Γιατί οι φωτιές στην Ευρώπη καίνε μέρες;
Πόση καμμένη έκταση μετράμε την τελευταία τετραετία - Ποιες είναι οι πιο ευάλωτες χώρες;
Οι μεγάλες πυρκαγιές στην Ευρώπη αποτελούν πλέον ένα από τα πιο σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα, με τις καταστροφές που προκαλούν να είναι ανυπολόγιστες. Παρά τις σημαντικές προσπάθειες κατάσβεσης, αυτές οι πυρκαγιές είναι όλο και πιο δύσκολο να τεθού υπό έλεγχο και να σβηστούν. Τα αίτια αυτής της κατάστασης είναι πολύπλοκα και περιλαμβάνουν την κλιματική αλλαγή, τις αλλαγές στη χρήση γης και τις προκλήσεις στη διαχείριση των πυρκαγιών.
Η Ετήσια Έκθεση του European Forest Fire Information System (EFFIS) αναφέρει ότι το 2023, περίπου 650.000 εκτάρια δασικών περιοχών καταστράφηκαν στην Ευρώπη. Αυτό περιλαμβάνει χώρες της ΕΕ και γειτονικές περιοχές. Σύμφωνα με την EFFIS, το 2022 καίγονται περίπου 450.000 εκτάρια δασικών περιοχών στην Ευρώπη. Το 2022 ήταν μια χρονιά με έντονα καλοκαιρινά κύματα καύσωνα, που συνέβαλαν στην αύξηση των πυρκαγιών. Το 2021, η EFFIS ανέφερε περίπου 500.000 εκτάρια καμένων δασών στην Ευρώπη, με πολλές περιοχές να πλήττονται σοβαρά, ειδικά στη Νότια Ευρώπη. ο 2020, περίπου 450.000 εκτάρια δασών καταστράφηκαν στην Ευρώπη, με ιδιαίτερη έμφαση στις πυρκαγιές που πλήττουν τη Σκανδιναβία και τη Μεσόγειο.
Κλιματική Αλλαγή και Ακραίες Καιρικές Συνθήκες
Η κλιματική αλλαγή είναι ένας από τους κύριους παράγοντες που επηρεάζουν την αύξηση της έντασης και της διάρκειας των πυρκαγιών στην Ευρώπη. Σύμφωνα με την έκθεση του Joint Research Centre της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η άνοδος της θερμοκρασίας και οι αυξανόμενες περίοδοι ξηρασίας έχουν οδηγήσει σε ξηρότερα δάση, τα οποία είναι πιο ευάλωτα στις πυρκαγιές. Οι ακραίες θερμοκρασίες και οι συχνές θερμοπληξίες καθιστούν τις πυρκαγιές πιο δύσκολες στον έλεγχο και την κατάσβεση, καθώς η ξηρασία και οι υψηλές θερμοκρασίες δημιουργούν τις ιδανικές συνθήκες για την εξάπλωσή τους .
Η υπηρεσία Copernicus Atmosphere Monitoring Service επιβεβαιώνει ότι η κλιματική αλλαγή έχει αυξήσει τη συχνότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως οι έντονοι άνεμοι, οι οποίοι ενισχύουν τη γρήγορη εξάπλωση των πυρκαγιών. Οι συνθήκες αυτές επιδεινώνουν την κατάσταση, καθιστώντας τις πυρκαγιές ακόμα πιο απρόβλεπτες και δύσκολες στη διαχείριση. Οι περιοχές που πλήττονται περισσότερο είναι κυρίως στη Νότια Ευρώπη, όπου οι συνθήκες ξηρασίας είναι πιο συχνές, αλλά και σε άλλες περιοχές, όπως η Κεντρική και η Βόρεια Ευρώπη, οι οποίες αρχίζουν να αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα .
Αλλαγές στη Χρήση Γης και Εγκατάλειψη Γεωργικών Εκτάσεων
Οι αλλαγές στη χρήση γης παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην αύξηση των πυρκαγιών. Η εγκατάλειψη της γεωργικής γης σε πολλές περιοχές της Ευρώπης έχει οδηγήσει σε αύξηση της καύσιμης ύλης στα δάση. Η μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science of the Total Environment επισημαίνει ότι οι εγκαταλελειμμένες γεωργικές εκτάσεις καλύπτονται πλέον από πυκνή βλάστηση, η οποία λειτουργεί ως καύσιμο για τις πυρκαγιές. Η έλλειψη ανθρώπινης δραστηριότητας σε αυτές τις περιοχές έχει οδηγήσει στη συσσώρευση υλικών που καίγονται εύκολα, όπως ξηρά χόρτα και θάμνοι, αυξάνοντας έτσι την ένταση και τη διάρκεια των πυρκαγιών .
Αυτή η μεταβολή στη χρήση γης έχει σημαντικές επιπτώσεις όχι μόνο στη συχνότητα των πυρκαγιών αλλά και στη δυσκολία της κατάσβεσής τους. Οι πυρκαγιές σε περιοχές με πυκνή βλάστηση εξαπλώνονται ταχύτερα και είναι πιο δύσκολο να ελεγχθούν, καθώς οι δασικές εκτάσεις είναι πλέον γεμάτες με καύσιμα. Επιπλέον, οι εγκαταλελειμμένες περιοχές συχνά βρίσκονται μακριά από οδικές αρτηρίες, γεγονός που καθιστά δύσκολη την πρόσβαση των πυροσβεστικών δυνάμεων .
Προκλήσεις στη Δασοπυρόσβεση και Περιορισμένοι Πόροι
Ένα από τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι χώρες της Ευρώπης στη διαχείριση των πυρκαγιών είναι η έλλειψη επαρκών πόρων και υποδομών για την καταπολέμησή τους. Η έρευνα που δημοσιεύθηκε στο International Journal of Wildland Fire αναδεικνύει το γεγονός ότι πολλές ευρωπαϊκές χώρες δεν διαθέτουν τον αναγκαίο εξοπλισμό και προσωπικό για να ανταποκριθούν στις μεγάλες πυρκαγιές. Η έλλειψη εξειδικευμένων πυροσβεστών, ελικοπτέρων και άλλων μέσων καθιστά την κατάσβεση των πυρκαγιών ιδιαίτερα δύσκολη, ειδικά σε περιόδους όπου πολλές περιοχές πλήττονται ταυτόχρονα .
Η έλλειψη συνεργασίας και συντονισμού μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών είναι ένα ακόμη πρόβλημα. Αν και υπάρχουν μηχανισμοί αλληλοβοήθειας, όπως το Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας, οι διαθέσιμοι πόροι συχνά δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες κατά τη διάρκεια των μεγάλων πυρκαγιών. Αυτό οδηγεί σε καθυστερήσεις στην ανταπόκριση και μειωμένη αποτελεσματικότητα στην καταπολέμηση των πυρκαγιών .
Η αύξηση και η ένταση των πυρκαγιών στην Ευρώπη είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού παραγόντων που καθιστούν τη διαχείρισή τους ιδιαίτερα δύσκολη. Η κλιματική αλλαγή, οι αλλαγές στη χρήση γης και οι προκλήσεις στη δασοπυρόσβεση δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου οι πυρκαγιές είναι πιο συχνές, πιο έντονες και πιο δύσκολες στην κατάσβεση. Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, είναι απαραίτητη η ενίσχυση της πρόληψης, η επένδυση σε υποδομές δασοπυρόσβεσης και η καλύτερη συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Μόνο μέσω μιας συντονισμένης και ολοκληρωμένης προσέγγισης θα μπορέσουμε να περιορίσουμε τις καταστροφικές επιπτώσεις των πυρκαγιών στην Ευρώπη.
- Ελλάδα: Η Ελλάδα είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις δασικές πυρκαγιές, ειδικά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Οι υψηλές θερμοκρασίες, οι ισχυροί άνεμοι και η ξηρασία δημιουργούν ιδανικές συνθήκες για την εξάπλωση των πυρκαγιών. Οι περιοχές της Αττικής, της Πελοποννήσου και της Εύβοιας έχουν πληγεί επανειλημμένα από μεγάλες πυρκαγιές.
- Πορτογαλία: Η Πορτογαλία αντιμετωπίζει σοβαρές πυρκαγιές σχεδόν κάθε χρόνο, με τις πιο καταστροφικές να συμβαίνουν το καλοκαίρι. Οι περιοχές που πλήττονται συχνά είναι τα κεντρικά και βόρεια τμήματα της χώρας, όπου η βλάστηση είναι πυκνή και οι συνθήκες ξηρασίας επιδεινώνονται από την κλιματική αλλαγή.
- Ισπανία: Ιδιαίτερα οι αυτόνομες περιοχές της Ανδαλουσίας, της Καταλονίας και της Γαλικίας, είναι ευάλωτες σε μεγάλες δασικές πυρκαγιές. Οι συνθήκες ξηρασίας και οι υψηλές θερμοκρασίες, σε συνδυασμό με τη συσσώρευση καύσιμης ύλης στα δάση, καθιστούν την Ισπανία μία από τις πιο εύφλεκτες χώρες στην Ευρώπη.
- Ιταλία: Ειδικά στη Νότια Ιταλία και στα νησιά της Σικελίας και της Σαρδηνίας, οι πυρκαγιές είναι συχνό φαινόμενο. Οι θερμές και ξηρές καλοκαιρινές συνθήκες, σε συνδυασμό με τους ισχυρούς ανέμους, συμβάλλουν στην εξάπλωση των πυρκαγιών.
- Γαλλία: Οι νότιες περιοχές της Γαλλίας, ιδιαίτερα η Προβηγκία, η Κυανή Ακτή και η Κορσική, είναι ευάλωτες σε δασικές πυρκαγιές. Οι περιοχές αυτές έχουν μεσογειακό κλίμα, με ζεστά και ξηρά καλοκαίρια που ευνοούν την εξάπλωση των πυρκαγιών.
- Τουρκία: Αν και μέρος της χώρας βρίσκεται στην Ασία, η Τουρκία είναι μια χώρα που πλήττεται συχνά από πυρκαγιές, ειδικά στα νότια και δυτικά της μέρη. Οι περιοχές αυτές έχουν έντονες περιόδους ξηρασίας και είναι πλούσιες σε δασική βλάστηση.
Αυτές οι χώρες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών στην Ευρώπη και συχνά αντιμετωπίζουν σοβαρές προκλήσεις στον τομέα της πρόληψης και της καταστολής των πυρκαγιών.
Τα μέτρα της Ευρώπης
Η Ευρώπη έχει λάβει διάφορα μέτρα για την αντιμετώπιση των μεγάλων πυρκαγιών:
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναπτύξει στρατηγικές για την ενίσχυση της πρόληψης και της διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών, περιλαμβάνοντας την ενίσχυση των εθνικών στρατηγικών, την εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης, και τη χρηματοδότηση δράσεων για τη βελτίωση της ετοιμότητας και των υποδομών. Το Eυρωπαϊκό Σύστημα Ενημέρωσης και Παρακολούθησης Πυρκαγιών παρέχει δεδομένα σε πραγματικό χρόνο και αναλύσεις για την παρακολούθηση της εξέλιξης των πυρκαγιών, βοηθώντας τις χώρες να λάβουν πληροφορίες για την καλύτερη διαχείριση των κρίσεων.
Η Δημόσια Διοίκηση και οι τοπικές αρχές συνεργάζονται με ειδικούς για την ανάπτυξη στρατηγικών πυροπροστασίας, όπως η δημιουργία ζωνών απομόνωσης και η καθαίρεση καύσιμης ύλης από δάση και περιοχές υψηλού κινδύνου. Εφαρμόζονται επίσης κανονισμοί για τον περιορισμό της χρήσης φωτιάς σε επικίνδυνες περιόδους.
Η Διεθνής Συνεργασία είναι επίσης σημαντική, με πολλές ευρωπαϊκές χώρες να συμμετέχουν σε κοινές ασκήσεις και εκπαιδεύσεις για την καλύτερη συντονισμένη αντίδραση στις πυρκαγιές. Οι χώρες της ΕΕ συχνά ανταλλάσσουν πληροφορίες και πόρους, και οι διεθνείς οργανισμοί παρέχουν βοήθεια και τεχνογνωσία για την καταπολέμηση των πυρκαγιών.
Αυτές οι πρωτοβουλίες και στρατηγικές συνδυάζονται για την ενίσχυση της ετοιμότητας και της ικανότητας αντίδρασης στις μεγάλες πυρκαγιές, μειώνοντας έτσι τις επιπτώσεις και τις καταστροφές που προκαλούν.
Μετάφραση από πηγές: European Civil Protection and Humanitarian Aid Operations (ECHO)/ European Forest Fire Information System (EFFIS) / EU Civil Protection Knowledge Network / EU Civil Protection Mechanism – Cooperation:
