Το «νοικοκύρεμα» του Πανεπιστημίου θίγει πρωτίστως τις γυναίκες

Λέξεις: Δημήτριος Ακριβούλης

Οι φοιτητές μου (στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας) γνωρίζουν ότι δεν εκτιμώ ιδιαίτερα τις ποσοτικές αναλύσεις. Τρελαίνομαι όταν η δημοκρατία και η δικαιοσύνη μπαίνουν σε κουτάκια, όταν η ελευθερία και η ισότητα αναπαρίστανται γραμμικά, όταν η ευτυχία υπολογίζεται αριθμητικά. Όταν μάλιστα τύχει να μιλήσουμε στην τάξη για το φύλο, θυμίζω στις κυρίες μου ότι οι σπουδές φύλου δεν αφορούν μονάχα τις γυναίκες, καθώς και ότι η γυναίκα δεν είναι μια καθολική κατηγορία. Ούτε όλες οι γυναίκες είναι ίδιες ούτε είναι μόνον γυναίκες. Και όταν μου μιλούν για τον υποτιθέμενα φιλειρηνικό τρόπο των γυναικών στην πολιτική (κι εφόσον το ακροατήριο το επιτρέπει), τις λέω ότι δίχως γυναίκες ούτε Πολιτισμός ούτε Πόλεμος. Οι αριθμοί όμως είναι πάντα αμείλικτοι. Για αυτό και τις/τους λέω μαζί με την ποιοτική ανάλυση, δίπλα στη θεωρία, να έχουν και μια (έστω πρόχειρη) ποσοτική, για να ελέγχουν όχι την πραγματικότητα αλλά τον εαυτό τους. Όσο κριτική και να είναι η οπτική μας, όσο ευαίσθητη και αν είναι η έρευνά μας απέναντι σε ομάδες που έχουν φιμωθεί ή καταπιεστεί, θα υπάρχει πάντα κάποια ή κάτι που θα μας διαφεύγει.

Χθες βράδυ λοιπόν αργά το μάτι μου στάθηκε λίγο παραπάνω σε κάποια στατιστικά του Τμήματός μου σχετικά με τους λεγόμενους «λιμνάζοντες» ή «αιώνιους φοιτητές», τυπικώς της λεγόμενης υπερεξαετούς φοίτησης, τεχνικώς >ν+2, αυτούς που «τα έχουν φορτώσει στον κόκορα», τους «φοιτητοπατέρες», τους «ρεμπεσκέδες».

Ιδού τι διαπίστωσα (ποσοτικώς):

1. Ο αριθμός των φοιτητών με κανονική διάρκεια σπουδών [4 (ν) έτη] ακολουθούσε μια ραγδαία πτώση μέχρι το ακαδημαϊκό έτος 2015-16, ενώ στη συνέχεια άρχισε να ανακάμπτει. Η γραφική αποτύπωση των συνεπειών της οικονομικής κρίσης στην πορεία των σπουδών των φοιτητών μου ήταν πράγματι εντυπωσιακή.

2. Παρά την παραπάνω ανάκαμψη, ωστόσο, ο αριθμός των φοιτητών υπερεξαετούς (>ν+2) φοίτησης συνέχισε απτόητα την άνοδο και μετά το 2015-16. Κάτι δεν πήγαινε καλά. Συνέχισα λοιπόν την ποσοτική ανάλυση σε μεγαλύτερο βάθος.

3. Προχωρώντας στη γραμμική αποτύπωση της έμφυλης ανάπτυξης των εγγεγραμμένων κατ’ έτος σπουδών και διάρκεια φοίτησης σε εύρος πενταετίας (2013-14 έως 2017-18), διέκρινα καταρχάς μια σταδιακή μείωση της παρουσίας φοιτηττου αρσενικού φύλου στις κατηγορίες της εξαετούς και υπερεξαετούς φοίτησης (ν+2 και >ν+2).

4. Μόλις απομόνωσα τα στοιχεία της υπερεξαετούς φοίτησης, τα αποτελέσματα με τρόμαξαν. Στο συνολικό εύρος της πενταετίας και στην κατηγορία των λεγόμενων «αιώνιων φοιτητών», το ποσοστό του θηλυκού φύλου κατ’ έτος σπουδών αυξήθηκε σταθερά από 60,94% σε 67,38%, ενώ αντίστροφα το αντίστοιχο ποσοστό του αρσενικού φύλου μειώθηκε σταθερά από 39,06% σε 32,62%.

Η σταδιακή λοιπόν ανάκαμψη των τελευταίων ετών αφορά περισσότερο την πορεία της διάρκειας φοίτησης στο αρσενικό φύλο παρά στο θηλυκό. Με απλά λόγια, οι φοιτήτριές μου όχι μόνον επλήγησαν περισσότερο από την οικονομική κρίση, αλλά αντιμετωπίζουν μεγαλύτερη δυσκολία ή ουσιαστική αδυναμία να επανέλθουν στην πολυπόθητη πλέον «κανονικότητα».

Δεν είναι υπερβολικό να εικάσουμε ότι οι λόγοι που εξηγούν αυτή την αδυναμία συνδέονται με τις ευρύτερες οικογενειακές και κοινωνικές συνθήκες, τις αυξημένες απαιτήσεις ή προσδοκίες που αυτές συνεχίζουν να γεννούν για το θηλυκό φύλο, τη δυσκολία εύρεσης εργασίας κτλ.. Και όλα αυτά εν μέσω κρίσης και στον απόηχό της. Ο έμφυλος προσδιορισμός αυτών των αντίρροπων τάσεων πάντως αμφισβητεί σοβαρά την κοινότοπη πλέον ταύτιση των «λιμναζόντων φοιτητών» με την αδιαφορία ή την ασυνέπεια.

Δεν έχω προφανώς εικόνα για το τι συμβαίνει στα υπόλοιπα Τμήματα της χώρας. Εικάζω μόνον ότι δεν θα είναι πολύ διαφορετική και εύχομαι οι καλοί συνάδελφοι να επεκτείνουν σε ανάλογο βάθος την αξιολογική τους έρευνα. Το θηλυκό φύλο δεν υπερτερεί αριθμητικά μόνον στο Τμήμα μου, ούτε η κρίση έπληξε μονάχα το ΒΣΑΣ. Στο Τμήμα μου πάντως πρόκειται περισσότερο για «λιμνάζουσες φοιτήτριες» («φοιτητομάνες», εφόσον επιμένετε) και η αναλογία 7 προς 3 (Θ/Α) είναι σημαντική, άκρως ανησυχητική και αυξάνεται.

Όλα τα παραπάνω βέβαια δεν ισχύουν μόνον σε μία περίπτωση: αν δεχθούμε ότι η ασυνέπεια και η αδιαφορία είναι γένους θηλυκού. Δεν ξέρω τι θεωρεί η Υπουργός, όμως εγώ αντιστέκομαι στο επικίνδυνο συμπέρασμα. Προτού λοιπόν επικροτήσετε το «νοικοκύρεμα» του Πανεπιστημίου και των σπουδών σας, κυρίες μου, έχετε κατά νου ότι αυτό θίγει πρωτίστως ΕΣΑΣ, τις γυναίκες. Κι αν σας προβληματίζει πως μια γυναίκα εισηγείται μια διάταξη που θίγει καταρχήν τις γυναίκες, θυμηθείτε αυτό που σας είπα ήδη: Ούτε είναι όλες οι γυναίκες ίδιες ούτε είναι μόνον γυναίκες.