Δύσκολος χειμώνας για την Κύπρο, δεύτερη χρονιά χωρίς βροχή

Ο Αυξέντης Καλογήρου είναι γεωργός για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Διαθέτει εποχικές καλλιέργειες παράγοντας μαρούλια, ντομάτες, αλλά και εποχικά φρούτα, όπως καρπούζια και πεπόνια, σε χωριό της επαρχίας Πάφου στην Κύπρο. Αν και το νησιωτικό κράτος είναι γενικά άνυδρο, οι ψυχροί μήνες συνοδεύονται συνήθως από κάποιες βροχοπτώσεις οι οποίες δίνουν την δυνατότητα συγκέντρωσης νερού για άρδευση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Όμως αυτός ο χειμώνας ήταν διαφορετικός. Το έδαφος παρέμεινε ξηρό και ενόψει καλοκαιριού το πότισμα των καλλιεργειών καθίσταται εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα.

Ο Αυξέντης, όπως και εκατοντάδες άλλοι Κύπριοι αγρότες έλαβαν πρόσφατα μια ειδοποίηση από το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων της χώρας, ότι το νερό που θα τους διατεθεί για άρδευση των χωραφιών τους θα είναι φέτος κατά το μισό μειωμένο σε σχέση με πέρυσι. Μάλιστα σε πολλούς Κύπριους αγρότες έγινε σύσταση να αποφύγουν να επενδύσουν σε εποχιακές καλλιέργειες, καθώς το νερό που θα παραχωρηθεί το καλοκαίρι δεν θα είναι αρκετό για την καλλιέργεια φρούτων και λαχανικών. Με αυτά τα δεδομένα το πιθανότερο είναι πως ο 68χρονος αγρότης θα απωλέσει το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος του.

«Ο οικονομικός αντίκτυπος για μένα και τους άλλους αγρότες της περιοχής από τη μη- καλλιέργεια εποχιακών φυτών θα είναι σοβαρός, καθώς οι εποχιακές καλλιέργειες αντιπροσωπεύουν το 60% του εισοδήματός μας», είπε στην DW, προσθέτοντας ότι αναμένει περαιτέρω απώλειες εσόδων από τα φρούτα που καλλιεργεί. «Το νερό που θα μας διατεθεί για τα οπωροφόρα δέντρα μας είναι αρκετό μόνο για να τα κρατήσει ζωντανά», δήλωσε χαρακτηριστικά.

Δεύτερη συνεχής χρονιά χωρίς βροχή

Για την ανομβρία που πλήττει την Κύπρο μίλησε η Αντριάνα Μπρούγκεμαν, επίκουρη καθηγήτρια στο Ερευνητικό Κέντρο για την Ενέργεια, το Περιβάλλον και το Νερό του Μη Κερδοσκοπικού Ινστιτούτου Κύπρου. «Η περσινή χρονιά ήταν ήδη δύσκολη, αλλά αυτή είναι η δεύτερη συνεχόμενη χρονιά εκτεταμένης ξηρασίας» ανέφερε.

Εξάλλου σύμφωνα με τα στοιχεία της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας της Κύπρου, ο φετινός Ιανουάριος είναι ο δεύτερος πιο άνυδρος από την εποχή που καταγράφονται στοιχεία σε σχέση με τις βροχοπτώσεις, ενώ ο Οκτώβριος του 2024 καταγράφεται ως ο πιο ξηρός. Και ενώ οι περίοδοι ξηρασίας είναι διαχρονικό φαινόμενο για την Κύπρο, ο αναπληρωτής διευθυντής του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων, Γιώργος Καζαντζής, σημειώνει ότι κάτι έχει αλλάξει προς το χειρότερο.

«Σε αντίθεση με το παρελθόν, από το 2007 και μετά, κύκλοι ανομβρίας εμφανίζονται σχεδόν κάθε δύο χρόνια», είπε στην DW, προσθέτοντας ότι «το φαινόμενο συνδέεται με την κλιματική αλλαγή». Η άνοδος της παγκόσμιας θερμοκρασίας ενισχύει την εξάτμιση, μειώνοντας τα επιφανειακά ύδατα και στεγνώνοντας το έδαφος και τη βλάστηση, καθιστώντας τις περιόδους με χαμηλές βροχοπτώσεις πιο ξηρές από ό,τι θα ήταν σε ψυχρότερες συνθήκες.

Φράγματα στα όρια τους

Η επιδεινούμενη ξηρασία αποτελεί ανησυχητική εξέλιξη για την Κύπρο, μια χώρα της οποίας οι πολιτικές για την ύδρευση και την άρδευση, βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στις καιρικές συνθήκες. Από τη δεκαετία του 1980, η Κύπρος έχει αναπτύξει ένα δίκτυο 108 φραγμάτων για την αποθήκευση νερού τόσο για ύδρευση όσο και για άρδευση. Φέτος όμως, λόγω της παρατεταμένης ανομβρίας τα αποθέματα νερού στο δίκτυο υδατοφραχτών του νησιού έχουν περιοριστεί στο ελάχιστο.

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία η πληρότητα των φραγμάτων φτάνει φέτος στο 26%, ποσοστό που αντιστοιχεί σε μόλις 76 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού. «Οι χειμερινοί μήνες είναι απαραίτητοι για την αναπλήρωση των αποθεμάτων νερού στους ταμιευτήρες, αλλά και στα υπόγεια ύδατα. Χωρίς αρκετές βροχοπτώσεις τον χειμώνα, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν προβλήματα το ζεστό καλοκαίρι», δήλωσε ο Μίχα Βέρνερ, αναπληρωτής καθηγητής και ειδικός σε θέματα πλημμυρών και ξηρασίας στο Ινστιτούτο IHE Delft στην Ολλανδία.

Τα προηγούμενα χρόνια, οι ντόπιοι, οι ιδιοκτήτες ξενοδοχείων αλλά και οι τουρίστες — περίπου 6 εκατομμύρια επισκέφθηκαν το νησί το 2023 — κλήθηκαν να κάνουν οικονομία στο νερό. Το ίδιο αναμένεται να συμβεί και φέτος. «Μια χώρα όπως η Κύπρος, όπως και άλλες χώρες της Μεσογείου, αντιμετωπίζουν προκλήσεις όχι μόνο λόγω των μεταβαλλόμενων κλιματικών συνθηκών, αλλά και λόγω της μεταβαλλόμενης ζήτησης, καθώς υπάρχει βέβαια και η τουριστική βιομηχανία, που κορυφώνει… ταχύτητες το καλοκαίρι, με τους πάντες να θέλουν να κάνουν ντους και να κολυμπούν σε ωραίες πισίνες.

Αυτό επιδεινώνει το πρόβλημα». Η περίπτωση της Κύπρου είναι ενδεικτική για τα όσα συμβαίνουν στην Μεσόγειο, αλλά στην Μέση Ανατολή. Ειδικά σε χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία, η Αλγερία, το Μαρόκο, η Τυνησία, η Τουρκία και το Ισραήλ, ανέφερε ο Βέρνερ. Άλλωστε ανησυχητικές ξηρασίες αντιμετωπίζουν περιοχές, όπως η Βαλένθια στη Νότια Ισπανία, η Ελλάδα, η νότια Ιταλία, το Μαρόκο και η Τυνησία, σύμφωνα με δεδομένα της Υπηρεσίας Κλιματικής Αλλαγής Copernicus της ΕΕ (C3S).

Κινητές μονάδες αφαλάτωσης

Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Κύπρος προσπαθεί να αντιμετωπίσει το υδατικό της πρόβλημα, με την κατασκευή πέντε μονάδων αφαλάτωσης. Ωστόσο, σύμφωνα με στοιχεία του 2023, το νερό των αφαλατώσεων καλύπτει μόνο το 60% των αναγκών της χώρας σε πόσιμο νερό. Η ανάπτυξη του δικτύου αφαλατώσεων κατέχει κεντρικό ρόλο στο πρόγραμμα 28 δράσεων, που ενέκρινε η κυπριακή κυβέρνηση για αντιμετώπιση της λειψυδρίας.

Μιλώντας στην DW η υπουργός Γεωργίας της Κύπρου Μαρία Παναγιώτου εξήγησε ότι «στόχος της Κυβέρνησης είναι η κάλυψη του συνόλου των υδρευτικών αναγκών του νησιού από τις αφαλατώσεις, έτσι ώστε το νερό των φραγμάτων να χρησιμοποιείται μόνο για σκοπούς άρδευσης.» Προς τούτο εξήγησε η υπουργός «η κυβέρνηση σχεδιάζει την δημιουργία άλλων δύο μόνιμων μονάδων αφαλάτωσης, την αύξηση των δυνατοτήτων παραγωγής των υφιστάμενων μονάδων, αλλά και τη δημιουργία κινητών μονάδων αφαλάτωσης». Συγκεκριμένα, υπάρχει προγραμματισμός για την κατασκευή τεσσάρων κινητών μονάδων αφαλάτωσης εντός του 2025, ενώ οι δύο μόνιμες μονάδες αφαλάτωσης προγραμματίζονται μέσα στην επόμενη πενταετία.

Σημειώνεται ότι η απομάκρυνση του αλατιού από το θαλασσινό νερό γίνεται όλο και πιο συχνή πρακτική σε πολλές περιοχές ανά τον πλανήτη, που αντιμετωπίζουν προβλήματα λειψυδρίας. Ωστόσο η πρακτική της αφαλάτωσης είναι δυνατόν να ρυπάνει τα υπόγεια ύδατα, το έδαφος αλλά και να επηρεάσει τη θαλάσσια ζωή. Πάντως σύμφωνα με ειδικούς, αναδύονται ορισμένες τεχνολογίες επεξεργασίας άλμης, που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων.

Η Κύπρια υπουργός έκανε λόγο για ένα ούτως ή άλλως εξαιρετικά δύσκολο καλοκαίρι, εκφράζοντας την ετοιμότητα του κράτους να στηρίξει οικονομικά τους γεωργούς, είτε άμεσα, είτε μέσω της επιδότησης μόνιμων υποδομών για τις καλλιέργειες, όπως τα έξυπνα συστήματα άρδευσης. «Η δημιουργία περισσότερων μονάδων αφαλάτωσης είναι η μόνη ελπίδα για το μέλλον», δηλώνει και ο Αυξέντης Καλογήρου, ο οποίος προειδοποιεί πως αν δεν γίνει κάτι για την αντιμετώπιση της έλλειψης νερού στην Κύπρο, η γεωργία θα σβήσει μαζί με τη γενιά του. Μέχρι να τεθούν σε λειτουργία οι νέες μονάδες αφαλάτωσης, οι ελπίδες του στηρίζονται στη βροχή και στη στήριξη της κυβέρνησης.

Πηγή: Deutche Welle