Η ζωή στη Γη το έτος 2023

Το 2022 ήταν μια χρονιά γεμάτη αλλαγές για το περιβάλλον, σημαδεύτηκε από καταστροφικές πλημμύρες, ξηρασίες, καύσωνες, δασικές πυρκαγιές και ρεκόρ χαμηλής στάθμης στους πάγους της Ανταρκτικής.

Η κλιματική κρίση πέρασε από τη σφαίρα της φαντασίας και του πιο δύσπιστου και ήρθε στο προσκήνιο πιο αληθινά από ποτέ και εμείς βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το αντίκτυπο των πράξεων μας.

Τι συνέβη λοιπόν στο περιβάλλον τον χρόνο που μας πέρασε και τι βλέπουμε να αλλάζει φέτος, το 2023;

Ξηρασία: Η μαραμένη γη της Γαλλίας

Η ξηρασία που έπληξε την Ευρώπη το 2022 θα μπορούσε να είναι η χειρότερη των τελευταίων 500 ετών. Μπορεί να αποδοθεί σε σοβαρή έλλειψη βροχοπτώσεων, σε συνδυασμό με μια σειρά επαναλαμβανόμενων κυμάτων καύσωνα που έπληξαν την Ευρώπη από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ξηρασίας, πάνω από το ένα τέταρτο της επικράτειας της ΕΕ επισημάνθηκε με σήμα προειδοποίησης στις αρχές Σεπτεμβρίου. Ένα παράδειγμα είναι η Γαλλία, όπου τα επίπεδα των υδάτων στα ποτάμια και τις δεξαμενές ήταν εξαιρετικά χαμηλά. Ανάγκασε τις αρχές της χώρας να εισαγάγουν μέτρα για τον περιορισμό της προσφοράς, έτσι τον Ιούλιο του 2022 χτυπήθηκαν 90 από τα 96 διοικητικά τμήματα.

Καύσωνες: Οκτώ βαθμοί θερμότεροι από τον μέσο όρο στη Γροιλανδία

Όπως αναφέρεται στο Climate Bulletin που δημοσιεύτηκε από την Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής Copernicus, ο μήνας του Ιουλίου ήταν ένας από τους τρεις θερμότερους παγκοσμίως και ο έκτος θερμότερος στην Ευρώπη. Στη Γροιλανδία συγκεκριμένα, καταγράφηκαν οι υψηλότερες θερμοκρασίες για τον περσινό Σεπτέμβριο από το 1979. Οι θερμοκρασίες ήταν οκτώ βαθμούς πάνω από τον μέσο όρο από τις μετρήσεις των ετών 1991-2020.

Έκταση θαλάσσιων πάγων: Η τήξη της Αρκτικής και της Ανταρκτικής συνεχίζεται

Ένα άλλο ακραίο φαινόμενο είναι οι ανησυχητικές τιμές έκτασης του θαλάσσιου πάγου τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, η έκταση του θαλάσσιου πάγου της Ανταρκτικής έφτασε στη χαμηλότερη μηνιαία τιμή στα 44 χρόνια δορυφορικών αρχείων δεδομένων, 9% και 7% κάτω από το μέσο όρο αντίστοιχα. Η ανησυχητική τάση συνεχίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, με συγκεντρώσεις θαλάσσιου πάγου κάτω του μέσου όρου στην Αρκτική και την Ανταρκτική ακόμη και τους τελευταίους μήνες του 2022. Η μέση μηνιαία έκταση του θαλάσσιου πάγου της Αρκτικής τον Σεπτέμβριο του 2022 έφτασε τα 5,4 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα (11%) κάτω από τον μέσο όρο της περιόδου 1991-2020. Όσον αφορά την Ανταρκτική, η έκταση του θαλάσσιου πάγου ήταν κατά μέσο όρο 18,5 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα (3%) λιγότερο από τον μέσο όρο της περιόδου 1991-2020.

Πλημμύρες: Η καταστροφή στο Πακιστάν

Αρκετές χώρες επλήγησαν από ακραίες πλημμύρες το 2022, αλλά καμία δεν μπορεί να συγκριθεί με τις βιβλικές πλημμύρες του Πακιστάν τον περασμένο Αύγουστο. Έκτακτες βροχοπτώσεις μουσώνων έπληξαν τη χώρα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, προκαλώντας καταστροφικές πλημμύρες που έπληξαν περισσότερους από 33 εκατομμύρια ανθρώπους και προκάλεσαν τουλάχιστον 1.400 θανάτους. Οι πλημμύρες άφησαν πίσω τους καταστροφές που η κυβέρνηση εκτίμησε στα 30 δισεκατομμύρια δολάρια καθώς τα νερά σάρωσαν καλλιέργειες, δρόμους, γέφυρες, σπίτια, σχολεία και ιατρικές εγκαταστάσεις.

Πυρκαγιές: Η περίπτωση της Ισπανίας

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Πληροφοριών για τις Πυρκαγιές των Δασών (EFFIS), έως τις 17 Δεκεμβρίου περισσότερα από 786.000 εκτάσεις είχαν καεί στην ΕΕ, ενώ συνολικά καταγράφηκαν περισσότερες από 2.700 δασικές πυρκαγιές. Η έκταση που κάηκε το 2022 είναι σχεδόν 2,5 φορές μεγαλύτερη από τον μέσο όρο της περιόδου 2006-2021. Η Ισπανία ήταν η πιο σκληρά πληγείσα ευρωπαϊκή χώρα, με περισσότερα από 300.000 εκτάσεις γης καμένες από ανεξέλεγκτες πυρκαγιές. Οι πιο αξιομνημόνευτες ήταν η καταστροφική πυρκαγιά κατέστρεψε την επαρχία Zamora, στην περιοχή Castilla y León. Δυστυχώς, για το 2022 πυρκαγιές είδαμε και στην Ελλάδα με πιο σημαντική την φωτιά στο νησί της Λέσβου. Η αποτίμηση; 20.340 στρέμματα καμένης γης.

Οι θερμοκρασίες της θάλασσας: Ο τρίτος χρόνος του φαινομένου Ελ Νίνιο

Αν και δεν συνδέεται άμεσα με την κλιματική αλλαγή, η τρίτη συνεχόμενη χρονιά του φαινομένου Ελ Νίνιο (El Niño) έχει συμβάλει σε ακραία καιρικά φαινόμενα σε πολλά μέρη του κόσμου. Το 2022, τα μοτίβα βροχοπτώσεων σε πολλές περιοχές του κόσμου ήταν τυπικά των επεισοδίων Ελ Νίνιο: πιο ξηρές από τις κανονικές συνθήκες στην Παταγονία, τη Νότια Αμερική και τη νοτιοδυτική Βόρεια Αμερική και στην Ανατολική Αφρική.

Παρόλα αυτά, το 2023 μέχρι στιγμής αποδεικνύει πως η τάση των ακραίων κλιματικών και καιρικών φαινομένων συνεχίζεται. Από τις πρώτες ημέρες του 2023 κιόλας, συμπεριλαμβανομένης της θερμότερης 1ης Ιανουαρίου από την έναρξη των μετρήσεων.

Τι συνέβη το 2023;

Η φετινή χρονιά μέχρι στιγμής αποτελεί καμπή για την διαχείριση της κλιματικής κρίσης που πλήττει κάθε γωνιά του πλανήτη. Τα κράτη των Ηνωμένων Εθνών, η Ευρωπαϊκή Ένωση, Η Αμερικανική κυβέρνηση, Οργανισμοί και περιβαλλοντικές οργανώσεις, βλέπουμε να έχουν κινητοποιηθεί όπως ποτέ άλλοτε.

Τον Φεβρουάριο του 2023 σύμφωνα με την Έκθεση της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας για την Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας για το 2023, το 90 τοις εκατό της νέας ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας από τώρα έως το 2025 θα καλύπτεται από καθαρές πηγές ενέργειας όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια, μαζί με την πυρηνική ενέργεια. Αυτή η αύξηση της παραγωγής σημαίνει ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα γίνουν η μεγαλύτερη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας στον κόσμο μέσα σε τρία χρόνια – παρέχοντας το 35 τοις εκατό της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας και ξεπερνώντας τον άνθρακα. Αυτό αποδεικνύεται και από τα βήματα που ακολούθησε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η αιολική και η ηλιακή ενέργεια παρήγαγαν περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από το φυσικό αέριο το 2022 για πρώτη φορά.

Ενώ τον Μάιο του 2023 βλέπουμε την εισήγηση των Ευρωβουλευτών για την οικολογική σήμανση που χρησιμοποιείται στα τρόφιμα αλλά και την κινητοποίηση τους για το φρένο στο φαινόμενο του foodwaste. Προτάθηκε λοιπόν, να μην επιτρέπεται να αναγράφονται στα προϊόντα περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί, όπως «φιλικό προς το περιβάλλον», «φυσικό», «βιοδιασπώμενο», «κλιματικά ουδέτερο» ή «οικολογικό», εάν αυτοί οι ισχυρισμοί δεν είναι λεπτομερώς τεκμηριωμένοι. Άλλες παραπλανητικές πρακτικές που θα επιδιώξουν να απαγορευτούν είναι οι ισχυρισμοί για τη διάρκεια ζωής ή την μέγιστη χρήση ενός προϊόντος, εάν δεν ισχύουν. Για να αυξηθεί επίσης η διάρκεια ζωής των προϊόντων, το Κοινοβούλιο ζήτησε να απαγορευτούν στοιχεία στο σχεδιασμό τους που περιορίζουν την ανθεκτικότητά τους ή οδηγούν πρόωρα σε προβλήματα δυσλειτουργίας των προϊόντων, θίγοντας το ζήτημα της πρόωρης αχρήστευσης αγαθών.

Οι ρυθμοί στους οποίους γεννιόμαστε, ζούμε και πεθαίνουμε μεταβάλλονται συνεχώς σε ακόμα πιο γρήγορους από δεκαετία σε δεκαετία. Η πλήρη εκβιομηχάνιση και αστικοποίηση έχει δημιουργήσει προβλήματα στη συγκατοίκηση με το περιβάλλον μας και τα προβλήματα αυτά βρίσκονται μπροστά μας πιο φανερά από ποτέ με όλες τις φυσικές καταστροφές που βλέπουμε να πληθαίνουν. Η ανάγκη για πράξεις είναι πιο μεγάλη από ποτέ και η καμπάνα του κινδύνου έχει ήδη σημάνει. Ποιος όμως θα αναλάβει την ευθύνη; Η ανθρωπότητα στην ιστορία των χρόνων βλέπουμε πως δεν έχει να συσπειρωθεί ποτέ ολοκληρωτικά για ένα κοινό όφελος ακόμα και όταν συνέβησαν παγκόσμιες υγειονομικές ή οικονομικές κρίσεις και ανισότητες. Τι θα συμβεί όμως όταν το ζήτημα αφορά τον ίδιο τον πλανήτη;