Υπέρ του ποπ λαϊκισμού του Χόλιγουντ
Ναι, λοιπόν, ορθά πράττουν όσοι παρεμβαίνουν στην παγκόσμια πολιτιστική βιομηχανία γιατί τους βλέπουν όλοι την ίδια στιγμή παντού....
Λέξεις: Μιχάλης Μπαρτσίδης*
Αυξάνονται οι ενδείξεις, τα στοιχεία και τα περιστατικά που μας δείχνουν ότι κάτι συμβαίνει στον χώρο της μεγαλύτερης πολιτιστικής βιομηχανίας, στον κόσμο του Χόλιγουντ. Ταινίες με περιεχόμενο τολμηρά αντικαπιταλιστικό, παρεμβάσεις παραγόντων στα όρια για σύλληψη σε μια παλιότερη μακαρθική εποχή (που δεν είναι σίγουρο ότι δεν επιστρέφει), σημειολογικές ρήξεις στις τελετές του, άμεσες πολιτικές διακηρύξεις και μανιφέστα από επιφανείς αστέρες. Ο χώρος αυτός προφανώς δεν είναι ενιαίος, στη ριζοσπαστικοποίηση του συνυπάρχουν η ηθικολογία του me too, η πολιτική τρέλα του Φοίνιξ με μεταφυσικές πινελιές, η καθαρή ριζοσπαστική παρέμβαση της Julia Reichert (Όσκαρ για ντοκιμαντέρ American Factory) για το κομμουνιστικό μανιφέστο, κλπ.
Φαίνεται ότι το Χόλιγουντ αναγκάζεται να ριζοσπαστικοποιηθεί στη σύγκρουσή του με τον τραμπισμό, τον αυταρχικό συντηρητισμό, το κλείσιμο και τον εμπορικό προστατευτισμό, το δόγμα της ευταξίας και ασφάλειας, την αποδοχή εκ μέρους των ανθρώπων της οντολογικής ατέλειας τους, την ματαιότητα της περατής σκέψης και γνώσης τους, την παρακμιακότητα της ελευθερίας και της χειραφέτησης. Και η κίνησή του κάτω από αυτή την αναγκαιότητα δημιουργεί πολλές δυνατότητες έκφρασης, παρέμβασης και επικοινωνίας με το ευρύ κοινό. Η σύγκρουση είναι σχέση και από την αναγκαιότητα της σύγκρουσης παράγονται οι νέες ταυτότητες. Μετατρέπεται σε ένα νέο χώρο, η δημοσιότητα που το χαρακτηρίζει αλλάζει ακόμη μια φορά. Αλλάζει όμως πολιτικά προς το δημοκρατικότερο. Αυτό έχει ενδιαφέρον και διαφεύγει της ουσιοκρατικής, ελιτίστικης μηδενιστικής αριστεράς που δεν μπορεί να αντιληφθεί τέτοιες δυναμικές στρατηγικές.
Δεν είναι μια συζήτηση για τον ομογενοποιητικό ρόλο της κινηματογραφικής βιομηχανίας που ισοπεδώνει τα ιδιαίτερα ύφη, τις τοπικές και εθνικές κινηματογραφίες. Ίσα ίσα που αυτά βρίσκουν πιο εύφορο έδαφος τώρα.
Δεν είναι μια συζήτηση για τις κονφορμιστικές ηθικολογίες του political correct που προυπήρχαν και, όντως, αναπτύσσονται συγχρόνως μέσα σε μια τέτοια αλλαγή δημοσιότητας.
Και αυτό διότι ο αυταρχικός συντηρητισμός έχει ενσωματώσει γρηγορότερα την κριτική στους «προοδευτικούς» από κάθε «υποψιασμένη» κριτική που κρατάει ίσες παοστάσεις. Όταν ο αντίπαλος δείχνει τα όρια της ελευθερίας και της χειραφέτησης, τις υπερβολές τους και την ανάγκη να στραφούμε στην «σοφία» της παράδοσης, τότε πόσο ευδιάκριτα μπορεί να οριοθετηθεί απ΄ αυτόν μια κριτική περί ηθικολογικής κατήχησης, περί ανανηψάντων ηδονιστών;
Η συζήτηση και οι παρεμβάσεις εγγράφονται σε μια πολιτική μάχη, σε μια ιδεολογική – κοινωνική και πολιτική σύγκρουση στις ΗΠΑ και διεθνώς, στην οποία καλούμαστε να πάρουμε μέρος, να μερο-ληπτήσουμε, να στρατευθούμε, να επηρεάσουμε, με τα επιχειρήματα και τα πάθη, με τις εικόνες, με τους λόγους, με τον σημειολογικό πόλεμο. Γι αυτό το λόγο δεν καλούμαστε σε μια διπλή οριοθέτηση από τους δυο λαϊκισμούς, τον λαϊκισμό του Τραμπ και εκείνο του Χόλιγουντ. Ας λυγίσουμε το ραβδί από την άλλη μεριά.
Κάθε μάχη της εποχής μας έχει ως προϋπόθεση μια υποψιασμένη για τις αντιφάσεις της νεωτερικότητας κριτική της. Δεν βρισκόμαστε, αλίμονο, στην νεανική φάση της ανθρωπότητας. Ωστόσο, ο αναστοχασμός μπορεί να οδηγεί σε έναν «ανασυγκροτημένο (πέρα από τον νεανικό) ενθουσιασμό», σε μια αναγεννημένη pop κουλτούρα, σε ένα σταθερό φρόνημα διακριτό από ισχυρογνώμονες πεποιθήσεις, σε μια νέα υπευθυνότητα μπροστά στις οριακές ιστορικό-φυσικές αλλαγές και όχι σε μια μπλαζέ τήρηση ίσων αποστάσεων. Οι νέοι και οι γυναίκες που κινητοποιούνται ενάντια στην πατριαρχία ως πολίτευμα και τις ιεραρχίες της, με σκέψη και φροντίδα για το μέλλον της ζωής και του κόσμου, είναι διαγενεακή και διαφυλετική εγγύηση της νέας λαϊκότητας. Pop-λαικότητα στις γειτονιές του κόσμου όπου η ζωή συμφύρει τα ποικίλα στοιχεία των ευάλωτων πληθυσμών και ανανεώνει την ηλικιωμένη ανθρωπότητα. Πρόσφυγες και μετανάστες και επισφαλείς ντόπιοι, παράσιτα και τζόκερς στα όρια της ανθρωπινότητας προσφέρουν μια έκρηξη των συναισθημάτων, των παθών, των ιδεών, αντιστέκονται και συχνά αναχαιτίζουν εν τη γενέσει τους τις φασιστικές, σεξιστικές και μαφιόζικες δράσεις. Μας δείχνουν ότι οι τάσεις του καιρού είναι τουλάχιστον δυο, ότι αυτές συνυπάρχουν και αντιπαλεύουν σε όλα τα μέτωπα της κουλτούρας και της πολιτικής από το Ριο ντε Τζανέιρο ως την Στοκχόλμη, τη Μόσχα, τη Νέα Υόρκη, τις διαλυμένες πόλεις της Μέσης Ανατολής, το Χονγκ Κονγκ, το Παρίσι.
Ναι, λοιπόν, ορθά πράττουν όσοι παρεμβαίνουν στην παγκόσμια πολιτιστική βιομηχανία γιατί τους βλέπουν όλοι την ίδια στιγμή παντού. Είναι χώρος μαζικός, είναι παγκόσμιος και όταν γίνεται πολιτικός, δηλαδή όταν διχάζεται, τότε δεν είναι αγοραίος, χυδαίος και ομογενοποιητικός. Γίνεται σημείο αναφοράς, ανταλλαγών και ενημέρωσης, μόλυνσης και δράσης. Το Χόλιγουντ δεν είναι «από τα κάτω» αλλά εκ της φύσεώς του βρίσκεται σε άμεση επαφή με τα παράσιτα, τους underground, τις πράξεις, τις ιδέες και τα συναισθήματα των κινούμενων πληθυσμών.
Να ταχθούμε υπέρ του λαϊκισμού του Χόλιγουντ και είθε οι υπόλοιποι liberals να λαϊκίσουν περισσότερο, απομακρυνόμενοι από τη σούπα της εποχής Χίλαρυ Κλίντον.
Και τελικά να δώσουμε, όσοι το θέλουν, και ένα χέρι βοηθείας στον Μπέρνι που δοκιμάζει δεύτερη φορά με ακατάβλητο φρόνημα και ανασυγκροτημένο ενθουσιασμό.
*Ο Μιχάλης Μπαρτσίδης διδάσκει στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, είναι Επιστ. Διευθυντής του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς.
