Βασίλης Κολώνας: Η Θεσσαλονίκη διχάζει, προβληματίζει, συγκινεί

Λέξεις: Βασίλης Κολώνας | Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Οι τίτλοι, τα διαφορετικά προσωνύμια προσπάθησαν να κολακέψουν να αναδείξουν ή να δικαιολογήσουν τη θέση της Θεσσαλονίκης στη διάρκεια του 20ου αιώνα με διαφορετικά πρόσημα για κάθε εποχή. Συμπρωτεύουσα (ως συνέχεια του Συν-βασιλεύουσα), Πρωτεύουσα των προσφύγων, μητρόπολη των Βαλκανίων, Ville Mere en Israel, λίκνο επαναστατικών και άλλων κινημάτων (Νεότουρκοι, Φεντερασιόν, Φεμινιστικό κίνημα [ΝΑΙ, στα 1908], Μάης του ’36 κ.λπ.), ερωτική πόλη, πολυπολιτισμική πόλη, Θεσσαλονίκη της καρδιάς μας κ.λπ., κ.λπ. Συχνά, ερήμην του παλμού της πόλης που συνεχίζει να αφουγκράζεται να αναπνέει και να ζωντανεύει από τις αθόρυβες, ανέξοδες και γι αυτό υπέροχες καινοτομίες των κατοίκων της.

Και, βέβαια, χωρίς αυτές τις τρομακτικές επετείους που χρησιμοποιούνται ανελέητα για υποκαταστήσουμε τη σημερινή κατάσταση με την προτεραίαν αίγλην (για να θυμηθούμε τον Ν.Γ. Πεντζίκη). Όλη αυτή η συσσωρευμένη νοσταλγία για την πόλη που χάθηκε (λες και χάθηκε μόνη της…) ας μην αναλίσκεται αποκλειστικά στις ανασυστάσεις της ιστορικής εικόνας της, αλλά ας συνεισφέρει δυναμικά στη διάσωση της πρόσφατης εικόνας της, χωρίς να περιμένουμε μια άλλη επέτειο για να θρηνήσουμε τη μοντέρνα Θεσσαλονίκη, τη Θεσσαλονίκη που εξαφανίσαμε και συνεχίζουμε να εξαφανίζουμε φορείς και ιδιώτες αυτής της πόλης που αναπαύεται στο ένδοξο και πλούσιο εικονογραφικό παρελθόν της.

Η ιστορία της αρχιτεκτονικής της πόλης μας σήμερα αποτελεί μια ιστορία ανάμεσα στις πολλές που θα μπορούσε κάποιος να διηγηθεί για την αρχιτεκτονική της μεταπολεμικής περιόδου. Μια ιστορία που περιμένει αναπόφευκτα, όπως όλες οι προσωπικές ιστορίες, να γίνει «Ιστορία» και οι επιμέρους αντιφάσεις, αντιρρήσεις και διαφωνίες των διαφορετικών προσεγγίσεων να ομογενοποιηθούν από τον χρόνο.

Από το σχέδιο Hébrard στο σχέδιο Marshall και την αντιπαροχή, από την πολυπολιτισμική στην εθνοτικά ομοιογενή πόλη, από τον εσωτερικό μονόλογο της γενιάς του ’30 στο ψυχροπολεμικό κλίμα του ’50 και από τον Μάη του ’36 στην υπόθεση Πολκ, η Θεσσαλονίκη, πρωτεύουσα των προσφύγων που δεν έγινε ποτέ πρωτεύουσα των Βαλκανίων, η πόλη με το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της χώρας, χώρος αφίξεων και, κυρίως, αναχωρήσεων εξακολουθεί να διχάζει, να προβληματίζει, αλλά και να συγκινεί…

*Γραμμένο για το τεύχος των 30 χρόνων της parallaxi