Κοιτάμε τα (υλικά) δέντρα και χάνουμε τα (φυσικά) δάση μας

Την 21η του Μαρτίου, με την έναρξη της εαρινής ισημερίας και την πρώτη ημέρα της άνοιξης, είναι και η Παγκόσμια Ημέρα Δασοπονίας. Η μέρα αυτή θεσπίστηκε για να φέρει τον άνθρωπο πιο κοντά στο δάσος που καλύπτει λίγο παραπάνω από το  1/4 της επιφάνειας της Γης, να του κεντρίσει το ενδιαφέρον να μάθει περισσότερα για τις λειτουργίες του, αλλά και για την ανάγκη προστασίας του, που είναι ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη επιβίωση.

Στις μέρες μας, η ανάγκη προστασίας των δασών είναι πιο επιτακτική από ποτέ, αφού με τις αρνητικές εξελίξεις στα περιβαλλοντικά θέματα, όπως οι κλιματικές αλλαγές, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η ερημοποίηση της γης, οι απειλές στη βιοποικιλότητα και η εκτεταμένη υλοτόμηση των τροπικών δασών, το “σπίτι” μας βρίσκεται σε μεγάλο κίνδυνο.

Η σημασία των δασών

Από την αρχαιότητα, τα δάση απέπνεαν στους ανθρώπους κάτι το ιερό και μυσταγωγικό. Και ως κάτι τέτοιο, ως ένα μυστήριο αλλά δέον πράγμα νοείται μέχρι και σήμερα από πολλούς. Αλλά και επιστημονικά, τα δάση είναι η καλύτερη τεχνολογία για την καταπολέμηση της απίστευτης βιοποικιλότητας και της κλιματικής αλλαγής.

Τα δάση έχουν σημαντική λειτουργία όσον αφορά την ποιότητα του νερού των ποταμών που καταναλώνουν οι πόλεις άμεσα ή έμμεσα και τη ρύθμιση του κύκλου του νερού. Ακόμη, απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα και το αποθηκεύουν στη βιομάζα τους. Γενικά, τα δάση παίζουν σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής εμποδίζοντάς το διοξείδιο του άνθρακα να εισέλθει στην ατμόσφαιρα. Οι ρίζες των δέντρων ενισχύουν το έδαφος και ελέγχουν τη διάβρωση του εδάφους, ελαχιστοποιώντας έτσι τις επιπτώσεις των καταιγίδων και των πλημμυρών. Το 80% της παγκόσμιας βιοποικιλότητας βρίσκεται στα δάση.

Παρόλα αυτά, βλέπουμε μια κατάσταση κατά την οποία τα δάση είναι ανοχύρωτα απέναντι στις φυσικές καταστροφές, τόσο σε επίπεδο πολιτείας όσο και ατομικά, απ’ τον καθένα μας. Δηλαδή, οι άνθρωποι καθημερινά, δείχνουμε να ξεχνάμε πως η επιβίωση μας χωρίς τα δάση είναι κάτι παραπάνω από μη εφικτή. Κάνοντας μια βόλτα σε ένα δάσος, μπορεί να διαπιστώσει κανείς την ανθρώπινης προέλευσης ρύπανση, με σκουπίδια να υπάρχουν παντού ενώ δε χρειάζεται καν να αναφέρουμε την σημασία των πυρκαγιών που ξέσπασαν από εμπρησμούς ή αφελή και επικίνδυνα ξεκινήματα φωτιάς.

Τα δάση που “έχασε” η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια

Ας θυμηθούμε μερικές από τις πιο σημαντικές πυρκαγιές που βίωσε η χώρα τα τελευταία χρόνια.

Μάτι, 2018

Το απόγευμα της 23ης Ιουλίου 2018, λίγο πριν τις 5 το απόγευμα, ένας 65χρονος έβαλε φωτιά για να κάψει χόρτα στο χωράφι του, στην περιοχή Νταού Πεντέλης. Η φωτιά ξέφυγε από τον έλεγχό του. Είχε προηγηθεί και η πυρκαγιά στην Κινέτα, που φέρεται να ξεκίνησε από καλώδια σε κολώνα της ΔΕΗ.

Στην περιοχή έπνεαν ισχυρότατοι άνεμοι που έφταναν και τα 8 μποφόρ, με αποτέλεσμα μέσα στις επόμενες ώρες η φωτιά να κατέβει ταχύτατα από τις πλαγιές του Πεντελικού όρους, να κατακάψει τα πάντα στο πέρασμά της και να καταλήξει στη θάλασσα, αφήνοντας πίσω της 104 νεκρούς.

Λόγω της γρήγορης εξάπλωσης, πολλοί κάτοικοι και παραθεριστές δεν πρόλαβαν να αντιδράσουν και είτε εγκλωβίστηκαν και κάηκαν στα σπίτια τους, είτε έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να διαφύγουν πεζοί ή με τα αυτοκίνητά τους, καθώς παγιδεύτηκαν λόγω του μποτιλιαρίσματος που προκλήθηκε.

Δεν είχαν περάσει καλά-καλά δύο ώρες, όταν οι φλόγες είχαν φτάσει ήδη στα πρώτα σπίτια στο Μάτι, με αποτέλεσμα να ακολουθήσουν βιβλικές σκηνές και μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες που έχει γνωρίσει η χώρα.

Σε αυτήν την δεύτερη πυρκαγιά, έχασαν τη ζωή τους 104 άνθρωποι ενώ δεκάδες ήταν οι τραυματίες. Από τις δύο πυρκαγιές καταστράφηκαν ολοσχερώς ή έπαθαν ζημιές χιλιάδες σπίτια, ενώ κάηκαν και δεκάδες χιλιάδες στρέμματα δάσους. Μάλιστα η καταστροφική πυρκαγιά που κατέληξε στο Μάτι είναι η φονικότερη δασική και αστική πυρκαγιά στην ιστορία του νεότερου και σύγχρονου ελληνικού κράτους και του 21ου αιώνα, ενώ θεωρείται η δεύτερη φονικότερη του 21ου αιώνα παγκοσμίως μετά τις πυρκαγιές στην Αυστραλία στις 7 Φεβρουαρίου 2009 που είχαν σκοτώσει 173 άτομα

Πυρκαγιές του 2021 – Εύβοια

Εκατοντάδες δασικές πυρκαγιές ξέσπασαν το καλοκαίρι του 2021 στην Ελλάδα, οι περισσότερες από τις οποίες τον Αύγουστο εν μέσω πρωτοφανούς καύσωνα. Από τις πυρκαγιές κάηκαν συνολικά 1.301.239 στρέμματα

Η Πυροσβεστική Υπηρεσία από τις αρχές του 2021 μέχρι και τέλος Οκτωβρίου κατέγραψε 8.728 πυρκαγιές που σημειώθηκαν στην Αττική, τη βόρεια Εύβοια, την Ηλεία, τη Μεσσηνία, τη Μάνη, την Αχαΐα, τα Γρεβενά, τη Σαλαμίνα, τη Φωκίδα, τη Ρόδο, τον Έβρο και τη Ζάκυνθο. Στην Ολυμπία κινδύνευσε ο αρχαιολογικός χώρος. Στην Αττική η πυρκαγιά ξεκίνησε στους πρόποδες της Πάρνηθας και επεκτάθηκε στη Βαρυμπόμπη, στο Τατόι και στο Φλαμπούρι. Στη βόρεια Εύβοια η πυρκαγιά έφτασε μέχρι τη θάλασσα.

Το πιο τρομακτικό απ’ όλα όμως εκείνο το καλοκαίρι, ήταν οι φωτιές στην Εύβοια. 511.854 καμένα στρέμματα. Έπειτα, η πυρκαγιά της Αρχαίας Ολυμπίας με 150.000 καμένα στρέμματα, η πυρκαγιά της Ανατολικής Μάνης με 101.001 καμένα στρέμματα, η πυρκαγιά των Βιλίων με 94.590 καμένα στρέμματα, η πυρκαγιά της Βαρυμπόμπης με 83.774 καμένα στρέμματα και τέλος η πυρκαγιά στον Σχίνο με 69.642 καμένα στρέμματα.

Στην Εύβοια, στα βόρεια του νησιού, στους Δήμους Μαντουδίου-Λίμνης-Αγίας Άννας και Ιστιαίας-Αιδηψού, και συγκεκριμένα στους οικισμούς Αγία Άννα, Βασιλικά, Μαντούδι, Λίμνη, τη Μονή του Οσίου Δαβίδ, Ροβιές,Κερασιά, Βουτάς, Ελληνικά, Αγριοβότανο και Αιδηψός σημειώθηκαν καταστροφικές πυρκαγιές ενώ υπήρχαν συνεχείς αναζωπυρώσεις και σε άλλες περιοχές, στα όρια των δύο Δήμων. Η φωτιά απείλησε να φτάσει μέχρι την Ιστιαία, αλλά και τη Χαλκίδα.

Το μέτωπο της Εύβοιας ήταν το δυσκολότερο για κατάσβεση από όλα τα υπόλοιπα, διότι οι πυρκαγιές είχαν φτάσει μέχρι τη θάλασσα μεταξύ Ευβοϊκού και Αιγαίου, οι περισσότεροι κάτοικοι εκκένωσαν τα σπίτια τους, τα οποία είχαν υποστεί σοβαρές και εκτεταμένες ζημιές, με τα περισσότερα, να έχουν καταστραφεί από τις φλόγες.

Η φωτιά στη βόρεια Εύβοια εκτιμάται όχι έχει κάψει τουλάχιστον 600.000 στρέμματα δάσους, γεγονός που την κατατάσσει ως τη μεγαλύτερη δασική πυρκαγιά στην ιστορία της Ελλάδας. Στις 14 Αυγούστου ξέσπασε φωτιά και στη νότια Εύβοια, κοντά στο οικισμό Πετριές και στην περιοχή της Καρύστου, ενώ έπνεαν ισχυροί άνεμοι 9 μποφόρ. Νέες πυρκαγιές και ενώ έπνεαν ισχυροί άνεμοι συνέχισαν και μετά τον δεκαπενταύγουστο στη Νότια Εύβοια. Αρχική αποτίμηση αποτελεσμάτων της πυρκαγιάς στη Βόρεια Εύβοια είναι ότι σε αρκετές Τοπικές Κοινότητες το ποσοστό της έκτασης τους που έχει καεί ξεπερνάει το 80% και φτάνει έως και το 100% όπου η συνολική έκταση της πυρκαγιάς ανέρχεται σε 512.031,54 στρέμματα, και δασικών εκτάσεων που έχουν καεί, ανέρχεται σε 379.392,82 στρέμματα και αποτελούν το 74,1% της συνολικής καείσας έκτασης. Τρεις άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.

Πυρκαγιές του 2023 – Ρόδος, Έβρος

Οι δασικές πυρκαγιές στην Ελλάδα το 2023 έλαβαν χώρα κυρίως μετά τις 17 Ιουλίου και τέλη Αυγούστου, μεταξύ άλλων στην ανατολική και δυτική Αττική, το Λουτράκι, τη Ρόδο, τη Κέρκυρα, τη Μαγνησία, τη Φθιώτιδα, την Εύβοια, τον Νομό Έβρου και σε άλλες περιοχές. Οι φωτιές μέχρι τις 2 Σεπτεμβρίου 2023 είχαν κάψει πάνω από 1.800.000 στρέμματα και οδήγησαν στην εκκένωση χιλιάδων κατοίκων και επισκεπτών. 28 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε αυτές τις πυρκαγιές.

Πυρκαγιές ξέσπασαν σε Αττική και Βοιωτία, ενώ για ακόμη μια φορά η φωτιά βρήκε και την Εύβοια.

Μια, όμως, εφιαλτική κατάσταση, βρήκε το καλοκαίρι του 2023 και την Ρόδο. Στη Ρόδο, στις 18 Ιουλίου, ξέσπασε δασική πυρκαγιά σε πευκοδάση στα βουνά του νησιού και κάτοικοι των χωριών Ελεούσα, Σαλακάνος και Δημηλιά κλήθηκαν να απομακρυνθούν. Στις 22 Ιουλίου, περίπου 30.000 άνθρωποι απομακρύνθηκαν μετά την εξάπλωση της δασικής πυρκαγιάς από τα βουνά προς την ανατολική ακτή νότια της Λίνδου. Περίπου 2.000 άνθρωποι -κυρίως παραθεριστές- μεταφέρθηκαν σε ασφάλεια από τις παραλίες με βάρκες. Στο έργο της κατάσβεσης συμμετείχαν περισσότεροι από 250 πυροσβέστες ενώ στο νησί είχε να βρέξει πολύ καιρό.

Στις 23 Ιουλίου ανακοινώθηκε ότι 1.200 επιπλέον άτομα θα απομακρύνθηκαν από τα χωριά Πεύκη, Λίνδος και Κάλαθος. Οι πτήσεις της βρετανικής εταιρείας πακέτων διακοπών Jet2.com προς τη Ρόδο ακυρώθηκαν έως τις 30 Ιουλίου ενώ το ίδιο συνέβη και για την TUI έως τις 26 Ιουλίου. Η EasyJet ακύρωσε πακέτα διακοπών προς το νησί αλλά συνέχισε τις πτήσεις από και προς το Ηνωμένο Βασίλειο.

Στις 2 Αυγούστου, το Υπουργείο Τουρισμού ήρε την κατάσταση έκτακτης ανάγκης στη Ρόδο και πρόσφερε δωρεάν ταξιδιωτικά καταλύματα σε τουρίστες που είχαν εκκενωθεί από το νησί τον προηγούμενο μήνα.

Κι ύστερα, ο Έβρος. Η πυρκαγιά στον Νομό Έβρου ξεκίνησε τα ξημερώματα του Σαββάτου 19 Αυγούστου στις 04:40 κοντά στην περιοχή της Μελίας. Το μέγεθος της πυρκαγιάς ήταν πολύ μεγάλο έχοντας κάψει 962.016 στρέμματα αγροτοδασικής γης και είναι η μεγαλύτερη πυρκαγιά που έχει καταγραφεί στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 2000, όταν ξεκίνησε η καταγραφή σχετικών δεδομένων. Οι περιοχές που επηρεάστηκαν ήταν ο Δρυμός της Νίψας σε πρώτο βαθμό, μετά οι βιότοποι της Κίρκης και τέλος συμπτύχθηκε με το νέο πύρινο μέτωπο που αναφλέχθηκε στο δάσος της Δαδιάς-Λευκίμμης-Σουφλίου καίγοντας και τις εκτάσεις που έιχαν σωθεί από την περσινή πυρκαγιά.

Η πυρκαγιά οδήγησε στην εκκένωση του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αλεξανδρουπόλεως προς στο Νοσοκομείο της Καβάλας, στην εκκένωση δεκάδων οικισμών ενώ παρατηρήθηκαν και περιπτώσεις αυτοδικίας από μεριάς κατοίκων, συλλαμβάνοντας μετανάστες θεωρώντας τους ως εμπρηστές. Το Δάσος της Δαδιάς υπέστη ανεπανόρθωτη καταστροφή. Σημαντικό τμήμα των ζωνών προστασίας του εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου καταστράφηκε, όπως και μεγάλος αριθμός φωλιών του Μαυρόγυπα. Η ζωή της πανίδας στα βορειοδυτικά επηρεάστηκε αναγκάζοντας τα ζώα να κατέβουν σχεδόν στα πεδινά της Μάκρης Έβρου.

Το αξιοσημείωτο της όλης υπόθεσης ήταν η συμβολή των πολιτών στην προσπάθεια της αντιμετώπισης της πυρκαγιάς καθώς σε συνεργασία με προσωπικό του Δασαρχείου κατάφεραν να διασώσουν μια δασική έκταση 100.000 στρεμμάτων στα βορειοδυτικά του Νομού.

Το θέμα είναι ότι στην Ελλάδα τα δάση βρίσκονται στο έλεος των φυσικών καταστροφών, των καταπατητών και της ανεξέλεγκτης εκμετάλλευσης των πόρων τους. Το 15% του δασικού πλούτου της χώρας μας καταστρέφεται κάθε χρόνο από διάφορες αιτίες. Από αυτό μόλις το 10% αναδασώνεται. Οι ελάχιστοι και μεγάλοι σε ηλικία δασοφύλακες, η ελλιπής κρατική χρηματοδότηση, ο απηρχαιωμένος εξοπλισμός και οι 2.500 αδιόριστοι ειδικοί επιστήμονες συνθέτουν το δασοπονικό πρόβλημα της χώρας.

Όσο πιο γρήγορα καταλάβουμε την αξία των δασών ως βασικού “παίκτη” για την επιβίωσή μας, τόσο πιο γρήγορα θα προνοήσουμε καλύτερα και για αυτά.

Πηγές: sansimera.gr

forestprotection.net

Wikipedia