Το μάθημα της διπλής εκλογικής αναμέτρησης

Για να μπορέσουμε να αναλύσουμε, να κατανοήσουμε και να διδαχθούμε από τις διπλές εκλογές του 2023 θα πρέπει να επιστρατεύσουμε μια σειρά διερευνητικά εργαλεία και πλαίσια. Τα αναλυτικά εργαλεία που εξηγούν τη μεγάλη διαφορά μεταξύ πρώτου κόμματος και αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι σίγουρα διαφορετικά από τα εξηγητικά εργαλεία που ρίχνουν φως σε όσα συμβαίνουν στα λεγόμενα μικρά κόμματα.

Στη δική μου αντίληψη στην πρώτη περίπτωση θα πρέπει να αναζητήσουμε στοιχεία που επιβεβαιώνουν την επιτυχία και την συμβατότητα του δια του λόγου κατασκευασμένου διακυβεύματος. Σε αυτή την περίπτωση το πρώτο μας εργαλείο θα πρέπει να είναι η αποτελεσματικά στοχευμένη επικοινωνία και ο επιδραστικός πολιτικός λόγος που περιλαμβάνει όχι μόνο τους ρηματικούς πόρους των τριών πρώτων κομμάτων αλλά και την επιτελεστικότητα τους. Θα πρέπει να δούμε δηλαδή όχι μόνο τι όρισαν ως διακύβευμα και πως το αφηγήθηκαν αλλά και το τι έκαναν προς την υπόδειξη μιας λύσης στο διακύβευμα που πρόκριναν.

Σε αυτό το πλαίσιο είναι ολοφάνερο πως το κόμμα που νίκησε διέθετε μια στιβαρή επικοινωνιακή στρατηγική που θεράπευσε ή άμβλυνε το πλήθος των λαθών που έκανε κατά το χειρισμό των διακυβερνητικών προβλημάτων που αντιμετώπισε. Το πρώτο κόμμα έκανε μια προεκλογικη καμπάνια με επαγγελματισμό και στοχοπροσήλωση που δεν άφησε χώρο για προσωπικές στρατηγικές. Στην επιτυχία συμβάλλει πάντα και η συγκολλητική ουσία της κυβερνησιμότητας που προσδίδει στο κόμμα που κυβερνά πολιτικά εργαλεία πολύτιμα σε τέτοιες εκλογικές στιγμές.

Από την άλλη το δεύτερο κόμμα κινήθηκε με τη λογική του ώριμου φρούτου, με πολλές προσωπικές πινελιές των στελεχών του και με ένα επικοινωνιακό πληθωρισμό που δεν ήταν συμβατός με τον κόσμο που έψαχνε λόγο για να το ψηφίσει. Είναι χαρακτηριστικό πως ακόμη και το θέμα της Ροδόπης που εργαλειοποιήθηκε από το πρώτο κόμμα ξεκίνησε μετά από αναρτήσεις στελέχους του δεύτερου κόμματος στην περιοχή, τέτοιοι μικροί εμφύλιοι των στελεχών του δεύτερου κόμματος ανά νομό στοίχισαν σε αποτελεσματικότητα. Οι προσωπικές στρατηγικές και η πολυσημία τους συνδυασμένη με την απειρία της τηλεαστέρος επικοινωνιακής στρατηγίνας που έκανε για πρώτη φορά εκλογές οδήγησαν σε μια σύγκρουση του δεύτερου κόμματος με την πραγματικότητα, σφοδρή και άκρως προβληματική. Ακόμη και στο ενδιάμεσο διάστημα μεταξύ εκλογών Μαίου και Ιουνίου οι διορθώσεις και οι διευθετήσεις έδειχναν πως το μήνυμα δεν είχε ληφθεί. Τέλος, το τρίτο κόμμα δεν κατάφερε να κάνει το άλμα που επιθυμούσε καθώς δεν κατάφερε να αποτυπώσει με σαφήνεια τι σημαίνει μια ψήφος προς αυτό.

Όσο αφορά το εξηγητικό πλαίσιο για την επίδοση των μικρών κομμάτων που κινούνται στο όριο του 3% φαίνεται πως η λογική της χαμένης ψήφου έχει εξατμιστεί. Υπάρχει ένα σημαντικό κομμάτι του ελληνικού εκλογικού σώματος που αδυνατεί να διανοηθεί την αποχή ως διαμαρτυρία και επιλέγει την ψήφο στα μικρά κόμματα. Αυτό ίσως να είναι ένα από τα κέρδη του πειράματος της απλής αναλογικής των εκλογών του Μαΐου που έμεινε και για τις εκλογές του Ιουνίου. Σε αυτό το πλαίσιο φαίνεται πως αριστερόστροφα μικρά κόμματα δεν κατάφεραν να ενισχυθούν και κερδισμένοι είναι κομματικοί σχηματισμοί με σαφέστατο προσανατολισμό στον εθνικισμό, την διαμαρτυρία, την αντι-παγκοσμιοποίηση, τη θεοκρατία και τη συνωμοσιολογία.

Αυτό που ενώνει τις εξηγητικές απόπειρες είτε για την κορυφή είτε για την ουρά των εκλογικών αποτελεσμάτων είναι η απώλεια 2,5 εκ ψηφοφόρων από την εκλογική διαδικασία την τελευταία εικοσαετία. Η ευθύνη για αυτό δεν είναι μόνο όσων (δημοσιογράφων και πολιτικών) αυτά τα χρόνια καλλιέργησαν την άποψη ότι «όλοι είναι ίδιοι» και τίποτα δεν αλλάζει με τις εκλογές αλλά και των νομοθετών που ανέχονται την προαιρετική ψήφο ενώ στο σύνταγμα η ψήφος είναι καθολική και υποχρεωτική.

Από τις εκλογές του 2004 και έπειτα δεν υπάρχει υποχρέωση να αποδείξει κάποιος την αδυναμία του να προσέλθει στην κάλπη είτε λόγω χιλιομετρικής απόστασης είτε λόγω ασθένειας. Αυτό το «θεσμικό ελάττωμα» που κανείς δεν υπογραμμίζει και κανείς δεν αναστοχάζεται για το αποτέλεσμα του ίσως να είναι ένα εξηγητικό κλειδί για όσα συμβαίνουν στην χώρα μας.

*Ο Θωμάς Σιώμος είναι Διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ – Δημοσιογράφος