O Γάγγης στερεύει και οι συνέπειες είναι ανυπολόγιστες

Ο Γάγγης, πηγή ζωής για εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους σε όλη τη Νότια Ασία, στερεύει με ρυθμό που, σύμφωνα με τους επιστήμονες, δεν έχει προηγούμενο. Η κλιματική κρίση, οι μεταβαλλόμενοι μουσώνες, οι συνεχείς εξορύξεις μετάλλων και η κατασκευή φραγμάτων έχουν οδηγήσει τα υδατικά αποθέματα του ποταμού στο ναδίρ. Οι συνέπειες για τη διατροφή και τη διαβίωση των κατοίκων σε ολόκληρη την περιοχή: πολύ μεγάλες.

Για αιώνες, ο Γάγγης και οι παραπόταμοί του έχουν προσφέρει νερό σε μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές του κόσμου. Με έκταση από τα Ιμαλάια μέχρι τον Κόλπο της Βεγγάλης, ολόκληρη η λεκάνη απορροής του ποταμού εξυπηρετεί τις ανάγκες πάνω από 650 εκατομμυρίων ανθρώπων. Δίνει το ένα τέταρτο του γλυκού νερού της Ινδίας, και η χώρα οφείλει σε αυτόν ένα μεγάλο μέρος της οικονομικής της ανάπτυξης.

Τις τελευταίες δεκαετίες, οι επιστήμονες έχουν καταγράψει ανησυχητικές μεταβολές στην ποιότητα και την ποσότητα των υδάτων σε πολλούς από τους μεγάλους ποταμούς του κόσμου. Πάντα ο Γάγγης βρισκόταν ένα βήμα μπροστά. Όμως, τα πιο πρόσφατα ερευνητικά ευρήματα είναι χειρότερα από οποιοδήποτε αρνητικό σενάριο είχε βγει στο φως μέχρι τώρα.

Στο πλαίσιο νέας μελέτης, οι επιστήμονες αναδημιούργησαν μοντέλα απεικόνισης της ροής του ποταμού 1.300 χρόνια πίσω. Τα μοντέλα απέδειξαν το προφανές: ότι η λεκάνη απορροής του Γάγγη έχει βιώσει τις χειρότερες ξηρασίες της τις τελευταίες μόλις δεκαετίες. Πρόκειται για ξηρασίες πολύ μεγαλύτερες από ό,τι θα προκαλούσαν οι φυσιολογικές μεταβολές του κλίματος.

Σήμερα, ολόκληρα κομμάτια του ποταμού που κάποτε χρησιμοποιούνταν όλο το χρόνο για μεταφορά ανθρώπων και αγαθών, πλέον στερεύουν ολοκληρωτικά το καλοκαίρι και κάνουν τα ταξίδια αδύνατα. Κανάλια άρδευσης που πριν από μόλις μία γενιά πότιζαν μεγάλες εκτάσεις, τώρα στερεύουν ήδη πριν καλοκαιριάσει. Ακόμα και τα πηγάδια που έδιναν άφθονο νερό σε πολλές οικογένειες, πλέον δίνουν το πολύτιμο υγρό με… το σταγονόμετρο.

Τα παγκόσμια κλιματικά μοντέλα δεν κατάφεραν να προβλέψουν τη σοβαρότητα αυτής της ξηρασίας, και αυτό είναι επίσης ανησυχητικό: Οι άνθρωποι ασκούν πιέσεις στη φύση με τρόπους που δεν είναι ακόμα πλήρως κατανοητοί ως προς τις μελλοντικές τους επιπτώσεις.

Ενδεικτικά, το νερό εκτρέπεται σε αρδευτικά κανάλια, αντλείται συνεχώς από το υπέδαφος με γεωτρήσεις και αντλείται από τις ολοένα και περισσότερες βιομηχανίες στις όχθες του Γάγγη. Πάνω από χίλια φράγματα και αναχώματα έχουν αλλάξει άρδην τη ροή του ποταμού. Και καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται, ο μουσώνας που τροφοδοτεί τον Γάγγη με νερό έχει γίνει όλο και πιο ασταθής. Το αποτέλεσμα; Τα αποθέματα αναπληρώνονται όλο και πιο δύσκολα.

Οι παγετώνες λιώνουν, τα ποτάμια αργοσβήνουν

Στην πηγή του ποταμού, ψηλά στα Ιμαλάια, ο παγετώνας Gangotri έχει υποχωρήσει κατά σχεδόν ένα χιλιόμετρο σε μόλις δύο δεκαετίες. Το μοτίβο επαναλαμβάνεται κατά μήκος ολόκληρης της οροσειράς, αφού η άνοδος της θερμοκρασίας λιώνει τους παγετώνες γρηγορότερα από ποτέ.

Μπορεί βραχυπρόθεσμα τα αποθέματα στα ποτάμια να αυξάνονται από τους λιωμένους πάγους, όμως μακροπρόθεσμα χάνεται οριστικά μία πολύ βασική πηγή αναπλήρωσης νερού τους πιο ξηρούς μήνες του χρόνου.

Αυτοί οι παγετώνες συχνά αποκαλούνται «υδατοδεξαμενές της Ασίας». Ωστόσο, καθώς αυτές οι δεξαμενές συρρικνώνονται, η ροή νερού το καλοκαίρι στον Γάγγη και τους παραποτάμους του μειώνεται επίσης.

Ο ανθρώπινος παράγοντας επιδεινώνει την κατάσταση

Η απερίσκεπτη άντληση υπόγειων υδάτων επιδεινώνει την κατάσταση. Η λεκάνη απορροής των ποταμών Γάγγη και Βραχμαπούτρα είναι μία από τις πιο «κόκκινες» περιοχές παγκοσμίως σε ό,τι αφορά την ταχύτητα εξάντλησης των υπόγειων υδάτων. Τα επίπεδα του νερού μειώνονται κατά 15-20 χιλιοστά κάθε χρόνο. Μεγάλο μέρος αυτών των υπόγειων υδάτων έχει ήδη μολυνθεί με αρσενικό και φθόριο, απειλώντας τόσο την ανθρώπινη υγεία όσο και τη γεωργία.

Οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις δεν μπορούν να αγνοηθούν. Έργα όπως το φράγμα Farakka στην Ινδία έχουν μειώσει τις ροές, στις περιόδους ξηρασίας, προς το Μπαγκλαντές, αυξάνοντας τα άλατα στο έδαφος και απειλώντας το Σούντορμπον, το μεγαλύτερο μαγκρόβιο δάσος στον κόσμο. Οι άνθρωποι επιλέγουν τα βραχυπρόθεσμα οικονομικά οφέλη, εις βάρος της οικολογικής ισορροπίας του ποταμού.

Σε όλο το βόρειο Μπαγκλαντές και τη Δυτική Βεγγάλη, οι μικρότεροι ποταμοί έχουν ήδη στερέψει το καλοκαίρι, αφήνοντας τις τοπικές κοινότητες χωρίς νερό για τις καλλιέργειες ή τα ζώα τους. Η εξαφάνιση αυτών των μικρότερων παραποτάμων είναι προάγγελος του τι μπορεί να συμβεί σε μεγαλύτερη κλίμακα, αν ο Γάγγης συνεχίσει την καθοδική του πορεία. Αν δεν αλλάξει τίποτα, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι εκατομμύρια άνθρωποι σε όλη τη λεκάνη απορροής θα αντιμετωπίσουν σοβαρή έλλειψη τροφίμων μέσα στις επόμενες δεκαετίες.

Σώζοντας τον Γάγγη

Η ανάγκη για επείγουσα, συντονισμένη δράση είναι πιο έντονη από ποτέ. Οι αποσπασματικές λύσεις δεν φτάνουν. Είναι καιρός να επανεξεταστεί συνολικά ο τρόπος διαχείρισης του ποταμού.

Αυτό σημαίνει μείωση της άντλησης των υπόγειων υδάτων, ώστε να ανανεωθούν τα αποθέματα. Σημαίνει, επίσης, ήπιες παρεμβάσεις στη ροή του ποταμού, ώστε να κρατά όσο νερό χρειάζεται για τους ανθρώπους και τα τοπικά οικοσυστήματα. Και φυσικά, βελτιωμένα κλιματικά μοντέλα, που ενσωματώνουν όλες τις ανθρώπινες πιέσεις (π.χ. άρδευση και κατασκευή φραγμάτων) με τη μεταβλητότητα των μουσώνων, ώστε η πολιτική διαχείρισης του νερού να μπει σε σωστές βάσεις.

Η διασυνοριακή συνεργασία είναι επίσης απαραίτητη. Η Ινδία, το Μπαγκλαντές και το Νεπάλ πρέπει να βελτιώσουν την ανταλλαγή δεδομένων, τη διαχείριση των φραγμάτων και το σχεδιασμό τους για την κλιματική αλλαγή. Η διεθνής χρηματοδότηση και οι πολιτικές συμφωνίες πρέπει να αντιμετωπίζουν ποτάμια όπως ο Γάγγης ως παγκόσμιες προτεραιότητες. Πάνω απ’ όλα, η διακυβέρνηση πρέπει να είναι χωρίς αποκλεισμούς, ώστε οι τοπικές φωνές να διαμορφώνουν τις προσπάθειες αποκατάστασης του ποταμού μαζί με τους επιστήμονες και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.

Ο Γάγγης είναι κάτι περισσότερο από ένα ποτάμι.

Με πληροφορίες από theconversation.com