Τσαντίρι και παράγκα
Η απόκλιση από την υπερβατική ιδέα της τάξης σκανδαλίζει μόνο όταν γίνεται μη-θεσμικά κι όταν προέρχεται από την κατώτερη κοινωνική πανίδα
Λέξεις: Κώστας Μανωλίδης
Η απέχθεια για τα τσαντίρια που έχουν διατυπώσει, με αφορμή το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, οι Μητσοτάκης και Πορτοσάλτε, και την οποία συμμερίζεται όλη η ακρο(κεντρο)δεξιά αγέλη, δεν είναι μόνο μια υποχόνδρια αντίδραση σε κάτι που προσβάλλει την σουσουδίστικη και στρεβλή καλαισθησία τους. Είναι ένας ηθικός πανικός μπροστά στην ιδέα της «αταξίας».
Μπορεί η ελληνική πόλη, η δημόσια διοίκηση και οι κάθε είδους αποτυπώσεις κυβερνητικών επιλογών στον χώρο να είναι ο ορισμός της αταξίας, όμως τα αισθητικά ανακλαστικά κλωτσάνε μόνο όταν η αταξία έχει συγκεκριμένες κοινωνικές συμπαραδηλώσεις.
Η απόκλιση από την υπερβατική ιδέα της τάξης σκανδαλίζει μόνο όταν γίνεται μη-θεσμικά κι όταν προέρχεται από την κατώτερη κοινωνική πανίδα. Όταν δηλαδή βγάζει στην φόρα τα απόνερα του ακήρυχτου πολέμου που ονομάζεται καπιταλιστική οικονομία.
Τότε η αισθητική αταξία, η παραίτηση από μια επιβεβλημένη κοσμιότητα, συνορεύει επικίνδυνα με την κοινωνική ανυπακοή και την εξεγερσιακή προοπτική.
Γι’ αυτό, η τέντα του απεργού πείνας, ο πρόχειρος καταυλισμός προσφύγων ή Ρομά, οι καταλήψεις και τα πολιτικά γκραφίτι δεν είναι απλώς πλήγματα στην ευπρέπεια και στην υποθετική συνοχή του αστικού τοπίου. Είναι εν δυνάμει απειλές για μια στημένη τάξη πραγμάτων.
Ειδικά το τσαντίρι αντιπροσωπεύει την στέρηση, την εξαθλίωση, την πρόχειρη αυτοστέγαση των απόκληρων και τον αγώνα τους να επιβιώσουν. Σε σκηνές ζουν οι πρόσφυγες, οι βομβαρδισμένοι, αυτοί που τα χάσανε όλα. Κατ’ επέκταση το τσαντίρι παραπέμπει και στον πιθανό δυναμικό αγώνα όλων των αδικημένων και εξαθλιωμένων και στην διεκδίκηση όσων τους έχουν στερήσει.
Παραπέμπει εντέλει στην ανεπίτρεπτη ιδέα της αντίστασης.
Ίσως όλα αυτά τα είχε συνοψίσει καλύτερα ο μακαρίτης τραγουδοποιός όταν, σε ένα παλιό του κομμάτι πριν την μετάλλαξή του, είχε βάλει δίπλα στην «τρύπια στέγη μιας παράγκας» τον «χαφιέ που μας ακολουθεί».
*Ο Κώστας Μανωλίδης είναι Καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας