Το Κακό Κράτος μάλλον επιστρέφει

Ένα από τα πιο καλά εμπεδωμένα στερεότυπα, ένας από τους μύθους της κρίσης, που παγιώθηκε στην κουλτούρα μας, είναι ότι το κράτος στη χώρα μας απέτυχε. 

Αυτή η πρόταση είναι τόσο καλά στερεωμένη που δημιουργεί αυτόματα και ισχυρούς συνειρμούς. Στο άκουσμα για την «αποτυχία του κράτους», στο μυαλό του αναγνώστη θα έρχονται οι «τεμπέληδες» δημόσιοι υπάλληλοι, οι «παθογένειες» του δημοσίου τομέα, τα επιδόματα για ψήφους. Αυτοί που έχτισαν και χτίζουν καριέρες γύρω από αυτή τη γενικευμένη δυσπιστία του πληθυσμού, με δόσεις αλήθειας, προτείνουν άλλα αντίδοτα: «παραγωγικότητα και προκοπή», «αριστεία» και «αξιολόγηση», «χαμηλοί φόροι» και «καινοτομία».

Η σύγκρουση στις λέξεις έχει και κοινωνικές μορφές. Οι «συνδικαλιστές» που συμβολίζουν το δημόσιο, οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι επιχειρήσεις στον ιδιωτικό. Το «παρελθόν» και το «μέλλον». Οι «κηφήνες» και οι «καινοτόμες ιδέες» που δεν υλοποιήθηκαν εξαιτίας τους στερώντας μας τη χαρά. Με διαφοροποιήσεις στον τρόπο που εκφέρονται σε κάθε ομιλητή, είναι πάντα όμως αυτά τα δύο διχαστικά ίδια. 

Και τα τελευταία χρόνια νικούν για λόγους που εξηγούνται οι σημασίες εκείνες που συνδέονται με τις «επιχειρήσεις». Αν είναι μικρές ή μεγάλες βέβαια, καμία σημασία. Αν μολύνουν ή όχι, επίσης. Όπως και για το ότι το δημόσιο είναι έτσι όπως είναι επειδή κάποιοι επέλεγαν να το δομήσουν έτσι τελικά. Χωρίς πάντως καμία αναφορά στο αν το ζήτημα μπορεί να «σπάσει» σε δύο διαφορετικά ερωτήματα – την οργάνωση του κράτους, τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αποτελεσματικό και δημοκρατικό – που η κομματοκρατία έχει εμποδίσει, και όλα όσα το κράτος ως το δημόσιο συμφέρον συμβολίζει, την κοινωνική συνοχή, τις δράσεις για την ισότητα, με τη συμμετοχή των πολιτών.

Δείτε τη σημερινή κυβέρνηση μας, και το πρόγραμμα της τουλάχιστον πριν από την πανδημία. Δεν προέκυψε από τη μία μέρα στην άλλη. Δίπλα στην οικογένεια που μας διοικεί είναι παρόμοια πρόσωπα. Πηγαίνουν σε συγκεκριμένα σχολεία. Μαθαίνουν πανομοιότυπα πράγματα για τα οικονομικά του μέλλοντος και για αυτά του παρελθόντος που τα επιβεβαιώνουν στα συνέδρια που έχουν τους πόρους από τις «επιχειρήσεις» για να τα διοργανώσουν. Όταν είναι σίγουρη η ελίτ που σχηματίζεται για τις ιδέες της προσπαθεί να ξανά αλλάξει και τον τρόπο που θα μαθαίνουμε την ιστορία. Η οικονομία μας πχ. χρεοκόπησε από ένα πράγμα και αυτό είναι ο κρατισμός. Όλα τα δεινά μας από εκεί προέκυψαν. Οπότε μένει να αναρωτιέται κανείς για την «αθώα» ιδιωτική πρωτοβουλία στη χώρα και για το αν αυτό που εννοείται τελικά εδώ με τον κρατισμό είναι το δημόσιο συμφέρον ως κοινωνική συνοχή και ενεργή συμμετοχή των πολιτών ή οι χρόνιες παθογένειες της διοίκησης, η διαπλοκή, και οι μίζες.

Τέλος πάντων, ο διάλογος με επιχειρήματα θα διαπιστώσει τι υπονοείται με τον «κρατισμό» και αν έχει καμία βάση η επίθεση στα δημόσια πράγματα των τελευταίων δεκαετιών. Εδώ δεν θέλω να σας παρουσιάσω ακόμα ένα για το πόσο ρηχή και άδικη είναι αυτή η προσέγγιση του κρατισμού στα γεγονότα. Για το αν βασίζεται ή όχι σε μερικές αλήθειες. Συνήθως όμως, εκείνοι που θεωρούσαμε το δημόσιο ως τον πρώτο μοχλό για την ανάπτυξη χάναμε κατευθείαν. Έτσι, με έμφαση στην ιδιωτική οικονομία που θα είναι χωρίς ρυθμίσεις και πολλά εμπόδια, ήταν και όλος ο κόσμος. Πως θα γίνουμε εμείς Β. Κορέα όταν τα «εξυπνότερα» μυαλά της γενιάς μας έχουν ορίσει άλλες προτεραιότητες στα συνέδρια;

Ήρθε εκείνη η μοναδική στιγμή στην ιστορία που το αφήγημα ξαφνικά αποκτά κενά. Ο Πρόεδρος Biden, στο μεγάλο οχυρό της οικονομικής ορθοδοξίας της ελεύθερης αγοράς, επέλεξε τελικά να διαλύσει τον ακριβό και απάνθρωπο τοίχο με το Μεξικό, να επιβάλλει φόρους στον ακραίο πλούτο και στους ρύπους και το καλύτερο… να ρίξει 2 τρις σε 10 χρόνια στην οικονομία, συν 2 για την άμεση αντιμετώπιση των συνεπειών  της πανδημίας. Που; Μεταξύ άλλων, σε δημόσιες επενδύσεις για δρόμους και λιμάνια, για την υγεία, την κοινωνική πρόνοια, την επανεκπαίδευση εργαζομένων, τον πράσινο μετασχηματισμό κ.α. 

Θα καλύψουμε στο μέλλον το πώς θα συμβεί αυτό. Θα το πλαισιώσουμε και με επιχειρήματα. Θα το συγκρίνουμε με την Ελλάδα. Για το πώς η κατάσταση στη χώρα μας είναι πολύ διαφορετική. Για το πώς θα σχεδιαστεί τελικά αυτό που ανακοινώθηκε πολύ καθυστερημένα, και καθυστερεί ακόμα περισσότερο, το Σχέδιο Ανάκαμψης με τα 60δις(;). Εδώ σχολιάζουμε μόνο την είδηση και τις συνέπειες της στην ιδεολογία.

Εμένα, θα πω εδώ μόνο προς το παρόν, μου έκανε κάτι αυτή η δημόσια δαπάνη για τα λιμάνια, τα αεροδρόμια, τις γέφυρες και τους δρόμους. Επειδή μου έρχεται στο μυαλό, ως κάτοικου Θεσσαλονίκης, ότι εκτός από μία μίζερη γραμμή, δεν υπάρχουν πλοία να με συνδέουν με τα νησιά ή οι υποδομές στην πόλη αλλά υπάρχει παράλληλα ένας σκασμός νέοι μηχανικοί άνεργοι να βρίσκουν δουλειές σε χώρες με δημόσιες επενδύσεις που δεν παρακαλούν το «θαύμα» της ανέργεσης πολυκατοικιών για υπενοικίαση για να σωθούν.

Ως ανθρώπου με καταγωγή από τη Φλώρινα, δεν υπάρχουν τρένα από και προς την έδρα της Περιφέρειας, την Κοζάνη. Ότι εκεί κλείνουν τα εργοστάσια, έχουν φύγει όλοι οι νέοι, ακόμα και οι συνταξιούχοι, και το πλάνο είναι να καλυφθούν όσα χάθηκαν με «ιδιωτικές» επενδύσεις από εδώ και εκεί όταν φτιαχτεί το πλαίσιο για να «επιταχυνθούν». Που ανάθεμα αν επενδύουν ή έχουν να επενδύσουν σε καινοτόμες παραγωγές. Αφού όλη η καινοτομία βρίσκεται και δεν θα την αφήσουν να φύγει από το εξωτερικό. Σε μία περιοχή, ξανά λέω, χωρίς λογική σύνδεση με τη χώρα και καμία  με τους γείτονες της.  

Για να μην πω και το εξής. Μετά από 10 χρόνια κρίσης, ραγδαίας ύφεσης, συρρίκνωσης του κύκλου δραστηριοτήτων του δημοσίου, χαμηλών επιτοκίων που όμως δεν οδήγησαν σε αυξήσεις δανεισμού για ιδιωτικές επενδύσεις, με την απαισιοδοξία για το μέλλον στα ύψη, εν μέσω άθλιας πανδημίας, υπάρχουν ελλείψεις στα δημόσια νοσοκομεία. Και άνεργοι πτυχιούχοι γιατροί. Ή ελλείψεις παντού και προβλήματα σε υποδομές σχολείων. Ακόμα και καθυστερήσεις στο μόνο πράγμα που συντηρεί σήμερα τη ζήτηση εκτός από τους τουρίστες – οι συνταξιούχοι (εκείνοι που κατάφεραν στον υποστελεχωμένο ΕΦΚΑ, να πάρουν δηλαδή σύνταξη τελικά…). Και χρήματα διατίθενται ακόμα στην εκκλησία, και στην αστυνομία, επειδή λέει είναι «προγραμματισμένα».

Τι να λέμε τώρα όμως για αυτό τον ιδεοληπτικό και δύσκαμπτο προγραμματισμό. Αναλυτικά θα τα αναπτύξουμε όλα όπως πρέπει σιγά σιγά στην πορεία, βάζοντας και αυτό που λείπει στο συλλογισμό μας ως εδώ, το πώς το κράτος μπορεί και πρέπει να εκδημοκρατιστεί. Να πούμε μόνο κάτι για το πρόγραμμα του Biden και για το πώς ήρθε στα πράγματα αυτή η παράλογη στο παρελθόν ιδέα.

Μην απατάστε. Δεν το σκαρφίστηκε ο Biden μόνος του. Δεν υπάρχουν μεσσίες στην πολιτική. Ο Biden είδε τη δυναμική των νέων κινημάτων, και υπέγραψε ένα πρόγραμμα διοίκησης με την αριστερή πτέρυγα του κόμματος του, την οποία συμβόλιζε ο πεισματάρης σοσιαλιστής Sanders, που είχε ξεκινήσει ως «λαϊκιστής» για τους αντιπάλους του. Μάλιστα χωρίς τον τελευταίο δεν θα νικούσε. Και ο τελευταίος πείσθηκε σε μερικές υποχωρήσεις για να διεκδικήσει ακόμα περισσότερα την επόμενη μέρα, όπως ακριβώς τα κέρδισε. Με δυναμική αντιπολίτευση μέσα και έξω από τους θεσμούς, στις κοινότητες και τους δρόμους. Και με τους νεολαίους που μόνο αυτός κατάφερε να κινητοποιήσει στο προσκήνιο. Μαζί και με τους ανθρώπους που περισσότερο απόλους σηκώνουν τα βάρη για το λαμπρό μέλλον των ιδιωτικών επενδύσεων που ποτέ δεν έρχονται όμως, τους εργάτες, που όλο και περισσότερο σήμερα η νέα διοίκηση τους καλεί να γυρίσουν, επιτέλους, στα συνδικάτα τους… Μια διαδικασία που τελικά κράτησε δέκα χρόνια και απαιτούσε συγκρούσεις, συμπράξεις, και την ενέργεια των νέων κινημάτων.

Το δικό μας μυωπικό και ακραίο κέντρο και η ελίτ του που τάχα θα εκσυγχρονίσει την Ελλάδα ελπίζουμε να μάθει κάτι από αυτή την ιστορία, παρά το γεγονός ότι η δημοσιονομική εξάρτηση της χώρας περιθώρια δεν αφήνει. Να το μάθει στο επίπεδο των ιδεών, μία πολύ καλή αρχή, για να αυτοσυγκρατηθεί λίγο στην αποθέωση των φίλων της που κατά προτεραιότητα χρηματοδοτεί και με τους οποίους πηγαίνει στα ίδια και τα ίδια ιδιωτικά σχολεία ανακυκλώνοντας παρόμοιες ιδέες. Να μάθει ας πούμε ότι το κακό Κράτος επέστρεψε για να επενδύσει, και να ξεκινήσει να το οργανώνει πάλι, και με διαφάνεια, κατά προτεραιότητα. Το αν θα ξανά σώσει τον καπιταλισμό, είναι μία άλλη συζήτηση. Χωρίς εκτεταμένες παρεμβάσεις του κράτους, με νέα μυαλά, και με μαζικές προσλήψεις, η κοινωνία δεν θα βρει πάντως ούτε τη μισή ανακούφιση, που τόσο έχει ανάγκη σήμερα…