είναι πλέον σαφές ότι ο υπερτουρισμός, το gentrification, το πρόγραμμα golden visa αλλά και οι ευκαιρίες που “βλέπει” η αγορά μετά την κρίση έχουν κοινωνικό κόστος και οικονομικό κόστος.

Ακόμα συζητάμε εάν η πρόσβαση στη στέγη και την κατοικία είναι ανθρώπινο δικαίωμα.

Έχουμε συνηθίσει να συζητάμε το θέμα με όρους Greek Dream, το ότι δηλαδή το χρέος της οικογένειας είναι να κληροδοτήσει στα παιδιά “ένα σπίτι”.

Η λογική της αντιπαροχής είναι μέρος αυτής της προσέγγισης μόνο που η δυνατότητα που δόθηκε σε πολλούς να γίνουν εργολάβοι δεν συνδυάστηκε με αντίστοιχο πολεοδομικό σχεδιασμό, με κάποιο πλάνο, μια ιδέα για το πως θέλουμε να είναι οι πόλεις.

Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η εκτός σχεδίου δόμηση η οποία άμεσα και έμμεσα είναι καταστροφική με όρους οικονομικούς, κοινωνικούς και πολεοδομικούς, αφού εάν κάποιος έχει 4 στρέμματα κάνει περίπου ό,τι θέλει.

Η απόκτηση ακινήτου ήταν σημείο αναφοράς και κεντρικό στοιχείο ανάπτυξης μέχρι την οικονομική κρίση. Την περίοδο αυτή ο κατασκευαστικός κλάδος βούλιαξε με τεράστιο κόστος.

Θα μπορούσαμε να είχαμε χρησιμοποιήσει την περίοδο της κρίσης ώστε να εφαρμοστεί μια πολιτική κατοικίας και στέγης με πραγματικό κοινωνικό πρόσημο.

Να ξαναδούμε τον τρόπο που διαχειριζόμαστε τις προκλήσεις του τουρισμού και του airbnb.

Υπάρχουν οικογένειες που διαθέτουν περίπου το 40% του εισοδήματος τους για την κάλυψη στεγαστικών αναγκών.

Κι όμως βγαίνοντας από την οικονομική κρίση και την πανδημία συνεχίζουμε ακριβώς από το σημείο που σταματήσαμε. Η λογική της ανάπτυξης μέσω της στεγαστικής αγοράς κυριαρχεί εκ νέου, τα ενοίκια απογειώνονται και οι δημόσιοι υπάλληλοι που πάνε σε νησιά δεν βρίσκουν σπίτι ή καλούνται να φύγουν όταν αρχίσει η τουριστική σεζόν.

Υπάρχουν πολλές ιστορίες καθημερινής τρέλας με δασκάλους να φεύγουν πριν τελειώσει η σχολική χρονιά ή να αρνούνται τον διορισμό τους λόγω έλλειψη στέγης. Γιατροί που δεν έχουν πού να μείνουν και νησιά να μένουν χωρίς βασικές υπηρεσίας υγείας και άλλα πολλά.

Ακόμα και οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης εντέλει θα είναι μια ακόμα χαμένη ευκαιρία, αφού το ζήτημα της στέγης αντιμετωπίζεται ως πάρεργο.

Προφανώς υπάρχουν πολλές πολιτικές επιλογές για την Πολιτεία και τις κυβερνήσεις στο ζήτημα της στέγης.

Ενδεικτικά

-αρμοδιότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης στα ζητήματα στέγης και κοινωνικής κατοικίας -αρμοδιότητα για την ρύθμιση του Airbnb ευρύτερα και όχι μόνο φορολογικά -να δοθεί στους δήμους η δυνατότητα να κατασκευάζουν κατοικίες ειδικά στα νησιά -κατάργηση της golden visa (υπάρχει και σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για κατάργηση του προγράμματος) -οριστική κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης

Η έλλειψη πολεοδομικού σχεδιασμού, η κακή χωροθέτηση, η άναρχη ανάπτυξη των πόλεων, οι ελλείψεις στο οικιστικό απόθεμα, ο υπερτουρισμός, οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης, δημιουργούν ένα περίπλοκο σκηνικό.

Το δικαίωμα στη στέγη είναι βασικό ανθρώπινο δικαίωμα και ως τέτοιο θα πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο του όποιου πολιτικού σχεδιασμού.

*O Λευτέρης Παπαγιαννάκης είναι Διευθυντής του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες