Η περιοχή Natura Επανομής και τα «σκουπίδια» του υπερτουρισμού

Εικόνες οικολογικής και περιβαλλοντικής υποβάθμισης και καταστροφής, καταγράφονται στην παραθαλάσσια περιοχή της Επανομής, παρότι έχει ενταχθεί στο Δίκτυο Natura και θεωρείται προστατευμένη περιοχή.

Οι χιλιάδες επισκέπτες στις παραλίες της περιοχής, κατά την καλοκαιρινή περίοδο, ιδίως όταν οι Θεσσαλονικείς την κατακλύζουν τα Σαββατοκύριακα, αφήνουν βουνά από διάφορα σκουπίδια και απορρίμματα, ενώ τα χιλιάδες αυτοκίνητα κινούνται ακόμα και σε σημεία όπου ενδημούν σπάνια ζωικά είδη που απειλούνται με εξαφάνιση.

Η περιοχή προσφέρεται για μία βολική βόλτα από το μεγάλο αστικό κέντρο της Θεσσαλονίκης, καθώς απέχει μόλις μερικά χιλιόμετρα, αλλά το αποτύπωμα των εκδρομέων στο φυσικό περιβάλλον σταδιακά γίνεται δυσβάσταχτο και κατασροφικό.

Πολλοί είναι οι ασυνείδητοι που αφήνουν σκουπίδια χωρίς καμία πρόνοια για το περιβάλλον ενώ σε κάποια σημεία στην παραλία, απουσία κάδων απορριμμάτων, οι σακούλες των σκουπιδιών σχηματίζουν ολόκληρους σωρούς ενώ πολλά είναι σκορπισμένα δεξιά και αριστερά.

Τα χιλιάδες αυτοκίνητα κινούνται ανεξέλεγκτα στο χώρο και έχουν χαράξει ένα, εκτός πλαισίου λειτουργίας της προστατευόμενης περιοχής, άτυπο οδικό δίκτυο που επιτρέπει την πρόσβαση ακόμα και σε σημείο όπου η ανθρώπινη παρουσία απαγορεύεται.

Επίσης, σε κάποια πολύ δημοφιλή σημεία της περιοχή, στον Ποταμό, στο Φανάρι και στο Ναυάγιο, τα εκατοντάδες και χιλιάδες αυτοκίνητα που συρρέουν προκαλούν κυκλοφοριακό κομφούζιο με αποτέλεσμα ακόμα και τα οχήματα της Πυροσβεστικής ή του ΕΚΑΒ αν χρειαστεί να σπεύσουν, να μην έχουν πρόσβαση και δυνατότητα διέλευσης.

Όπως αναφέρει στην κάτοικος στης περιοχής «αυτό που έγινε φέτος στην περιοχή Natura στην Επανομή δεν είχε προηγούμενο. Οι “τζιπάτοι λουόμενοι” έπρεπε να οργώσουν το περιβάλλον με ότι αυτό έχει μέσα, χελώνες πουλιά, αυγά, φυτά, δεν τους ήταν αρκετό απλά να περάσουν από μέσα, ή να παρκάρουν μπροστά στην άμμο λες και είναι στη Τσιμισκή, έπρεπε να κάνουν και την πλάκα τους,  οδηγώντας μέσα στο χώρο, απλά για το χαβαλέ τους».

«Όργιο παρανομίας παντού. Αυτό που ακούγαμε στή Σαντορίνη να μη βγαίνουν οι ντόπιοι, όταν έρχονται οι τουρίστες, το κάνουμε εμείς για το Φανάρι και το Ναυάγιο στην Επανομή. Οι ντόπιοι έχουμε εξοβελιστεί σε άλλες παραλίες. Πιο μικρές, λιγότερο ελκυστικές, γιατί δεν μπορούμε να αντέξουμε αυτό το μπάχαλο», τονίζει και αναφέρει ότι το λιμενικό, που οφείλει να ελέγχει την ακτογραμμή και η αστυνομία την κίνηση των οχημάτων και όλες τις σχετικές παραβάσεις, απουσιάζουν ενώ επισημαίνει ότι οι δομές που έχουν δημιουργηθεί κατά μήκος της παραλίας, όπως beach bar, καντίνες, πρέπει να ελεγχθούν για τη νομιμότητα τους.

Η περιοχή Natura στην Επανομή

Ποια είναι όμως η προστατευμένη περιοχή της Επανομής. Σύμφωνα με το ενημερωτικό σημείωμα του Φορέα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Θερμαϊκού Κόλπου:

Κατά μήκος του παράκτιου τμήματος της Επανομής εκτείνονται δύο προστατευόμενες περιοχές που αλληλοκαλύπτονται σε μεγάλο βαθμό: η Ζώνη Ειδικής προστασίας «Λιμνοθάλασσα Επανομής» και η Ειδική Ζώνη Διατήρησης «Λιμνοθάλασσα Επανομής και Θαλάσσια Παράκτια Ζώνη».

Η περιοχή αυτή βρίσκεται περίπου 5 χλμ. νοτιοδυτικά του οικισμού της Επανομής, και ανήκει διοικητικά στο Δήμο Θερμαϊκού. Πρόκειται για έναν παράκτιο υγρότοπο με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, που περιλαμβάνει τη Λιμνοθάλασσα Επανομής, μία παράκτια ζώνη μήκους περίπου 6,5 χλμ. και το ακρωτήριο Μύτικας, που είναι στην ουσία μία «αμμόγλωσσα» μέσα στη θάλασσα.

Η Λιμνοθάλασσα Επανομής είναι ένας σημαντικός υγρότοπος για διάφορα είδη πανίδας: αμφίβια, ερπετά, πουλιά και θηλαστικά. Αποτελεί πεδίο αναπαραγωγής, τροφοληψίας και διαχείμασης για μεγάλο αριθμό ειδών πουλιών. Στην περιοχή της λιμνοθάλασσας έχουν καταγραφεί 217 είδη πουλιών, μεταξύ των οποίων το νεροχελίδονο, η λαγγόνα, η χαλκόκοτα, η χουλιαρομύτα, το φοινικόπτερο και η αβοκέτα. Μεγάλο μέρος της λιμνοθάλασσας ξεραίνεται στη διάρκεια του καλοκαιριού.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η παρουσία ενός είδους βατράχου, του πηλοβάτη, που είναι ένα σπάνιο αμφίβιο που προστατεύεται από το Προεδρικό Διάταγμα υπ’αρ.67 και τη Σύμβαση της Βέρνης.

Άλλα σημαντικά είδη της περιοχής είναι η αγριόγατα, η πίννα και το ψάρι ταινιοσακοράφα, τα οποία περιλαμβάνονται στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας και προστατεύονται από διεθνείς συμβάσεις.

Η θαλάσσια περιοχή

Στο θαλάσσιο τμήμα της παράκτιας ζώνης υπάρχουν εκτεταμένα λιβάδια ποσειδωνίας, που περιλαμβάνονται στους οικοτόπους προτεραιότητας. Στην περιοχή εντοπίζονται αρκετά είδη ασπονδύλων, όπως η  η πίνα (Pinna nobilis), που πρόσφατα έχει ενταχθεί από την IUCN στα προστατευόμενα είδη ως κρισίμως κινδυνεύον, οι αχινοί Paracentrotus lividus, που διέπεται από ειδικό καθεστώς αξιοποίησης για την προστασία των πληθυσμών του και Sphaerechinus granularis, το ολοθούριο Holothuria tubulosa, το οποίο τα τελευταία χρόνια αποτελεί αλίευμα σημαντικής εμπορικής αξίας, πολύχαιτοι σπειρογράφοι (Sabella spallanzanii), μεγάλα γυμνοβράγχια (Aplysia και Bursatella) και η ενδημική θαλάσσια ανεμώνη Condylactis aurantiaca.

Οι πολύτιμες αμμοθίνες

Μεταξύ της θάλασσας και της λιμνοθάλασσας της Επανομής μεσολαβεί μια αμμώδης λωρίδα, όπου αναπτύσσονται αμμοθίνες με θαμνώνες και καλαμώνες.

Οι παράκτιες αμμοθίνες δημιουργούνται μέσα από διεργασίες διάβρωσης και απόθεσης άμμου στην παράκτια ζώνη κάτω από την επίδραση του ανέμου και των κυμάτων. Λόγω του τρόπου γένεσης τους αποτελούν εξαιρετικά δυναμικές και εύθραυστες γεωμορφολογικές ενότητες. Φιλοξενούν ανθεκτικά φυτά και ζώα με υψηλή προσαρμοστικότητα στις δυσμενείς περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν εκεί.

Οι φαινομενικά σιωπηλές αμμοθίνες είναι γεμάτες ζωή: εδώ συναντάμε έντομα, πουλιά, ερπετά, όπως η μεσογειακή χελώνα και η βαλκανική σαύρα.

Οι αμμοθίνες έχουν μεγάλη οικολογική σημασία με λειτουργίες όπως παγίδευση άμμου, φυσικό φιλτράρισμα θαλασσινού νερού και προστασία από διάβρωση–πλημμύρα της ενδοχώρας. Οι λειτουργίες αυτές συνδέονται άμεσα με την αμμόφιλη βλάστηση που χαρακτηρίζει τις αμμοθίνες και συμβάλλει στη δημιουργία και στη διατήρηση της ακτογραμμής ως σταθερό όριο ξηράς και θάλασσας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα φυτού που επιτελεί τις παραπάνω λειτουργίες είναι το είδος Ammophila arenaria,  το οποίο όταν σκεπάζεται με άμμο επιμηκύνει τους βλαστούς του και αναπτύσσει κατακόρυφα ριζώματα σχηματίζοντας πυκνούς θυσάνους γύρω από το γονικό φυτό.

Οι αμμοθίνες είναι εξαιρετικά εύθραυστα συστήματα. Ενώ είναι προσαρμοσμένα στις ακραίες συνθήκες της παράκτιας ζώνης, τη δύναμη του κύματος και του ανέμου, είναι ανυπεράσπιστα απέναντι στις αλόγιστες ανθρώπινες επεμβάσεις.

Τουρισμός στην προστατευόμενη περιοχή

Η ακτογραμμή της προστατευόμενης περιοχής της Επανομής αποτελεί ταυτόχρονα και μία από τις καλύτερες –και οπωσδήποτε η πιο πολυσύχναστη- παραλία κοντά στην πόλη της Θεσσαλονίκης, ο λεγόμενος Ποταμός. Τα Σαββατοκύριακα του καλοκαιριού συρρέουν στον Ποταμό χιλιάδες λουόμενοι για την μεγάλη αμμώδη παραλία και για επισκεφτούν το «Ναυάγιο», ένα βυθισμένο πλοίο που πλέον αποτελεί τοπόσημο για την περιοχή.

ΟΦΥΠΕΚΑ: Απειλή ο τουρισμός

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής, η μεγάλη αυτή τουριστική κίνηση, η οποία εξελίσσεται άναρχα, αποτελεί και τη μεγαλύτερη απειλή για την ισορροπία και την υγεία του οικοσυστήματος. Η κίνηση των τροχοφόρων επί των αμμοθινών καταστρέφει την πολύτιμη βλάστησή τους και προκαλεί θανάτους ζώων, όπως ο προστατευόμενος πηλοβάτης που θάβεται μέσα στην άμμο για να κρυφτεί κατά τη διάρκεια της ημέρας ή για να διαχειμάσει. Το οικοσύστημα κατακερματίζεται από δεκάδες δρόμους, παρότι η κίνηση τροχοφόρων απαγορεύεται εκ του νόμου εκτός του οδικού δικτύου.

Πέραν του τουρισμού, τα οικοσυστήματα της περιοχής αντιμετωπίζουν επίσης απειλές όπως η υπέρμετρη χρήση φυτοφαρμάκων στις καλλιέργειες, η βόσκηση, οι υδατοκαλλιέργειες, η επαγγελματική και η ερασιτεχνική αλιεία, το κυνήγι κ.ά.

Η εξασφάλιση της αρμονικής συνύπαρξης των επισκεπτών με το οικοσύστημα αποτελεί μία δύσκολη εξίσωση, την οποία καλούνται να επιλύσουν από κοινού όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς με τη συνεργασία των επισκεπτών!

Δήμαρχος Θερμαϊκού Θεόδωρος Τζέκος : Προγραμματίζουμε παρεμβάσεις

Από την πλευρά του ο αρμόδιος φορέας τοπικής αυτοδιοίκησης της περιοχής, ο δήμος Θερμαϊκού, δηλώνει γνώστης των προβλημάτων και ότι παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και πως εντός του χειμώνα θα προβεί σε ενέργειες προκειμένου από το επόμενο καλοκαίρι τα πράγματα να έχουν τεθεί σε άλλη τροχιά.

Όπως ανέφερε στην Parallaxi ο δήμαρχος Θερμαϊκού Θεόδωρος Τζέκος, “εμείς ως νέα διοίκηση του δήμου αυτό τον πρώτο χρόνο δώσαμε βάρος στον έλεγχο και τακτοποίηση την πολεοδομική των αναψυκτηρίων που βρίσκονται στην περιοχή ιδίως στον Ποταμό και στην ανανέωση μισθωτηρίων και όποια άλλη εκκρεμότητα υπήρχε στα κτίσματα, ώστε να λειτουργούν νόμιμα, οικονομικά και πολεοδομικά. Σε δεύτερο χρόνο θα προσπαθήσουμε να βάλουμε μία τάξη σε ό,τι συμβαίνει στον Ποταμό στο Φανάρι και ευρύτερα”.

Ανέφερε δε πως ο δήμος Θερμαικού έκανε ήδη μία συνάντηση με το φορέα διαχείρισης της προστατευμένης περιοχής τον ΟΦΥΠΕΚΑ, και η απόφαση που ελήφθη είναι να συναφθεί ένα μνημόνιο συνεργασίας όπου θα διατυπώνονται οι προθέσεις των φορέων και το σχέδιο των κινήσεων που μπορούν να γίνουν το επόμενο διάστημα. “Θα διαμορφώσουμε χώρους στάθμευσης στον Ποταμό έτσι ώστε να μην είναι ανεξέλεγκτα τα ΙΧ και να δούμε τι κινήσεις μπορούμε να κάνουμε με σήμανση και ενημέρωση για το περιβάλλον” τόνισε και σημείωσε ότι “ο δήμος δεν διαθέτει ακόμα του απαραίτητους ελεγκτικούς μηχανισμούς όπως δημοτική αστυνομία αλλά και οι πολίτες πρέπει να είναι πιο προσεκτικοί και να σέβονται το περιβάλλον”. Τόνισε δε πως και το ΤΑΙΠΕΔ θα πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες που του αναλογούν και σε συνεργασία όλων των φορέων να γίνουν ενέργειες για την προστασία της περιοχής.

Ανάλογα και αντιδήμαρχος Τεχνικών Υπηρεσιών και Πολιτικής Προστασίας, του δήμου Θερμαικού, Κωνσταντίνος Μαργαρίτης, αναφέρει ότι “ο δήμος με τις δυνατότητες που έχει προσπαθεί όσο μπορεί να φυλάξει το χώρο. Η αποκομιδή των απορριμάτων γίνεται τακτικά ενώ έχουμε τοποθετήσει και κάποιες σημάνσεις και κορδέλες για τη ρύθμιση της κυκλοφορίας των οχημάτων”.

Ωστόσο τονίζει πως δεν υπάρχει η δυνατότητα από το δήμο να ελέγξει κάθε πολίτη που “αφήνει τα σκουπίδια του όπου τύχει χωρίς να ενδιαφέρεται για την προστασία του περιβάλλοντος” ενώ συμφωνεί πως “πρέπει να μπει μία τάξη”. “Εμείς θέλουμε να υπάρχει μία ευταξία με σεβασμό στο περιβάλλον ώστε και ο χώρος να μη επιβαρύνεται αλλά και ο επισκέπτης να απολαμβάνει τη φύση χωρίς προβλήματα. Είναι δύσκολο δυστυχώς διότι ο δήμος έχει πολλά μέτωπα. Το θέμα είναι να πετύχουμε υποδομές πιο αποτελεσματικές αλλά πρέπει και οι επισκέπτες στην περιοχή μας να βοηθήσουν ώστε να διατηρήσουμε και να προστατέψουμε την ευαίσθητη αυτή περιοχή” επισημαίνει.