Το εύρημα στο λόφο

Το ΚΑΣ, σε μια συνεδρίαση που κατέληξε σε τελετουργία απαξίωσης, δεν απάντησε σε κανένα επιχείρημα. Δεν συμμετείχε σε κανέναν διάλογο. Λειτούργησε ως μηχανισμός επικύρωσης του ήδη ειλημμένου πολιτικού σχεδίου: την εγκατάσταση στρατιωτικού ραντάρ πάνω σε ένα λόφο που αποτελεί τοπίο της μνήμης, της αρχαιολογίας και της ίδιας της ζωής.

Στην Παπούρα δεν συναντάται απλώς μια γεωμορφολογία σπάνιας φυσικής ισορροπίας. Συγκλίνουν τα ίχνη ενός κόσμου που δεν επιβιώνει πια, αλλά συνεχίζει να μαρτυρεί. Κάθε ίχνος, κάθε κεραμική ψηφίδα, κάθε στρώμα, κάθε μεταγενέστερη χρήση της γης, αφηγείται τη βαθιά ιστορικότητα ενός τόπου που είναι πριν από εμάς και θα είναι μετά από εμάς. Η εγκατάσταση ραντάρ δεν είναι «απλή παρέμβαση», είναι η βεβήλωση του χρόνου.

Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, δημιουργημένο για να υπερασπίζεται τη μνήμη από τη βία του παρόντος, παραδόθηκε στο παρόν. Δεν είναι η πρώτη φορά που οι θεσμοί της πολιτιστικής προστασίας αυτοαναιρούνται. Όμως εδώ, το διακύβευμα δεν είναι απλώς το φυσικό και πολιτισμικό αποτύπωμα ενός λόφου, αλλά η ίδια η έννοια του πολιτισμού ως αντιστασιακής μορφής.

Γιατί ο πολιτισμός δεν είναι κενοτάφιο. Δεν είναι τελετουργικό αναπαραστάσεων. Είναι το άθροισμα των ρωγμών που αφήνουμε πάνω στην εξουσία. Είναι αυτό που δεν ανατινάσσεται, αυτό που ανθίσταται, αυτό που, ακόμη κι αν θαφτεί, αναδύεται και πάλι: ως αρχείο, ως ίχνος, ως κοινότητα. Κι η κοινότητα γύρω από την Παπούρα είναι κοινότητα φροντίδας, αντίστασης, μαρτυρίας. Δεν υπερασπίζεται έναν λόφο, υπερασπίζεται την ίδια τη δυνατότητα της αρχαιολογίας να σημαίνει κάτι σε έναν κόσμο που έχει απολυτοποιήσει την επιτήρηση.

Η τοποθέτηση ραντάρ στον λόφο δεν είναι απλώς αστοχία πολιτικής ή τεχνικής φύσεως. Είναι επιτελεστική πράξη κυριαρχίας. Εκεί που πριν υπήρχε ορίζοντας, τώρα θα υπάρχει έλεγχος. Εκεί που πριν υπήρχε τόπος προσευχής της γης, τώρα θα υπάρχει δομή επιτήρησης. Η Παπούρα γίνεται το δοκίμιο ενός κόσμου που χάνει τα όρια μεταξύ τοπίου και στρατοπέδου.

Η απάντηση δεν μπορεί να είναι νομική μόνο. Δεν είναι απλώς μια προσφυγή στο ΣτΕ ή μια συνέντευξη Τύπου. Είναι μια ριζική επιστροφή στην έννοια του κοινού. Η Παπούρα, όπως και κάθε ιερό τοπίο, είναι κοινό αγαθό, όχι στρατηγικό έδαφος. Δεν ανήκει στο κράτος. Ανήκει στη μνήμη, στη μορφή, στο βλέμμα των ανθρώπων που επέμεναν να σκάβουν, να μετρούν, να αφουγκράζονται.

Κι αυτοί οι άνθρωποι δεν σώπασαν.

Όταν η κυβέρνηση μιλά για «εθνική ασφάλεια», εμείς μιλάμε για υπαρξιακή ανυπακοή. Γιατί η Παπούρα, αν χαθεί, δεν θα έχει χαθεί ως «τοπίο». Θα έχει χαθεί ως επιχείρημα για μια άλλη Ελλάδα. Μια Ελλάδα όπου ο πολιτισμός δεν είναι προσάρτημα της γεωπολιτικής, αλλά η ίδια η μορφή της πολιτικής ως αναχαίτιση της βίας.

Δεν τελειώσαμε. Δεν αρχίσαμε ακόμα.

Η Παπούρα δεν ανήκει. Η Παπούρα είναι.

Και τίποτα που είναι, δεν εγκαθίσταται.

Αντιθέτως: σηκώνεται.

*Ο Μάνος Λαμπράκης είναι θεατρικός συγγραφέας, δραματουργός και μεταφραστής.