Το ρίσκο του πόνου

του Μιχάλη Αποστολίδη

Οι πράξεις δεν αποδεικνύουν τίποτα. Η λέξη όμως – τα πάντα! Μαρίνα Τσβετάγιεβα.

Συναντώ τελευταία μία «σκέψη» που μου δημιουργεί έναν ανεξήγητο εκνευρισμό: «Δεν θέλω λόγια. Πράξεις θέλω». Η φράση, καθώς διαδίδεται από προφίλ σε προφίλ, επιβεβαιώνει την αυξανόμενη δημοφιλία της. Πολλοί φαίνεται πως έχουν χρόνο και δεν τον εκμεταλλεύονται. Ας μου επιτραπεί η μεταφραστική απόπειρα, μία υπόθεση και ίσως κάτι περισσότερο: Δεν έχουμε πολλά να μοιραστούμε. Το φλερτ είναι εμπαιγμός. Το πρώτο βήμα είναι για τα λιγούρια. Ζήτω οι ανασφάλειες. Το παιχνίδι είναι στημένο. Φοβόμαστε την ήττα. Λατρεύουμε τα λεφτά. Πιστεύουμε στα λάικ και στα υλικά αγαθά. Δεν θέλουμε σχέσεις που γεννιούνται από τις συγκρούσεις, τις ανατροπές και τις αμφιβολίες. Γι’ αυτό ερωτευόμαστε τις πράξεις: τον εαυτό μας. Πάρτε επομένως θέση. Είστε μαζί μας ή εναντίον μας; Αν μας θέλετε, μη μας καθυστερείτε. Κάντε λογαριασμό και φέρτε μας την απόδειξη. Αφήστε το φλερτ και κάντε κάτι ηρωικό για να μας πείσετε. Ξέχασα προχθές να σου το πω: σου πάνε οι αλυσίδες σου μωρό μου. Με τα χεράκια μου τις διάλεξα.

Το μαγικό ταίρι, που όλοι ανεξαιρέτως δικαιούμαστε κάποια στιγμή στη ζωή, μας απαλλάσσει από τις ευθύνες της περιπέτειας, της προσπάθειας και της δυσκολίας. Όσο αργεί, μας κάνει στην πραγματικότητα το πιο μεγάλο δώρο. Μέσα από τις ερωτικές ταλαιπωρίες αντλούμε τη σοφία μας. Οι ιδανικές καταστάσεις κρύβουν πάντα την απειλή μιας γοητευτικής αποχαύνωσης. Να αρνηθούμε τα οφέλη μίας πράξης και να αφοσιωθούμε στους πλατωνικούς έρωτες; Όχι. Μόνο οι πεζοί όμως θα ερωτεύονταν μια πράξη. Μονάχα οι δειλοί. Γιατί οι πράξεις είναι η άμεση επιβεβαίωση του ειδώλου στον καθρέφτη. Τα λόγια είναι επικίνδυνα καθώς μας καλούν να ενηλικιωθούμε, να κρίνουμε και να αποφασίσουμε. Τα λόγια κρύβουν, αποκαλύπτουν, διαστρεβλώνουν. Τα λόγια είναι ο έρωτας, ποιος αμφιβάλλει; Οι πράξεις υποτίθεται αποδεικνύουν, προφανώς ό,τι και τα λουλούδια στην αγαπημένη έπειτα από κάθε κέρατο.

Όσοι, επομένως, τις προτιμούν, υποτιμώντας όσα ο λόγος έχει να τους προσφέρει, είναι πιθανότεροι υποστηρικτές οποιασδήποτε βαρβαρότητας. Πιο ανασφαλείς, καταντούν εντέλει και οι πιο αχάριστοι. Θέλω πράξεις-εγώ δεν πράττω. Ζητώ αντάλλαγμα για την αγάπη που νιώθω κι ουσιαστικά εκβιάζω. Αναζητώ σωτήρα και κοίτα να γίνεις αυτός. Εγώ δεν παίρνω πρωτοβουλίες, δεν επιλέγω, δεν δημιουργώ, δεν απελευθερώνομαι. Κάνω ό,τι κάνεις. Κοιτώ την αποδοτικότητά σου, το αποτέλεσμα, το κέρδος από μία σχέση. Δεν μπορούμε καν να φανταστούμε μια ζωή διαφορετική, στην οποία ο έρωτας θα αρπάζει τα φτερά των ερωτευμένων και μόνο με εκείνα θα μπορεί να πετά. Η φαντασία θα έπαιρνε αμέσως την εξουσία. Στο κλασικό φιλοσοφικό δίλημμα «ελευθερία ή ασφάλεια», η απάντηση θα ήταν δεδομένη. Ο έρωτας θα υπήρχε μόνο τη στιγμή του ξεσπάσματός του. Με το που εκφυλιζόταν σε επανάσταση, με το που γινόταν δηλαδή καθεστώς, για να δανειστώ τις σκέψεις του Καμύ στον Επαναστατημένο άνθρωπο, ο χρόνος θα μετρούσε αντίστροφα.

Ο Ραούλ Βανεγκέμ είναι θυμωμένος στη Βίβλο των Ηδονών: «Τις λίγες απολαύσεις που σας απέμειναν να προσφέρετε στους άλλους και στον εαυτό σας, έχετε βαλθεί να τις ανταλλάξετε, να τις λογαριάσετε, να τις ζυγίσετε, να ορίσετε ισοτιμίες». Οι νόμοι του έρωτα-η τρέλα, η απληστία, η μεταμόρφωση, η διεκδίκηση, ο πόλεμος-δεν γίνονται αποδεκτοί. Η γκρίνια και η μιζέρια απειλούν να χαλάσουν τη γιορτή. Ένας επίμονος φόβος θανάτου στραγγαλίζει τα πάντα. Προγράμματα ερωτικής προσαρμογής εκπονούνται αδιαλείπτως μέσα σε τεμπέλικα μυαλά. Αν παρατηρήσεις την αντίληψη των περισσοτέρων ανθρώπων για τις διαπροσωπικές τους σχέσεις, εξηγούνται τα Άουσβιτς. Ρομποτάκια, όμως, που δίνουν αναφορά δίχως να παίρνουν χαρά, επιθυμούσαν ανέκαθεν οι εκμεταλλευτές των ανθρώπων. Πείτε όχι, αφού μπορείτε, σε νέα μνημόνια. Χίλιες φορές μία άτακτη χρεοκοπία.

Ένας οδηγός για αρχάριους θα το έγραφε ως έξης: Πράξεις ζητάει όποιος δεν είναι ερωτευμένος. Αν απλά δεν υπήρχε ανταπόκριση, θα κατέστρωνε σχέδια εξόδου από τη σιωπή. Είναι δύσκολο, εντέλει, να δεχτούμε πως όσο αλλάζουμε, κανείς δεν μπορεί να μας απορρίψει. Θα ήμασταν αναγκασμένοι να θέτουμε τον εαυτό μας διαρκώς υπό αμφισβήτηση, να ελέγχουμε την υποκρισία της ιδιοσυγκρασίας μας, να ενισχύουμε την επικοινωνιακή μας ικανότητα, να επινοούμε από την αρχή τον εαυτό μας. Αύριο αν τραγουδούσαμε έναν άλλο σκοπό, το αντικείμενο του πόθου μας ίσως μας έκανε την τιμή. Η φιλολογία με πλήγωσες, με στεναχώρησες, δεν μου φέρθηκες εντάξει, αναμφίβολα μας κολακεύει. Ένα μεγάλο ποσοστό των τραγουδιών θα τονώσει εξάλλου τον εγωισμό μας και θα μας υποβιβάσουν στην κατάσταση του αδικημένου. Ως πότε;

Τα λόγια δεν κάνουν το κακό. Η ενοχοποίηση του λόγου μόνο ένδειξη ηλιθιότητας μπορεί να σημαίνει. Στο μέλλον, λέμε τώρα, όλοι θα είναι σε θέση να καταλάβουν ότι ο λόγος είναι πράξη και μάλιστα μείζονος σημασίας. Τα λόγια εξανθρωπίζουν τα τέρατα. Με τα λόγια, εξάλλου, μπορώ να πείσω κάποιον ότι θα ζήσει για πάντα. Να τον κάνω να ονειρευτεί, να γελάσει και να προβληματιστεί. «Να πετάξω μια προσβολή αντί για μία πέτρα και να θεμελιώσω τον πολιτισμό». Με τα λόγια κατακτώ την ελευθερία μου. Αν δεν τα ανακαλύψω, προσθέτω έναν δεύτερο θάνατο πάνω μου όσο ζω. Άλλωστε, όσοι θα ήταν ικανοί να αγαπούν, θα ήξεραν και να τιμούν έναν Θεό που τους χάρισε τα βέλη του όταν θα αποχωρούσε. Οι έρωτες θα αντικαθίσταντο από άλλους για να μη γίνουν τύραννοι με λιγότερα δράματα. Στα διαζύγια θα το γλεντούσαμε. Τι κρίμα, αλήθεια, που συνεχίζουμε να γυρνάμε τον κόσμο αλλά να μην ταξιδεύουμε, να ζούμε μπροστά στους άλλους αλλά όχι μαζί τους, να επιλέγουμε τις πράξεις ενώ δεν είμαστε ακόμη ικανοί για καμία σπουδαία. Κρίμα, μα εντέλει δίκαιο.

Κάποιοι, εν τω μεταξύ, καταθέτουν τις δικές τους προτάσεις: να είστε προσεκτικοί με τους ανθρώπους. Συγκινεί η θέση των ευαίσθητων που ζητούν, έστω, μία εγγύηση δυστυχίας. Θεωρούν τους εαυτούς τους κάτι διαφορετικό, ένα είδος ανώτερο ενδεχομένως. Στην πραγματικότητα μιλάει η αδυναμία. Ας τους ξανατρομάξουμε: δεν νοείται να αξιώνεις ευτυχία χωρίς να αναλαμβάνεις το ρίσκο του πόνου. Φαίνεται, σε κάθε περίπτωση, προτιμότερο ένα σ’αγαπώ που δεν ίσχυσε παρά ένα σ’αγαπώ που δεν γεννήθηκε. Τίποτα, εντέλει, δεν μπορεί να πληγώσει περισσότερο από πλάσματα ανίκανα να σου προξενήσουν οιοδήποτε συναίσθημα. Ο φόβος, τότε, θα είναι τυφλός. Για τον έρωτα θα ξέρουμε ολοένα και λιγότερα.

Μπείτε και κάντε like εδώ για να ενημερώνεστε για όλα τα σημαντικά και γραμμένα αποκλειστικά για το parallaximag.gr άρθρα.