Το πένθος σε μια αμήχανη εποχή

Διάβαζα τις προηγούμενες μέρες τη Νιόβη της Κατερίνας Μάτσα (Εκδόσεις Άγρα) για το πώς δομείται και τι προεκτάσεις έχει το αδύνατο πένθος στην εποχή της πανδημίας.

Αυτό το πλεκτό με την αρχαία και τη σύγχρονη Νιόβη, στη μία άκρη ερμηνεύει το θάνατο κοινωνιολογικά, την ιδέα, το συμβάν και το πώς το βίωναν πολύ παλαιότερα, πώς το βίωναν πριν την πανδημία και πώς τώρα οι κοινωνίες. Κατόρθωναν κάποτε έναν συμβιβασμό, αλλά όχι με την έννοια ενός πρόχειρου και οδυνηρού χωνέματος, αλλά με μια διαδικασία λυτρωτική που είναι το πένθος, διαδικασία που αν δεν γίνει πετρώνει τον ζωντανό και έτσι το συνδέει με την άλλη άκρη του πλεκτού την ψυχολογική, που μετά τον βιδώνει να ζει με τους νεκρούς του.

Αυτό το αδύνατο πένθος στις μέρες μας ενέχει ακριβώς αυτή την αντίστροφη αρνητική χροιά του συμβιβασμού.

Άνθρωποι πεθαίνουν μόνοι τους σε θαλάμους, σε κρεβάτια απομονωμένοι από ένα τελευταίο ανθρώπινο χέρι έστω και ενός γιατρού. Μεταφέρεται το πτώμα τους σε φορτηγά, σε ειδικές “συσκευασίες” για την προστασία των ζωντανών. Θάβονται ή καίγονται ομαδικώς. Φεύγουν ολομόναχοι με περιορισμένο αριθμό ατόμων, όρια βαθμού συγγένειας και αν.

Χάνουν την έννοια του τεθνεώτος και γίνονται αριθμοί σε μια λίστα, που μακάρι να μην υπήρχε, γίνονται ακόμη και όταν κλείσουν τα μάτια μια επικίνδυνη εστία για την προστασία των ζωντανών και οι τελευταίοι δεν τους πενθούν, όπως έχουν συνηθίσει, όπως άλλοτε ήξεραν.

Τις προάλλες ένας μεγαλύτερος φίλος, έλεγε για ένα φίλο του από το εξωτερικό, που κατέληξε και πως αυτή την αδυναμία να πάει να τον κλάψει, να του πει το ύστατο αντίο, του μοιάζει με ένα οδυνηρά άδοξο τέλος. Άδοξο τέλος.

Αυτό που σκέφτομαι είναι ότι δεν είναι μόνο οι οικονομικές επιπτώσεις, τα κλεισίματα επιχειρήσεων, η ανεργία, αυτό που περιγράφει η Κατερίνα Μάτσα είναι η κορυφή ενός διαπολιτισμικού κακού που έχει φέρει η πανδημία. Όλοι οι λαοί έχουν τρόπους να πενθούν και τώρα αδυνατούν και αυτό πιστεύω και φαίνεται ότι μακροπρόθεσμα θα στοιχίσει πολύ. Στο μάκρο- και τον ατομικό ψυχισμό. Η αδυναμία του πένθους.

Και εν τέλει αυτός ο συμβιβασμός με την κακή του έννοια προεκτείνεται σε πολλά μικρά γεγονότα της ζωής που δεν μπορούμε να βιώσουμε όπως ήταν απαραίτητο.

Οι άνθρωποι που εμμένουν μόνο στα οικονομικά, είναι αυτοί που δεν αντιλαμβάνονται και θεωρούν ασήμαντη αυτή την αδυναμία βιώματος. Η δυνατότητα να υπάρχουμε μια μια κουντερική βραδύτητα, να προλαβαίνουμε να ανασάνουμε, όταν ζούμε κάτι, ακριβώς για να σκεφτούμε ότι το ζούμε χωνεύοντάς το, είναι πλέον χαμένη.

Ακόμη και αυτά τα πρόωρα ξενοικιάσματα των φοιτητών από τις πόλεις που είχαν στο μυαλό τους να αφήσουν ένα κομμάτι της ζωής τους με άλλο τρόπο, ακόμη και τα ημιγιορτασμένα γενέθλια, οι ορκωμοσίες που πλέον είναι η παραλαβή ενός χαρτιού και η δουλειά από την επόμενη.

Χάσαμε αυτή τη βραδύτητα των διαδικασιών και των γεγονότων που ο καθένας θεωρεί ξεχωριστά.