Κινδυνεύει η μελισσοκομία σήμερα στη χώρα μας;

Η μέλισσα, τιμάται από τα αρχαία χρόνια σε όλο τον κόσμο λόγω της μεγάλης σημασίας της για το περιβάλλον. Πέρα από τα πλούσια παράγωγά της, μέλι, βασιλικός πολτός, πρόπολη, γύρη και κερί, είναι το έντομο που γονιμοποιεί τα άνθη και με αυτό τον τρόπο δίνει τροφή στον άνθρωπο.

Ως φυσικό επακόλουθο, εξίσου σημαντικός είναι και ο κλάδος της μελισσοκομίας, ο οποίος στην Ελλάδα είναι από τους καλύτερους στον κόσμο, ωστόσο το τελευταίο διάστημα δέχτηκε ένα μεγάλο πλήγμα από τις δασικές πυρκαγιές που ταλάνισαν τη χώρα, την ίδια ώρα που «πυροβολείται» από την κλιματική κρίση.

Η Βόρεια Εύβοια, η τεράστια καταστροφή και οι επιπτώσεις της

Οι δασικές πυρκαγιές επηρέασαν και επηρεάζουν καταλυτικά τη μελισσοκομία, με πολλούς τρόπους. Σε ότι αφορά την ίδια τη μέλισσα, μειώνονται οι περιοχές που μπορούν να δουλέψουν, να εκμεταλλευτούν και να παράξουν τα προϊόντα τους. «Οι μέλισσες ζουν στη φύση. Αν η φύση δεν υπάρχει, δεν μπορούν να επιβιώσουν», λέει χαρακτηριστικά στην Parallaxi, Σοφία Γούναρη, κύρια ερευνήτρια του Ινστιτούτου Μεσογειακών και Δασικών Οικοσυστημάτων.

Κατ’ επέκταση επηρεάζεται φυσικά και ο μελισσοκόμος, ο οποίος αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα στη μετακίνηση τους. Κάτι που ήδη συμβαίνει καθώς λιγοστεύουν οι περιοχές που μπορούν να εκμεταλλευτούν οι μέλισσες και οι μελισσοκόμοι, λόγω των άλλων χρήσεων γης που επεκτείνονται. «Οπότε αντιλαμβάνεστε, ότι αυτή η λίγη γη που μένει, αν καταστραφεί, υπάρχει μεγάλο πρόβλημα. Έχουμε απώλεια εισοδήματος και συρρίκνωση μιας παραγωγικής τάξης».

«Φέτος συνέβη μια καταστροφή, για ακόμη μια φορά. Είχαμε μια το 2007 στην Πελοπόννησο και η δεύτερη πολύ μεγάλη μας καταστροφή ήταν αυτό που συνέβη στη Βόρεια Εύβοια κατά κύριο λόγο. Είχε ένα από τα πιο εκτεταμένα, συμπαγή και εύρωστα πευκοδάση της Ελλάδας, όπου οι μελισσοκόμοι και η μέλισσα εκμεταλλεύονταν το μελίτωμα του marchalina hellenica (Ελληνική μαρσαλίνα), του εντόμου που ζει πάνω στα πεύκα και από αυτό παράγεται το πευκόμελο». Αξίζει να σημειώσουμε πως πρόκειται για ένα μοναδικό είδος μελιού που παρασκευάζεται μόνο στην Ελλάδα και την Τουρκία. Είναι ένα μέλι μελιτώματος, πλούσιο σε συστατικά στοιχεία και ιχνοστοιχεία, το οποίο έχει αγαπηθεί εντός κι εκτός συνόρων.

«Όλη αυτή η περιοχή χάθηκε και η ζημιά στην παραγωγή δε θα περιοριστεί μόνο φέτος, αλλά δε θα υπάρξει για τα επόμενα τουλάχιστον 15 χρόνια».

Λόγω αυτού, οι μελισσοκόμοι, θα «αναγκαστούν» να συγκεντρωθούν σε άλλα πευκοδάση «όπου εκεί θα μαζευτούν πολύ μεγαλύτεροι πληθυσμοί, από ότι συγκεντρώνονταν παλιότερα. Αυτό θα οδηγήσει σε μείωση της παραγωγής, σε μεταφορά ασθενειών από μελίσσι σε μελίσσι και σε σχέση με τον ίδιο σε απώλεια εισοδήματος και τσακωμούς».

Με βεβαιότητα λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι οι δασικές πυρκαγιές, έχουν ως αποτέλεσμα την ταραχή όλου του συστήματος της μελισσοκομίας. «Θα πρέπει επιτέλους η χώρα να μπει σε μια διαδικασία πρόληψης απέναντι στις πυρκαγιές», τονίζει επ’ αυτού η ίδια.

Η επόμενη μέρα του κλάδου στην καμένη γη

Με νόμο του κράτους, απαγορεύεται οποιαδήποτε δραστηριότητα σε καμένες περιοχές οι οποίες έχουν κηρυχτεί αναδασωτέες, όπως επαναλαμβάνεται διαρκώς από επίσημα χείλη. «Στις οποιαδήποτε δραστηριότητες βέβαια, έχουν αρχίσει από τα παραθυράκια τα τελευταία χρόνια. Η παραγωγική δραστηριότητα δεν επιτρέπεται ακόμα, ενώ αντίθετα αρχίζουν να επιτρέπονται και σε προστατευόμενες περιοχές και σε άλλες, οι εγκαταστάσεις ανεμογεννητριών. Αυτό σημαίνει ότι απαγορεύεται σε έναν μελισσοκόμο, να πάει τα μελίσσια του σε μια περιοχή η οποία είναι καμένη αυτή τη στιγμή, δηλαδή την άνοιξη που θα έχει πρασινίσει η Εύβοια, γιατί έχει πολύ γόνιμο χώμα, δε θα μπορεί να τα αφήσει σε μια περιοχή που είναι υπό αναδάσωση. Αυτό είναι τραγικό, γιατί χωρίς τα μελίσσια δε μπορεί να αναγεννηθεί η καμένη γη. Κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί: ”μπορεί η μέλισσα να βοηθήσει ώστε να ξανά βγουν τα πεύκα;” Μπορεί. Με ποιόν τρόπο; Την άνοιξη που θα βγουν τα μικρά λουλουδάκια (χαμομήλια πχ), τα δουλεύει η μέλισσα, τα γονιμοποιεί και τα πολλαπλασιάζει. Όταν αυτά σαπίζουν, μένουν στο χώμα. Το άζωτο, το οποίο προσφέρουν αυτά, δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να βλαστίσουν οι σπόροι των πεύκων».

«Τα πράγματα στη φύση είναι σε αλληλουχία, σε αλυσίδα, κάτι που δε μπορεί να αντιληφθεί ο άνθρωπος. Δεν είναι ότι γονιμοποιεί το πεύκο η μέλισσα, αλλά εμπλουτίζει το χώμα με άζωτο, το οποίο είναι απόλυτα αναγκαίο, ώστε η αναγέννηση της γης να γίνει σωστά».

«Έχουμε κάνει πολλά διαβήματα επ΄αυτού στο υπουργείο Περιβάλλοντος και στην Γενική Διεύθυνση Δασών και θα πρέπει επιτέλους αυτό να αναιρεθεί. Να επιτρέπεται η μελισσοκομία στις περιοχές που είναι υπό αναδάσωση και μάλιστα να ευνοείται, ακόμα και να δίνονται κίνητρα», τονίζει η κύρια ερευνήτρια του Ινστιτούτου Μεσογειακών και Δασικών Οικοσυστημάτων και προσθέτει: «Ακόμα κι αν δεν «ακούς» τις ανάγκες ενός παραγωγικού κλάδου, σκέψου τουλάχιστον την ευθύνη που έχεις απέναντι στο περιβάλλον που ζεις».

Η κλιματική αλλαγή και η επιρροή της στον κόσμο των μελισσών

Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει απόλυτα τις μέλισσες όπως και όλα τα ζωντανά. «Οι ήπιοι χειμώνες, οι μεγάλες περίοδοι βροχής και οι υψηλές θερμοκρασίες, ωθούν τις μέλισσες να προσπαθήσουν να αλλάξουν τον βιολογικό τους κύκλο, έτσι ώστε να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες, γιατί έτσι έχουν μάθει. Δεν προσπαθούν να αλλάξουν τις συνθήκες όπως κάνει ο άνθρωπος. Αυτό βέβαια θέλει χρόνια, δε γίνεται από τον ένα χρόνο στον άλλο. Στο ενδιάμεσο διάστημα, χάνονται πολλά μελίσσια, γιατί δε μπορούν να προλάβουν τις ανθοφορίες. Με το που ανθίζει ένα φυτό τελειώνει, λόγω του ότι δεν έχει βραχεί ή ποτιστεί. Άρα μειώνεται πάρα πολύ η τροφή τους», σημειώνει η κυρία Γούναρη.

Μια ακόμα παράμετρος, είναι ότι αλλάζουν οι χρόνοι που η βασίλισσα γεννάει. Παλιότερα για παράδειγμα όπως εξηγεί, τον χειμώνα ξεκουραζόταν έστω και για έναν μήνα, ενώ τώρα λόγω των υψηλών θερμοκρασιών συνεχίζει να γεννάει. «Αυτό όμως σημαίνει ότι κουράζεται η ίδια και πεθαίνει ή αρρωσταίνει πιο γρήγορα. Επίσης κουράζονται οι μέλισσες και γίνονται πιο ευάλωτες σε ασθένειες».

Παράλληλα έχει παρατηρηθεί και μια αύξηση στις αρρώστιες που οφείλεται σε πολλούς λόγους, ένας εκ των οποίων είναι η πίεση που δέχεται η μέλισσα από την κλιματική αλλαγή. «Δεν δουλεύει, δεν τρέφεται και δεν ξεκουράζεται σωστά, άρα είναι ένας ευαίσθητος οργανισμός». Μεγάλο ρόλο παίζουν επίσης και οι ψεκασμοί που γίνονται για προληπτικούς σκοπούς.

Κινδυνεύουν να χαθούν οι μέλισσες;

«Έχει υπολογιστεί ότι γύρω στο 70% των ειδών διατροφής των ανθρώπων επικονιάζεται από τις μέλισσες. Άρα αν χαθούν οι μέλισσες, θα χαθεί η τροφή» υπογραμμίζει η ίδια.

Πόσο κοντινό ή μακρινό είναι αυτό το σενάριο όμως; Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν οι μέλισσες δεν κινδυνεύουν να χαθούν. Αντ’ αυτού κίνδυνος υπάρχει για τη μελισσοκομία ειδικά αν «δυσκολέψουν τόσο πολύ οι συνθήκες δηλαδή ώστε να μη μπορεί ο άνθρωπος να ασχοληθεί με το αντικείμενο».

«Χάνονται μεγάλοι πληθυσμοί από τις άγριες μέλισσες, οι οποίες επικονίαζαν επίσης και τελικά οι μόνες που μένουν γι’ αυτόν τον σκοπό, είναι οι μελιτοφόρες. Άρα με αυτή την οπτική, η μελισσοκομία είναι απόλυτα σημαντική! Δεν είναι μόνο ένας παραγωγικός κλάδος».

Η σημασία της επικονίασης

Ο ρόλος του ανθρώπου

Το περιβάλλον δεν ανήκει σε εμάς, είμαστε απλά περαστικοί. «Πρέπει να αντιληφθούμε οι άνθρωποι, ότι είμαστε μέρος ενός συνόλου, αυτό είναι το σημαντικότερο. Δεν είμαστε οι άρχοντες, οι αρχηγοί ή οι θεοί. Οπότε πρέπει να προσπαθούμε να πιέζουμε στο μέτρο του δυνατού και για τη χρήση των φυτοφαρμάκων και για τη χρήση γης σε όλα τα επίπεδα. Μας δίνεται η ευκαιρία να μπούμε σε τέτοιους αγώνες. Να έχουμε στο μυαλό μας ότι ένα από αυτά τα πράγματα για τα οποία αγωνιζόμαστε και θα αγωνιστούμε, είναι και η δυνατότητα των μελισσών να ζουν και να παράγουν».

Όπως λέει η Σοφία Γούναρη, αν χαθούν οι επικονιαστές, ούτε μια βόλτα δε θα μπορεί να κάνει ο άνθρωπος, γιατί δε θα υπάρχουν λιβάδια, ούτε τα μικρά λουλούδια που καλύπτουν τα πάντα, ενώ ελλείψει τροφής, θα αναγκαστούμε να μπούμε στη διαδικασία της τεχνητής γονιμοποίησης της γης, όπως συμβαίνει στην Κίνα.

Τα παραπάνω έχουν να κάνουν με τις κινήσεις που μπορούμε να κάνουμε σε σχέση με το περιβάλλον. Τι μπορούμε να κάνουμε όμως για τον κλάδο; Η απάντηση είναι απλή: Να στηρίξουμε τους μελισσοκόμους και τα ελληνικά προϊόντα με την τεράστια διατροφική αξία!

Εν κατακλείδι, η μέλισσα και η μελισσοκομία, είναι δυο τεράστια κομμάτια της ζωής μας έμμεσα με την παρουσία τους στη φύση και άμεσα με την εμπλοκή τους στην καθημερινότητα μας. Αν με συντονισμένες κινήσεις δε τα στηρίξουμε, πολύ γρήγορα θα πληρώσουμε το τίμημα.