Υπερλεξιστική Τηλεκατάρτιση

Λέξεις: Νίκος Φωτίου

Το «μίασμα» και η «κάθαρσις»

Την ατυχή (και όχι μόνο, βλ. efsyn.gr/22.4) «έμπνευση» για το πρόγραμμα τηλεκατάρτισης των επιστημόνων με voucher, ακολούθησε μια ελεεινή εφαρμογή με google translation, εξαιρετικά προσβλητική για τους επιστήμονες αλλά και πηγή ομηρικών γελώτων. Η κυβέρνηση εξετέθη ποικιλοτρόπως ανά το πανελλήνιον (βλ. και την τραγική δήλωση του κ. Βρούτση «σε δύο σελίδες υπήρχαν κάποια τέσσερα ορθογραφικά λάθη» (thepressproject.gr 22.4) και έσπευσε, διά της άρον άρον καθαρτηρίου ακυρώσεως του μιασματικού προγράμματος, να επιτύχει την «κάθαρση» και την απαλλαγή από το άγος.

Ο παράπλευρος «Υπερλεξισμός»

Μια άλλη, παραλλήλως και ακουσίως αναδυθείσα πτυχή αυτής της υπόθεσης είναι αρκούντως ενδιαφέρουσα και λίαν ευτράπελη. Και εξηγούμαι: Πάμπολλες ήταν οι αντιδράσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίες, χρησιμοποιώντας ως πρώτη ύλη τις χωρίς νόημα (nonsense) λέξεις και προτάσεις του συφοριασμένου προγράμματος, κατασκεύασαν άλλες λέξεις και προτάσεις, που, όμως, εμπεριείχαν νόημα, έστω και σουρεαλιστικό: Π.χ. «Μπαίνει ο Σκόιλ Ελικίκου σ’ ένα μπαρ και βρίσκει τον Άκοπο Μέτζη του Νεούκτη» ή «Αγάπη μου, δεν ειναι αυτο που νομίζεις! – Άκοπε μέτζη του νεούκτη, παλιάνθρωπε! – Στάσου,θα σου εξηγήσω!» ή «Λοιμώχτηκα για το παιδί μου». Ακόμη και ευρηματικές μεταπλάσεις στίχων επινοήθηκαν: «Μα εγώ δεν ζω γονατιστός, είμαι του Ελικίκου γιος. Τι κι αν μ’ ανοίγουνε πληγές, εγώ αντέχω τις φωτιές, Σκόιλ μη λυπάσαι, Σκόιλ μη με κλαις» κ.ά.

Έχουμε και λέμε, λοιπόν: Λέξεις-τέρατα, χωρίς νόημα, κατασκευάστηκαν εξ ολοκλήρου ή τανύστηκαν επιδέξια πέραν των ορίων τους ή μεταπλάστηκαν και τοποθετήθηκαν καταλλήλως σε μια νέα σειρά/πρόταση, παράγοντας ένα νόημα πάνω και πέρα από τις λέξεις-υλικά που συμμετείχαν στην κατασκευή. Ο ορισμός του «Υπερλεξισμού» κατά Αλέξανδο Σχινά! «Η άνευ ορίων διεύρυνση της εκφραστικότητας μέσα από την εκμετάλλευση κάθε γλωσσικής δυνατότητας».

Ας θυμηθούμε και τον μέγιστο Ούγκο Τονιάτσι στο «Εντιμότατοι φίλοι μου», με τα «Γουρδώνω το περπούτσι παράμοιρα», «Καψιλεύω τη σουπερλαγία» κ.ά. Αλλά και το πρώτο τετράστιχο ενός σονέτου του Λαπαθιώτη (1938).

ΒΑΟ, ΓΑΟ, ΔΑΟ Ζινώντας αποβίδονο σαβίνι κι απονιβώντας ερομιδαλιό, κουμάνισα το βίρο τού λαβίνι με σάβαλο γιδένι τού θαλιό.

Τέλος, ας προσθέσουμε και τη θεωρία του Noam Chomsky περί έμφυτης στον άνθρωπο «καθολικής Γραμματικής-universal grammar» με το κλασικό για τους γλωσσολόγους παράδειγμα «Οι άχρωμες πράσινες ιδέες κοιμούνται μανιασμένα». Έδεσε το σιρόπι!

Το μανιφέστο του Υπερλεξισμού

Ιδού ένα απόσπασμα από το μανιφέστο για τον Υπερλεξισμό, του Α. Σχινά, του ανθρώπου που, όπως θα θυμούνται οι παλαιότεροι, στις αντιδικτατορικές εκπομπές του από την «Deutsche Welle» γελοιοποιούσε ασύστολα τη χούντα των συνταγματαρχών: «Ο Υπερλεξισμός ξεκινάει από τις λέξεις, από όλες τις δυνατές λέξεις. Και βρίσκοντας τις έννοιες, τα αντικείμενα, τις καταστάσεις, πού εκάστοτε τους αντιστοιχούν, σπάει την αλυσίδα αυτών των συμπτώσεων, αναδημιουργεί όλους τους δυνατούς κόσμους.

Τρία στάδια υπερλεξιστικής λεξιποιίας:

Πρώτο: Άνοιγμα, τέντωμα, εκβιασμός της τρέχουσας γλώσσας, ως το άκρον άωτον της νοηματικής αντοχής της. Ελεύθερο παιχνίδι με λέξεις και ρίζες, δημιουργία κάθε λογής συνθέσεων, χρήση όλων των καταλήξεων παντού, αλλαγές γένους, αντιμεταθέσεις των μέρων του λόγου κ.τ.λ.

Δεύτερο: Μικτές κατασκευές της τρέχουσας και της υπερλεξιστικής γλώσσας. Τρίτο: Καθαρά υπερλεξιστικές λέξεις.

Η πράξη

Ιδού και μια παραδειγματική στιχουργική εφαρμογή, από τον ίδιο τον Σχινά, της υπερλεξιστικής θεωρίας του: ΘΡΑΠΑ Ο Γαβουνές, ο Μαμουνές, ο Παστροκωλαράκης, Ο λαγναρμένιος Μπιθουλιάν και οι δυό σιαμαίοι Βούζοι, Ολόκληρα μερόνυχτα συνέχεια θραπακιάζαν: Μεσ’ στο βουρκί του μαγαζιού του Μπιθουλιάν χλιχλίβαν, Τουμποκορδωμπαχλιάζονταν, λυσσοβουτοπαφτιάζαν, Τρεμουλοπεφτοθρίαζαν, ιαχογαυλιούσαν, Εναλλασσοπθακίζονταν κι’ αλληλοσφιχτομπλάφαν, Κάναν ο ένας τ’ αλλονού λαχτάρ-καπουλοφρίξεις, Κοιλιοδοντοτσικδισμούς και φτερνοσβερκοτρίγγια. Ο Γαβουνές βαυλάκισε τον Παστροκωλαράκη. Οι Βούζοι μακλατέψανε του Γαβουνέ τα οπίσθια, Και ξαναβαυλακίσανε τον Παστροκωλαράκη, Ο Μπιθουλιάν γλιβδίκωσε τρία αφτιά των Βούζων, Κι ο Μαμουνές τζιτζίφτισε του Μπιθουλιάν τα ούλα. Την πρώτη μέρα πλάνταξε ο Παστροκωλαράκης. Κι ό,τι έμενε απ’ τον Μπιθουλιάν τη δεύτερη εβυθίσθη. Και θάσπιφε μεσ’ στο βουρκί, που πηχτογλοιογλούσε Απ’ τον κρεατοσίελο και την ιδρωμυελόρροια Των θραπικών. Και το πρωί της τρίτης πιά ημέρας Οι μεν ήταν του θανατά, κι οι Βούζοι ξεκολλήσαν. (Περί υπερλεξισμού, κειμενοκολλήσεως και αθανασίας, Περ. ΠΑΛΙ, τ. 2-3 (1965)

– Στις δύσκολες μέρες του παρατεταμένου εγκλεισμού που περνάμε, κάτι τέτοια απρόοπτα «σκόιλς» δρουν ως από μεταφραστικής μηχανής θεός και σκορπούν το μάνα εξ ουρανού ως πνευματικό voucher στις lockdownιασμένες και δεινώς λοιμωχθείσες ψυχές μας.

*Ο Νίκος Φωτίου είναι φιλόλογος