Ο Τσίπρας, η Θεσσαλονίκη και οι Ρομά

Χθες το απόγευμα ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας μίλησε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Και ενώ θα περίμενε κανείς την επόμενη μέρα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα ενημερωτικά site να κάνουν μια αναφορά στα όσα είπε ο πρωθυπουργός προεκλογικά, δεκάδες δημοσιεύματα από χθες το βράδυ τονίζουν με φωτογραφικά ντοκουμέντα και βίντεο πως στην ομιλία, πούλμαν κατέβαζαν Ρομά από όλη την Θεσσαλονίκη για να παρευρεθούν στην ομιλία ώστε να είναι πολυπληθής.

Οι προσπάθειες κομματικών παρατάξεων να μεταφέρουν κόσμο προκειμένου να παρευρεθεί σε ομιλίες, αλλά ακόμα και να ψηφίσει, τα δωρεάν αεροπορικά εισιτήρια και οι μετακινήσεις με ΚΤΕΛ είναι παλιά και συνήθης τακτική και φυσικά δεν υπάρχει τίποτα μεμπτό στο να μπαίνει στο μικροσκόπιο της κριτικής των δημοσιογράφων.

Η χτεσινή περίπτωση όμως ήταν ιδιαίτερη, καθώς ο λόγος για τον οποίο έγινε τόσος μεγάλος ντόρος δεν ήταν επειδή οι επιτελείς του Τσίπρα έκαναν κάτι που κάθε παράταξη έχει κάνει και θα συνεχίσει να κάνει, αλλά γιατί αυτοί τους οποίους μετέφεραν ήταν Ρομά.

Και αν οι σχολιασμοί και οι αναλύσεις αναφέρονταν στο πώς ο ΣΥΡΙΖΑ διαχειρίζεται το κομμάτι της κοινωνικής πολιτικής, στο οποίο φαίνεται να κερδίζει τις εντυπώσεις και να βγαίνει διπλωματικά νικητής και στο πώς άνθρωποι σαν τους Ρομά είναι εύκολα διαχειρίσιμοι, θα είχαν αυτά τα άρθρα ένα κοινωνικοπολιτικό ενδιαφέρον. Ας μην ξεχνάμε πως οι Ρομά αγγίζουν τον αριθμό των 200.000- 250.000 στην Ελλάδα και αυτός είναι ένας αριθμός που μπορεί σε πολλές περιπτώσεις να βγάλει δήμαρχο, υπουργό, αλλά και πρωθυπουργό. Τα άρθρα και οι αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όμως δεν έκαναν αυτό. Με το ύφος τους επέδειξαν έναν βαθύ συντηρητισμό και θέλησαν μέσα από την άγνοια, την προκατάληψη και τον ρατσισμό να τονώσουν το θιγμένο μας εγώ.

Τα περισσότερα site αναφέρονται σε επέλαση από αθίγγανους και γύφτους. Οι Αθίγγανοι, αλλιώς και ανέγγιχτοι, ήταν χριστιανοί αιρετικοί του 8ου αιώνα μ.Χ., των οποίων οι ρίζες εντοπίζονται στους Παυλικιανούς. Η αίρεση αυτή είχε ισχύ, όχι τόσο από τον αριθμό των μελών της, αλλά από το γεγονός ότι τα μέλη της ήταν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι, ακόμη και βυζαντινοί αυτοκράτορες. Ο Αθίγγανοι είχαν καταγωγή ελληνική. Όταν οι αθίγγανοι απέκτησαν δύναμη μεγάλη, απειλώντας την πρωτοκαθεδρία της επίσημης εκκλησίας, ξεκίνησε ένα πρωτοφανές κυνήγι μαγισσών εναντίων τους, με αποτέλεσμα να θανατωθούν παραπάνω από 100.000 Αθίγγανοι και σταδιακά να εξαφανιστεί η αίρεση αυτή.

Η εμφάνιση των Ρομά – τσιγγάνων εκείνη την εποχή στην Βυζαντινή αυτοκρατορία, ανθρώπων που επίσης δεν ήταν χριστιανοί μέχρι τότε (αργότερα η πλειοψηφία τους ασπάστηκε ή τον Χριστό ή τον Μωάμεθ), ήταν περιπλανώμενοι και απόμακροι, εσφαλμένα τους ταύτισε με τους αθίγγανους, χωρίς να έχουν καμία σχέση με αυτούς. Λόγω του χρώματός τους, σε πολλά Ευρωπαϊκά κράτη στα οποία μετακινήθηκαν τους ονόμαζαν Αιγύπτιους – γύφτους. Ιστορικά, δεν υπάρχει καμία αναφορά σε μετακίνηση πληθυσμού από την Αίγυπτο στην Ευρώπη. Τα ιστορικά ντοκουμέντα, η γλώσσα και οι μαρτυρίες δείχνουν πως οι Ρομ δεν έχουν καμία σχέση με την Αφρική. Οι ανθρωπολόγοι και οι γλωσσολόγοι στα νεότερα χρόνια, με βεβαιότητα απέδειξαν πως οι Ρομά ξεκίνησαν τα μακρύ ταξίδι τους προς την Ευρώπη από τις Ινδίες. Το 1977, μια επιτροπή από όλες τις χώρες όρισε πως η ονομασία τους επίσημα θα είναι Ρομά. Στην Ελλάδα, κάνουμε και χρήση του όρου τσιγγάνος. Γιατί θέλουμε να εμμένουμε δεκαετίες μετά να λέμε μια φυλή γύφτους και αθίγγανους, ενώ έχει επιλέξει να λέγεται Ρομά. Είναι σαν να επιμένουν να μας λένε Γρεκούς, ενώ εμείς θέλουμε να λεγόμαστε Έλληνες. Είναι υποχρέωσή μας να σεβαστούμε τον αυτοπροσδιορισμό μιας φυλής που ξέρει καλύτερα την ταυτότητά της από εμάς που δεν ανήκουμε σε αυτήν.

Ξεπερνώντας όμως τον σκόπελο της ονομασίας, φτάνουμε στην ουσία των περισσότερων δημοσιευμάτων και αναρτήσεων. Τα περισσότερα από αυτά αναφέρονται στους Ρομά με ένα ύφος ειρωνείας και απαξίωσης. Ο Τσίπρας, τονίζουν, είχε Ρομά στην ομιλία του. Το ζήτημα δηλαδή που μπαίνει είναι το ταξικό. Αυτός που είναι Ρομά λογίζεται λιγότερο για άνθρωπος από τον κύριο και την κυρία που κατεβαίνουν από τα λεωφορεία που τους μεταφέρουν, με τα κουστούμια και τα χρυσαφικά τους, για να παίξουν τα λεφτά τους στα καζίνο των Βαλκανίων. Αν τα πούλμαν κατέβαζαν ορδές κοστουμαρισμένων κατοίκων της πόλης και κυριών με μαλλί κομμωτηρίου, τα σχόλια θα ήταν και πάλι ταξικά, αλλά από την ανάποδη. Ο Ρομά, χαμηλόμισθος, άνεργος, αναλφάβητος, είναι Β’ κατηγορίας πολίτης, και τέτοιους είχε ο Τσίπρας καθώς μιλούσε. Το κοινό του είναι αυτού του επιπέδου που ποτέ δεν θα φτάσει «εμάς» τους «άλλους».

Προχωρώντας σε άλλα σχόλια, γίνεται συνεχώς η αναφορά πως είναι παράλογο να υπάρχουν Ρομά σε μια προεκλογική ομιλία σαν του Τσίπρα, μιας και αυτοί δεν είναι Έλληνες και δεν ψηφίζουν. Οι Ρομά ζουν στην Ελλάδα από την εποχή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, περίοδο που πολλοί από τους προγόνους μας δεν ήταν καν στην Ελλάδα. Υπήρχαν πριν την δημιουργία του Ελληνικού έθνους, γι’ αυτό άλλωστε είναι «Έλληνες Ρομά», και όπως ο κάθε Έλληνας, έχουν τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις με τους υπόλοιπους.

Το πρόβλημα ξεκινάει από το ότι εμείς δεν θέλουμε να τους θεωρούμε ίδιους με εμάς, δεν το αντέχουμε, δεν χωράει στο μυαλό μας ότι μπορεί να έχουν αυτοί οι άνθρωποι Ελληνική ταυτότητα. Είναι η ίδια δυσκολία που αντιμετωπίσαμε στο να αποδεχτούμε τους Αλβανούς δεύτερης γενιάς ως Έλληνες πολίτες.

Κάπου εδώ αρχίζει το παραλήρημα περί αναλφαβητισμού, παραβατικότητας και εγκληματικότητας άθλιων συνθηκών ζωής που βλέπουμε καθημερινά στους οικισμούς των Ρομα. Όλα αυτά είναι αλήθεια, δεν είναι ψέμα. Δεν θα κρυφτούμε πίσω από το δάχτυλό μας. Εμείς που ζούμε δίπλα στους Ρομά πολλά χρόνια, μπορούμε να δούμε από πρώτο χέρι όλα αυτά και ακόμα περισσότερα προβλήματα.

Θα είχε νόημα λοιπόν να ανοίξει μια παραγωγική συζήτηση γύρω από το πραγματικό πρόβλημα της μη ένταξης των Ρομά, τους λόγους και τις αιτίες. Είναι το λιγότερο αστείο να πιστεύει κανείς πως υπάρχει άνθρωπος που νιώθει ωραία να ζει αναλφάβητος, χωρίς ρεύμα και τρεχούμενο νερό, αποκομμένος από το κοινωνικό σύνολο που δεν τον αποδέχεται και δεν μπορεί να ενταχθεί σε αυτό. Η μια λύση είναι να κρύψουμε το πρόβλημα κάτω από το χαλάκι, να το αφήσουμε στα δυτικά, εκεί που πετάμε ό,τι δεν μας βολεύει και δεν θέλουμε να βλέπουμε, στην όμορφη κατά τα άλλα Θεσσαλονίκη. Η άλλη λύση είναι η ενσυναίσθηση, η προσπάθεια να κατανοήσεις τον άλλο, να καθίσεις ένα λεπτό να σκεφτείς πώς νιώθει. Ας σταθούμε λοιπόν να αναρωτηθούμε τι κάνει έναν νέο Ρομά να κατέβει σε μια προεκλογική ομιλία, τι προσδοκά, τι πιστεύει, τι περιμένει να αλλάξει από την ζωή του. Αλήθεια, γιατί κανείς δημοσιογράφος δεν πλησίασε ένα από αυτά τα παιδιά να το ρωτήσει πώς ζει, τι περιμένει από τους πολιτικούς αύριο, τι όνειρα έχει για το Ευρωπαϊκό του μέλλον; Δεν έχουμε όλοι τις ίδιες προσδοκίες, τις ίδιες ανησυχίες και τα ίδια θέλω; Το λιμάνι ανήκει σε όλους και συμβολικά και κυριολεκτικά. Η αποτυχία μας να είμαστε ίσοι, ισότιμοι και ευτυχισμένοι είναι δική μας, δεν χωράει στην πολιτική.