Ζώντας, πεθαίνοντας και κάνοντας τέχνη στη Βηρυτό

Του Γιώργου Τούλα 

Στέκεται στη μέση της σκηνής προκλητικά ντυμένη. Είναι πληθωρική. Κοιτάζει λάγνα το θεατή και του λέει: “Βρίσκομαι σε ένα αυτοκίνητο γεμάτο μικρούς μαθητές. Αγγελούδια. Είμαι ζωσμένη με εκρηκτικά. Σε λίγο θα εκραγώ και θα τους πάρω μαζί μου. Όλους. Θα ήθελες να με σταματήσεις; Θα ήθελες να με σώσεις; Μήπως θέλεις να στήσεις μια ΜΚΟ στην πατρίδα σου και να σώζεις γυναίκες σαν εμένα; Γυναίκες-καμικάζι;”. Η Λάμια, έτσι είναι το πραγματικό της όνομα, είναι μια από την ομάδα που κέρδισε το περισσότερο χειροκρότημα στο φετεινό διήμερο των βραβείων Ίψεν στο Σιέν της Νορβηγίας. Της κολεκτίβας Zoukak από το Λίβανο.

Πέρασα 48 ώρες μαζί τους και μετά από πολλές συζητήσεις και έχοντας δει την περφόρμανς που ετοίμασαν εδώ, καλεσμένοι για τρεις βδομάδες με όλα τα έξοδα πληρωμένα από το Νορβηγικό κράτος, για τρίτη χρονιά εδώ πάνω, μπήκα στον πειρασμό να τους ρωτήσω: Σκέπτεστε ποτέ ότι μπορεί ιστορίες σαν τη δική σας να είναι το άλλοθι της Δύσης απέναντι σε όσα συμβαίνουν στην πατρίδα σας;

Για μια ολόκληρη ώρα στη σκηνή του θεάτρου η κολεκτίβα από τη Βηρυτό έφτυσε στα μούτρα μας με τον πιο προφανή τρόπο όλα όσα περνάμε στα ψιλά στις ειδήσεις. Έχοντας σαν περίβλημα μια σχεδόν πορνογραφική αφήγηση, όπου ο φτηνός ερωτισμός και η χρήση των σωμάτων κυριαρχούσε, αφού όπως παραδέχονται και οι ίδιοι τα media αυτή την πορνογραφία προάγουν, ξετύλιξαν τις τραγικές εικόνες της δικής τους καθημερινότητας. Μιας χώρας εγκλωβισμένης ανάμεσα στο Συριακό δράμα, την Ισραηλινή επιθετικότητα και τον αυταρχισμό, το παλαιστινιακό αδιέξοδο και τραγωδία μαζί, την απειλή των Τζιχαντιστών που την ανάσα τους νοιώθουν στον σβέρκο, το παρελθόν μιας κοσμοπολίτικης πόλης που έλαμπε στη Μέση Ανατολή αλλά αυτοί δεν την πρόλαβαν.

Είναι όλοι τους όχι πάνω από 32-35. Γεννήθηκαν στο τέλος του εμφυλίου και έζησαν όλη τους τη ζωή σε μια πόλη σε διαρκή μετάβαση. Σε μια πόλη τράνζιτ όπως μου περιέγραφε ο Σύριος συγγραφέας που συνεργάστηκαν μαζί του για το πρότζεκτ. Μια πόλη αγχωτική, πολύγλωσση, με 18 διαφορετικές εθνότητες, θρησκείες, κόσμους. Μια πόλη που οι άνθρωποι τρέφονται με τις ειδήσεις από τις 7 το πρωί μέχρι τις 11 τη νύχτα. Που τα γαλλικά και τα αγγλικά μοιάζουν με μητρικές γλώσσες.

Η ζωή στην πόλη δεν είναι εύκολη. Για τα παιδιά αυτής της ομάδας, ο τρόπος που οι συμπατριώτες τους βλέπουν το τι πραγματικά τους συμβαίνει είναι απλά συμπληρωματικός με τον τρόπο που ο υπόλοιπος κόσμος αντιλαμβάνεται. Εκδοχές της ίδιας αντίληψης απάθειας.

Κάνουν θέατρο από ανάγκη, διαφορετική από κείνη της Δύσης. Μηχανή Άμλετ, Λόρκα, παραστάσεις στους δρόμους, στα προσφυγικά στρατόπεδα της Σάμπρα και Σαντίλα, μαθήματα στο Λονδίνο, πρότζεκτ στο Άμπου Νταμπι. Πάνω από όλα η πολιτική. Η παράστασή τους εδώ στη Νορβηγία, μετά από ένα καταιγισμό πληροφοριών και εμφανών συμβολισμών, όπως οι κούκλες που θυμίζουν τα παιδιά που σκοτώθηκαν πριν λίγο καιρό σε μια παραλία στην Παλαιστίνη από ρουκέτα παίζοντας, τελειώνει με το Φεγγαράκι μου λαμπρό. Το γνωστό παιδικό τραγούδι όμως έχει άλλα λόγια. Μόνο ένας Ευρωπαίος είναι ξύπνιος απόψε, λέει το ρεφρέν. Στη θέση των αθώων παιδικών στίχων παραθέτει στοιχεία. Νεκρούς, αγνοούμενους, βομβιστές, αθώους, ένοχους.

Μήπως κάνετε λίγο εύκολη τη ζωή του θεατή πετώντας του στη μάπα όλα αυτά τα δυσάρεστα, μήπως φωνάζετε λίγο την αλήθεια σας, τους ρωτώ και την ίδια στιγμή μετανιώνω. Με κοιτούν με συγκατάβαση. Την ίδια στιγμή σκέπτομαι πως ότταν ζεις στη ασφυξία, ένας δρόμος υπάρχει για να σε ακούσουν: να φωνάξεις. Το απόγευμα ένα πάνελ που είχε προγραμματιστεί να γίνει με την παρουσία τους ακυρώθηκε γιατί θα συμμετείχε και ένας ισραηλινός καλλιτέχνης. Παρότι όλο το διήμερο μιλούσαν μαζί του και σμυφωνούσαν σε πολλά η δημόσια συνύπαρξη απαγορεύεται. Φοβούνται τις συνέπειες που θα έχουν στο Λίβανο αν μαθευτεί και το ακύρωσαν. 

Είχα την εντύπωση ότι το στρατευμένο θέατρο ανήκε σε μια άλλη εποχή. Στη Βηρυτό τώρα είναι η στιγμή του. Στην παράσταση είδα δακρυσμένους ανθρώπους. Εσύ πότε έκλαψες τελευταία φορά στο θέατρο;