Τσιγγανοφοβία ή αντιτσιγγανισμός το τελευταίο ισχυρό οχυρό της Ευρώπης

Με αφορμή τις δηλώσεις του βουλευτή Λακωνίας της ΝΔ Θανάση Δαβάκη που καταγράφηκαν σε βίντεο που κυκλοφορεί τις τελευταίες ώρες στο διαδίκτυο στο οποίο μεταξύ άλλων φαίνεται να λέει «Όσον αφορά στο πολιτικό κόστος που λέει κάποιος, παρακαλώ και απαγορεύω σε οποιονδήποτε αθίγγανο, γύφτο, και δεν συμμαζεύεται, να με ψηφίσει. (…) Όποιος με ψηφίσει δεν τον αναγνωρίζω. Από πλευράς αυτής της κοινωνικής ομάδας.» αξίζει να σημειωθεί πως τέτοιες δηλώσεις και χειρότερες έχουν υπάρξει και κατά το παρελθόν.

Ξεστομίζονται με άνεση, όχι γιατί όπως λέει ο κύριος Δαβάκης, ο πολιτικός δε φοβάται το πολιτικό κόστος αλλά ακριβώς γιατί πιστεύει πως δεν υπάρχει. Είναι τόσο έντονα τα στερεότυπα και η τσιγγανοφοβία στην Ελλάδα όπως και σε όλη την Ευρώπη που κανείς δεν πιστεύει πως θα βγει έστω και ένας να υποστηρίξει τους τσιγγάνους.

Αντιθέτως το πολιτικό όφελος μπορεί να φαντάζει μεγάλο για τον πολιτικό που αποφασίζει να δείξει πως είναι άτομο που δεν φοβάται να μιλήσει «ανοιχτά» και να πει «αλήθειες». Τις δικές τους αλήθειες και των μπαλαμών που θεωρεί και υπολογίζει ως πραγματικούς του ψηφοφόρους. Στους Ρομά δεν επιτρέπει να έχουν καν το «προνόμιο» αυτό. Επιπρόσθετα πιστεύει πως οι ίδιοι οι Ρομά είναι αναλφάβητοι, ανίσχυροι, ανήμποροι να αντιδράσουν σε οτιδήποτε τους καταλογίζουν.

Παρά τις προόδους που σημειώθηκαν, παρά του ότι οι Ρομά είναι ψηλά στην Ευρωπαϊκή ατζέντα τα προβλήματα τους δεν φαίνεται να λύνονται εύκολα και τα στερεότυπα που τους κυνηγούν δύσκολα σπάνε. Πολλές από τις υποσχέσεις και πολλές από τις καλές προθέσεις σίγουρα κινούνται στην λογική της ψηφοθηρίας μιας και πλέον η πλειοψηφία των Ρομά υπολογίζεται ως ψηφοθηρική δύναμη. Παρ όλα αυτά πάρα τις προσπάθειες των σωματείων, των ΜΚΟ και του κράτους η τσιγγαμοφοβία ή αντιτσιγγανισμός είναι από τις ισχυρότερες μορφές ρατσισμού – αποδεκτές από την μεγαλύτερη μερίδα των Ευρωπαίων.

Οι Ρομά για τους περισσότερους παρά τα εκατοντάδες χρόνια τους στην Ευρώπη και στην Ελλάδα δεν θεωρούνται κομμάτι του έθνους, κατέχουν την θέση του ξένου του αλλού κάτι που συμβαίνει κατά καιρούς και με άλλες ομάδες κυρίως των μεταναστών και προσφύγων που τους φορτώνουν τα στερεότυπα του παραβατικού και του εγκληματία. Κάθε φορά που θα μιλήσω για τσιγγάνους σε μια παρέα θα έρθω αντιμέτωπος με την έλλειψη γνώσης των περισσοτέρων, για το ποιοι είναι πραγματικά. Υπάρχουν πάντα διαφορετικές απόψεις που εκφράζονται με βεβαιότητα για το που μένουν, πώς είναι τα σπίτια τους, ποιο το θρήσκευμά τους, αν είναι Έλληνες υπήκοοι, αν πηγαίνουν σχολείο, τι επαγγέλλονται, πληροφορίες που οι περισσότεροι γνωρίζουν από μαρτυρίες άλλων και πάντα με ένα διάχυτο φόβο, αλλά συνάμα και ένα κρυφό ενδιαφέρον για την άγνωστη και μυστήρια ζωή των τσιγγάνων, την γεμάτη χορούς και τελετές, φλογερά πάθη και έρωτες, που η τηλεόραση το διαδίκτυο η παράδοση και οι τέχνες παρουσιάζουν μαζικά τα τελευταία χρόνια.

Είναι λογική μια τέτοια αντιμετώπιση μιας και ο μέσος Έλληνας, πριν μερικά χρόνια δεν θα ερχόταν ποτέ σε επαφή με τσιγγάνους, δεν θα το επεδίωκε, εκτός και αν αυτό καθίστατο απαραίτητο. Αυτοί που θα τύχει να συναναστραφούν με κάποιον τσιγγάνο τις περισσότερες φορές εκφράζονται πολύ θετικά γ αυτούς. Όμως κανείς δεν θα επιδιώξει τον τσιγγάνο που γνωρίζει να τον βάλει και στην παρέα του, στο σπίτι του, να τον συστήσει στον κοινωνικό του περίγυρο. Ό,τι γίνει, θα είναι λόγο συγκυριών και αυτό πάντα με μια επιφυλακτικότητα κι ένα φόβο. Κάποτε μια γνωστή μου εκμυστηρεύτηκε «Ερχόντουσαν κάθε μέρα στο μαγαζί μου, δεν είχα κανένα πρόβλημα μαζί τους, αλλά πάντα στο τέλος έλεγα ότι πρέπει να προσέχω, γιατί δεν έχουν μπέσα. Αργά η γρήγορα θα μου την κάνουν». Κάτω από ένα φολκλόρ πρίσμα, οι Ρομά γίνονται, έστω και προσωρινά, αποδεκτοί και άξιοι θαυμασμού, προσφέροντάς μας μια διαφορετική εικόνα από αυτήν που έχουμε συνηθίσει. Κι ενώ μπορεί να μην θέλει ο Έλληνας καμία συναναστροφή με τσιγγάνους, παρ’ όλα αυτά όνειρο και επιθυμία του είναι να πάει σε έναν τσιγγάνικο γάμο, γιατί έχει ακούσει ότι είναι μια ενδιαφέρουσα εμπειρία.

Η εστίαση στα έθιμα, τους χορούς, το εκρηκτικό ταπεραμέντο και η ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της κουλτούρας των Ρομά δεν βοηθάει από μόνη της σε όλες τις περιπτώσεις, ειδικά όταν την επόμενη μέρα έχει να αντιμετωπίσει μια σκληρή καθημερινότητα, στην οποία κανείς δεν χαρίζεται σε κανέναν. Στους Ρομά παρατηρούνται πολλές φορές συμπεριφορές που οι ίδιοι υιοθετούν από μικρή ηλικία και ακολουθούν σε όλη τους την ζωή, τέτοιες που θα περίμενε κάποιος από αυτούς.

Επιλέγουν να γίνουν δηλαδή, όχι αυτό που μπορεί πραγματικά να είναι ή που θα ήθελαν να είναι(η να γίνουν), αλλά αυτό που η κοινωνία περιμένει από αυτούς να είναι. Συμπεριφέρονται με έναν τρόπο που κατά την γνώμη τους θα τους κάνει περισσότερο αποδεκτούς, δίνοντας προς τα έξω μια εικόνα οικεία στο κοινωνικό σύνολο (δημιουργώντας μια πλαστή «τσιγγανότητα»). Πολλές φορές ακόμα και η επιθετικότητα, η διαιώνιση ενός μύθου περί επικινδύνων ανθρώπων, παραβατικών είναι μια ασπίδα προστασίας. Οι τσιγγάνοι ανά τον κόσμο υπέφεραν από αυτό που υποφέρουν οι περισσότεροι λαοί χωρίς μεγάλη ισχύ και δύναμη και με διαφορετική κουλτούρα. Οι αρχές και τα αφεντικά δεν μπορούσαν να ανεχτούν ανθρώπους χωρίς ρίζες, χωρίς αφεντικά, χωρίς κατοικία, χωρίς πίστη, ανθρώπους ελεύθερους, που δεν μπορούν να τιθασεύσουν και να εκμεταλλευτούν ως εργατικό δυναμικό προς όφελός τους.

Πέρασαν εκατοντάδες χρόνια στα οποία η ποθητή αφομοίωση επιτελείται πολύ δύσκολα και με αργούς ρυθμούς. Έτσι, σε πολλές περιπτώσεις, το αμέσως επόμενο βήμα συνήθως είναι η αδιαφορία και η προσπάθεια για τη σταδιακή εξαθλίωση, τον στιγματισμό και την περιθωριοποίηση. Με αυτό τον τρόπο οι τσιγγάνοι γίνονται ένα πολύ καλό παράδειγμα του τί παθαίνει όποιος αποφασίζει να ζήσει χωρίς κανόνες και έξω από το κοινωνικό σύνολο. Επιπλέον, αποτελούν μια κατώτερη τάξη ανθρώπων, που δίνει αυτομάτως στον υπόλοιπο πληθυσμό και ειδικά την μεσαία τάξη, την ψευδαίσθηση του κοινωνικά ανώτερου που ελπίζει κάποια μέρα να ενταχθεί στην αστική τάξη των εκλεκτών.

Οι τσιγγάνοι συνεχίζουν να αποτελούν, παρά τα εκατοντάδες χρόνια παραμονής τους στην Ευρώπη, μια ομάδα που την ακολουθούν πολλά στερεότυπα, ο ρατσισμός και η περιθωριοποίηση. Έχουν γίνει πολλά βήματα βελτίωσης, όμως η ζωή και η ιστορία των Ρομά είναι ακόμα άγνωστη, γεμάτη ανακρίβειες, ψέματα σε βαθμό υπερβολής που θέλουν όλους τους Ρομά τεμπέληδες, κλέφτες, ψεύτες, ακοινώνητους και βίαιους, σαν αυτά να είναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα με τα οποία γεννιούνται και διαιωνίζονται μέσα από το dna τους. Οι τσιγγάνοι στην πραγματικότητα δεν έχουν καμία σχέση με αυτούς που έχουμε εμείς στο μυαλό μας. Είναι καιρός να τους βγάλουμε από την αφάνεια και το περιθώριο, να τους γνωρίσουμε στην πραγματική τους διάσταση. Είναι ίσως ο μόνος τρόπος οι νέες γενιές να μεγαλώσουν με λιγότερα στερεότυπα χωρίς να στερούνται κανένα προνόμιο κι έχοντας την δυνατότητα να ξεφύγουν από το κυρίαρχο πρότυπο του τσιγγάνου.